روایتی از اهدا کنندگان خون | خون در رگ‌های زندگی

تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ یک روز ملی دارند و یک روز جهانی. رسالتشان هم در همه دنیا یکی است. توصیه و تشویق بیشتر به اهدای خون پیش از آنکه جانی از دست برود. امروز روز جهانیِ ترویج اقدامی است که نه مرز دارد نه آیین مشخص. احترام به بازگشت زندگی و حفظ یک جان دیگر هدف همیشگی آن است: «اهدای خون نشانه‌ای از همبستگی برای نجات بیماران. به ما بپیوندید.» یک جمله جهانی در توصیف رفتار‌های کوچک انسانی. برای سخن گفتن از این روز بار دیگر از اهدا گفتیم، از زبان دو منتخب که پای ثابت این راه هستند. برای شرح اینکه اهدای خون یک فعالیت اجتماعی و مشارکت همگانی است.

تغذیه، موضوع مهم پس از اهدای خون

خانم است. این جمله شاید برای شروع یک توصیف عجیب باشد، اما وقتی بدانید فقط و فقط ۴.۵ درصد از اهداکنندگان کشوری سازمان انتقال خون و ۵.۴ درصد خراسانی‌ها زن هستند، متوجه می‌شوید که سخن گفتن با بانویی ازاین دست کمیاب است؛ همانند گروه خونی o منفی اش. سمانه شهبازی متولد سال ۵۷ است و آن طور که خودش به خاطر می‌آورد از حدود پانزده سال پیش خون دادن را آغاز کرده است.

کارت اهدای خونش ۲۹ بار مهر خورده است. در پاسخ به سؤالم درباره اینکه چطور با دیدگاه منفی جامعه زنان درباره خون دادن وارد این وادی شده است، توضیح می‌دهد: بله، اهدای خون در میان زنان کمتر است. من هم به طور اتفاقی و در حین ورزش متوجه شدم که توانایی اهدای خون دارم. سال‌ها پیش در مطالعاتم خوانده بودم که شنا جزو ورزش‌هایی است که حجم خون را بالا می‌برد و به همین دلیل برخی همکارانم اهداکننده خون شده بودند. همین شد که من هم اهدای خون را آغاز کردم.

وی ادامه می‌دهد: بار‌ها از وضعیت جسمی خودم متوجه پرخونی می‌شدم، اما پس از اهدای خون، نتیجه سبکی و حال خوب بود که معلوم می‌شد خونم به سرعت جایگزین می‌شده است. در زمان کرونا، اما کمتر خون دادم، چون استخر‌ها تعطیل بودند و ورزش نمی‌کردم و از طرفی از شیوع کرونا هم می‌ترسیدم.

در میان همکاران و هم صنفی هایش تبلیغ کننده اهدای خون است، اما باز هم انتخاب خود فرد را مهم می‌داند: در بین همکارانم و دوستانم تبلیغ می‌کنم، اما هنوز خیلی‌ها از اهدای خون هراس دارند. برخی هم دچار مشکل کم خونی و مواردی ازاین دست هستند و سلامتی خودشان به خطر می‌افتد. با وجود اینکه که کار کار خیر است، سلامتی هر فرد در اولویت است.

سمانه نکته دیگری را از قلم انداخته است و اینجا یادآوری می‌کند: مسئله مهمی که خیلی‌ها فراموش می‌کنند تغذیه پس از اهداست که من به همه توصیه می‌کنم. در غیر این صورت پس از آن دچار عوارضی می‌شوند که ممکن است آن‌ها را از اهدای خون دوباره منصرف کند.

خاطره اش از اهدای مستمر این است که یک بار برایش پیامکی از سازمان رسید که نیاز مبرم به گروه خونی o مثبت را اعلام می‌کرد. کمی طول کشید تا به پایگاه برسد، اما پس از مراجعه با تعداد زیادی از افراد مواجه شد؛ «من کمی دیرتر رسیدم، اما پایگاه به قدری شلوغ بود که نیازشان را تأمین می‌کرد و حتی دیگر نیازی به ماندن من هم نبود. یعنی بیشتر آن‌ها که پیامک را دیده بودند به آن واکنش نشان داده بودند.»

کرونا که تمام شد و استخر‌ها باز شدند دوباره کارش را آغاز کرد و ادامه اهدای خون را. این بانوی ورزشکار تأکید می‌کند: من شرایط جسمی خودم را به طور کامل می‌شناسم و به محض اینکه احساس پرخونی و سنگینی می‌کنم، می‌روم سراغ پایگاه اهدای خون. به این ترتیب هم سلامتی جسمی دارم و هم به دیگران کمکی کرده ام.

زکات سلامتی ام را می‌دهم

بیشترین نکته‌ای که به آن تأکید دارد جنبه نوع دوستی ماجراست؛ «من اهدای خون را زکات سلامتی جسمم می‌دانم.» محمدرضا انصاری رامندی با ۵۶ بار اهدای خون تا ۴۱ سالگی باور دارد که در امری شریک است که اثرات مثبت آن را در زندگی اش می‌بیند؛ «گروه خونی من o منفی است، همان که کمیاب‌ترین محسوب می‌شود و می‌تواند اهداکننده به همه گروه‌های دیگر و گروه خودش باشد. این نعمتی است از سوی خداوند که زکاتش را با اهدای خون مداوم می‌پردازم.»

