مدیریت خطرپذیری در کاربری زمین‌های شهری

یکی از موضوعات بسیار اساسی و مهم در فرایند مدیریت، ایمنی و تاب آوری شهری، «برنامه ریزی کاربری زمین» با رویکرد پوشش نیاز‌های آینده بر مبنای میزان خطرپذیری است. زمانی که مبنای خطرپذیری در برنامه ریزی کاربری زمین مورد توجه قرار می‌گیرد، ریسک شهرسازی یا خطرپذیری شهر‌ها دربرابر بحران‌های طبیعی کاهش می‌یابد و توسعه پایدار شهر‌ها آسان می‌شود.

«توسعه شهرنشینی و افزایش جمعیت شهری، استفاده از زمین بدون برنامه ریزی صحیح کاربری آن، بهره برداری نادرست انسان از منابع طبیعی، دست کاری حریم مسیل‌ها و رودخانه ها، تراکم ساختمان‌ها و کمبود فضا‌های باز شهری، ضعف برنامه ریزی، طراحی نامناسب ساختمان ها، اجرا نشدن اصولی پروژه‌های عمرانی و اسکان در اراضی در معرض خطر و...» در عصر حاضر، سبب تبدیل مناطق شهری به مکان‌های آسیب پذیر دربرابر بلا‌های طبیعی شده است.

بررسی و مطالعه وضعیت موجود بیشتر شهر‌های کشور، حاکی از جاگیری آن‌ها در فضا‌ها و مناطق پرریسک و پرخطر و همچنین رشد و توسعه نامتوازن گستره شهری است که باعث شده است آن‌ها در معرض آسیب پذیری بحران‌های طبیعی قرار بگیرند.

متأسفانه وضعیت فعلی کاربری زمین‌های شهری ما به صورتی است که موضوع مدیریت و کاهش خطرپذیری قبل از استقرار شهر‌ها و المان‌های شهری و انتخاب مکان یابی مناسب برای استقرار آن‌ها مدنظر قرار نگرفته است؛ به عنوان مثال وقوع سیل‌های فراوان در کشور نشان می‌دهد که انجام اقدامات سازه‌ای بر روی رودخانه‌ها به تنهایی قادر نخواهد بود از بحران ناشی از وقوع سیل پیشگیری کند؛ لذا باید فعالیت‌های کاهش خطرپذیری سیل، هماهنگ و هم راستا با سایر اقدامات در زمینه مدیریت بحران به عنوان بخش اصلی برنامه ریزی شهری (و نه به عنوان برنامه‌ای جداگانه) محل توجه قرار گیرد.

این امر درمورد سایر بحران‌ها نیز تعمیم دادنی است که بر اهمیت بهره مندی از نگاه راهبردی و جامع با درنظر داشتن مدیریت خطرپذیری در کاربری زمین‌های شهری تاکید می‌کند. مدیریت شهری وظیفه دارد به فرایند شهرسازی و توسعه فعالیت‌های عمرانی خود اهمیت بدهد و به ارتباط تنگاتنگ مدیریت خطرپذیری در برنامه ریزی کاربری زمین توجه کند و برای ایجاد بستر‌های ایمن به منظور استقرار کاربری‌های جدید و همچنین انتقال و تغییر کاربری‌های موجود در پهنه‌های پرخطر اقدام کند.

به منظور تضمین توسعه شهری تاب آور و همچنین در جهت قانون مندی و محدود کردن در معرض قرارگیری شهر‌ها و کاربری‌های مهم و حیاتی و کاهش آسیب پذیری‌های فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی آن‌ها در برابر بحران‌های طبیعی، پیوست مدیریت خطرپذیری در برنامه ریزی کاربری زمین که هسته برنامه ریزی شهری را تشکیل می‌دهد، امری حیاتی است.