نان دانه‌ای یا نان کیلویی؛ کدام به سود مصرف کننده است؟

ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ اگر طرح «مهیا» اجرایی شود، باید بعد از آن به جای قرص نان از واحد کیلوگرم استفاده کنیم و خریدمان از عددی به وزنی تغییر کند. با اجرای این طرح، سهمیه بندی نان شبیه به بنزین خواهد شد و سازوکار فروش آن نیز تغییر خواهد کرد؛ یعنی همان طور که در جایگاه‌های سوخت، پمپ‌های بنزین به کارتخوان مجزا متصل هستند، نانوایی‌ها هم به ترازو‌های دیجیتال و دستگاه کارت‌خوان مخصوص مجهز خواهند شد.

قیمت آرد صنف و صنعت که آزاد شد، انگیزه برای کم فروشی در برخی نانوایی‌ها و همچنین فروش آرد خارج از شبکه افزایش یافت که دلیلش هم تفاوت فاحش در نرخ آرد صنعت با آرد نانوایی‌ها (بیش از ۱۱ هزارتومانی) بود. حالا هدف اصلی از اجرای طرح مهیا یا همان فروش وزنی نان، همین موضوع یعنی جلوگیری از تخلفات اعلام شده است تا به کمک آن درکنار اصلاح نظام یارانه‌ای و آزادسازی قیمت آرد، مسئولان بتوانند به صورت کامل حجم و مبلغ خریدوفروش نان با قیمت آزاد و یارانه‌ای را رصد کنند.

این طرح موافقان و مخالفان خود را دارد. موافقان می‌گویند با اجرای اصلاح نظام یارانه‌ای در حوزه آرد و نان، یارانه به مصرف کننده می‌رسد و با فروش کیلویی نان علاوه بر ایجاد شفافیت در این حوزه، بین نانوایان فضای رقابتی از نظر کیفی نیز ایجاد می‌شود. مخالفان، اما می‌گویند که این موضوع، موجب کاهش کیفیت نان و افزایش دورریز آن خواهد شد.

سهمیه نان، کیلویی می‌شود

بدون شک شلوغی نانوایی‌ها را در یکی دو هفته قبل یادتان هست؛ همان موقع که حرف از اصلاح نظام یارانه‌ای در حوزه آرد و نان شد و عده‌ای با تصور افزایش قیمت نان، برای ذخیره چند قرص اضافه به نانوایی‌ها هجوم بردند. ازسوی دیگر طمع، دامنگیر برخی نانوا‌ها شد و با کم فروشی می‌خواستند آرد یارانه‌ای خود را به قیمت بیشتر در بازار آزاد بفروشند.

همین مسائل به هرج ومرج در بازار نان انجامید؛ البته آن طور که مسئولان می‌گویند و در بازار نیز مشاهده شدنی است، اکنون وضعیت بازار نان بهتر شده است. هنوز این سوال‌ها که نحوه فروش نان یارانه‌ای چگونه خواهد بود، یارانه به چه نانی تعلق می‌گیرد و سهمیه ماهانه هر فرد از نان یارانه‌ای چقدر است، مطرح بود که رئیس اتحادیه تولیدکنندگان وصادرکنندگان نان ایران و وزیر جهادکشاورزی از طرح فروش کیلویی نان خبر دادند.

خلاصه گفته‌های محسن لزومیان، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان نان ایران، با تجارت نیوز این است که براساس این طرح، خانوار می‌تواند در ماه معادل سهمیه تخصیص یافته، نان با قیمت یارانه‌ای بخرد. اگر بخشی از این سهمیه باقی ماند، مانند سهمیه بنزین به ماه بعد انتقال پذیر است و اگر خانواری بیش از حد تعیین شده نان مصرف کرد، باید مابه التفاوت آن را به قیمت آزاد تهیه کند.

کیلویی کردن، هویت نان را کیفی می‌کند یا دیمی؟

وقتی نظر دکتر محمدرضا خواجه، طراح پروژه بهینه سازی نان‌های سنتی کشور، را درباره این طرح می‌پرسیم، او این پرسش را مطرح می‌کند که آیا کیلویی کردن، هویت نان را کیفی می‌کند یا دیمی؟ و بعد از آن، پایه و اساس این طرح را برایمان توضیح می‌دهد.
او می‌گوید: هدف طراحان نان کیلویی، جلوگیری از سوءاستفاده نانواست، اما مگر نهال تخلف در حوزه نان را چه کسی کاشته است که ما الان دنبال خشک کردن ریشه‌های آن هستیم؟ اگر دولت‌های قبل، نرخ نان را سر سال و براساس قیمت تمام شده می‌دادند، هیچ نانوایی در مخیله اش فکر آردفروشی و کم فروشی خطور نمی‌کرد.

«اطلاعاتش صفر است، صفر»؛ عضو کمیته نان طیب آستان قدس رضوی این جمله را می‌گوید و در پاسخ ما که می‌پرسیم چه کسی، می‌گوید: اگر کسی فکر می‌کند با کیلویی کردن نان جلوی تخلف گرفته می‌شود، حتما اطلاعاتش در حوزه آرد و نان به خصوص نان‌های سنتی صفر است. چرا؟ چون اگر این کار (فروش نان کیلویی) معیار درستی بود، هرگز در سال‌های گذشته آن را کنار نمی‌گذاشتند تا به جای نان کشی، چانه کشی کنند.

با تصمیم‌های نپخته به پخت نان‌های سنتی آسیب نزنیم

خواجه در ادامه با اشاره به علل ناکارآمدی طرح نان کیلویی می‌افزاید: یکی از معایب مطرح شده ازسوی پژوهشکده غله برای نان‌های سنتی، رواج نان نپخته در کشور و کوتاهی زمان پخت است که در روش کیلویی به شدت تشدید می‌شود و ضایعات را دوچندان می‌کند. از نظر علمی، زمان پخت نان باید به حدی باشد که نشاسته موجود در غلات به خوبی ژلاتینه شود و نان، مغزپخت و برشته شود تا وقتی وارد معده شد، باعث جذب اسید معلق در معده شود و از بروز پدیده ریفلاکس جلوگیری کند. وقتی نان کیلویی شود، مردم را روانه داروخانه می‌کنیم تا به جای خوردن یک قرص نان سبوس دار، صدهاقرص فاموتیدن و شربت آلومینیم ام جی اس و... بخورند.

او ادامه می‌دهد: دورریز نان در این روش افزایش پیدا خواهد کرد؛ زیرا نان کیلویی، رطوبت نان را افزایش می‌دهد و سرعت کپک زدگی را زیاد می‌کند. همچنین نانوا برای جبران قصور دولت در نرخ دهی درست، به جای خمیر ورآمده به طرف خمیر تازه گرایش پیدا می‌کند. مدرس نانوایان سنتی کشور با اشاره به اینکه واحد نان در جهان قرص است نه کیلو می‌گوید: با تصمیم‌های نپخته به پخت نان‌های سنتی آسیب نزنیم. نان کیلویی یعنی تخریب هرچه بیشتر کیفیت نان. دولت بهتر است دو کار در حوزه نان انجام دهد:اول نرخ نان را سر سال ابلاغ کند و دوم این نرخ براساس قیمت تمام شده باشد، نه تشخیص استانداران.

فواید کیلویی شدن نان چیست؟

شفافیت یکی از نکات مثبتی است که موافقان فروش کیلویی نان بر آن تاکید می‌کنند و می‌گویند که در این طرح،  نانوایی‌های کشور به یک سامانه هوشمند سراسری متصل می‌شوند و تمام حجم و مبلغ خریدوفروش نان با قیمت آزاد و یارانه‌ای رصدشدنی است که این موضوع باعث جلوگیری از بروز تخلفاتی مانند کم فروشی خواهد شد. به گفته آن‌ها علاوه بر ایجاد شفافیت در این حوزه، فضای رقابتی بین نانوایان از نظر کیفی نیز ایجاد می‌شود.

برای تایید این ادعا نیز می‌توان به صحبت‌های لزومیان، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان وصادرکنندگان نان ایران، با اقتصاد آنلاین اشاره کرد که گفته بود: درحال حاضر که نان‌های صنعتی براساس وزن، قیمت گذاری می‌شوند و به فروش می‌رسند و فضای رقابتی گسترده‌ای بین آن‌ها برای افزایش رضایت مصرف کننده با بهبود کیفیت و قیمت مقرون به صرفه وجود دارد، طرح فروش کیلویی نان سنتی، می‌تواند همین سرنوشت را برای آن‌ها رقم بزند.