کارت عضویت اهدایش بر اساس طبقه بندی سازمان انتقال خون نقره‌ای است. محمدرضا ادامه می‌دهد: اولین بار هجده ساله بودم که خون اهدا کردم و به خاطر وضعیت جسمانی خوبم هرسال صددرصد و بدون استثنا سه نوبت یا اغلب چهار نوبت خون اهدا می‌کنم.

ماه‌های اهدایش هم ترتیب دارند: نوبت اول هرسال در فروردین است. دومین روز اهدای خون یعنی نهم مرداد و سوم یا چهارم را می‌گذارم برای پاییز که فاصله سه یا چهار ماهه رعایت شود. عضو درجه یک سازمان انتقال خون است و در فهرست اضطراری دانشگاه علوم پزشکی قرار دارد و بار‌ها برای اهدای خون فوری فراخوانده شده است. خودش دلایل مختلفی را در ادامه راهش مؤثر می‌داند: شاید آگاهی از اینکه گروه خونی ام چقدر خاص و موردنیاز است، دلیل مهمی برای انجام کار خیر من باشد، اما درمجموع معتقدم همه می‌توانند باتوجه به توانایی شان در این راه مؤثر باشند. جدا از همه این موارد کار خداپسندانه‌ای است که باید ادامه پیدا کند.

اودر مشاغل مختلف کار کرده و حالا کفش دار کشیک اول آقاست. در تشویق آدم‌های مختلف برای اهدای خون مؤثر است و می‌گوید: به همه اطرافیانم می‌گویم اگر به روش‌های دیگری همچون حجامت اعتقاد دارید، یادتان باشد با اهدای خون خیلی متفاوت است، زیرا فقط در این صورت خون دریافتی شما جان دیگری را نجات می‌دهد. از اطرافیانم تعدادی را به اهدای خون علاقه‌مند کرده ام مانند برادرم.

وظایف تقویت کنش ایثارگرانه

حامد بخشی، جامعه شناس و پژوهشگر گروه اجتماعی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد، درباره انگیزه خیرخواهانه در اهدای خون می‌گوید: اهدای خون جزو اموری است که خوشبختانه فرهنگ سازی اش در جامعه انجام شده است، افراد از آن نگاه انتفاعی ندارند و آن را عملی ایثارگرانه یا نوعی انفاق می‌دانند.

وی ادامه می‌دهد: در کنش‌های ایثارگرانه هم محاسبه سود و زیان وجود دارد؛ اینکه افراد می‌دانند با خون دادن درعین حال که چیز خاصی از دست نمی‌دهند، جان یک انسان را نجات می‌دهند. این است که به دلیل فایده بالایی که دارد، آدم‌ها آمادگی زیادی دارند که چنین اقدام خیرخواهانه‌ای را به طور مداوم انجام بدهند.
این جامعه شناس درعین حال از عملکرد سازمان انتقال خون هم انتقادی می‌کند: مسئله‌ای که وجود دارد این است که گاه از این سازمان پیام‌های دوگانه و متعارضی دریافت می‌کنیم.

به عنوان مثال پس از وقوع حادثه‌ای شبیه زلزله یا ریزش آوار مردم برای اهدای خون هجوم می‌آورند، اما از سازمان می‌شنوند که اعلام شده است دیگر برای اهدای خون مراجعه نکنید و نیاز مرتفع شده است. به این ترتیب آدم‌ها را دچار حس دوگانه می‌کنند که بیایند یا خیر و به کنش بی فایده بودن امر خیرخواهانه می‌رسند. این دو پیام و دو ذهنیت باعث می‌شود آدم‌ها دچار سردرگمی شوند. درحالی که باید به صورت مستمر گفته شود که همیشه به خون اهدایی نیاز داریم و همیشه هم خون افراد را تحویل بگیرند.

وی مسئله سومی را هم مطرح می‌کند: در کنار آن نیاز داریم که برای مردم شفاف سازی شود که خونشان چطور و کجا استفاده می‌شود و با نشان دادن افراد نیازمند، مردم به شکل واقعی ببینند که خونشان چگونه جان چه کسی را نجات می‌دهد. زیرا شهروندان دوست دارند نتیجه کار ایثارگرانه خود را ببینند. برای همین گاهی به جای انداختن پول در صندوق آن را به متکدیان می‌دهند، چون رضایت را در چهره افراد به طور مستقیم می‌بینند. ترویج بیشتر اهدای خون نیازمند تبلیغات مستمر سازمان است که پیام‌هایی منظم و متوالی به مردم منتقل کند.

تداوم تپش قلب‌ها

پروفسور اردشیر قوام زاده | رئیس انجمن پیوند سلول‌های بنیادی خون ساز:

اگرچه با افتخار از حضور ۴۵۰ فوق تخصص خون و سرطان شناسی در کشور یاد می‌کنم، اما تپش قلب‌ها با وجود خون تداوم می‌یابد. پیوند مغز استخوان بدون وجود خون و پلاکت در دسترس تقریبا غیرممکن است. ایران دومین کشور از لحاظ تعداد پیوند سلول‌های بنیادی خون ساز در جمعیت بیماران تالاسمی است که بدون فداکاری اهداکنندگان خون سالم انجام ناپذیر است.

الگوی دیگران باشیم

دکتر ایرج خسرونیا | متخصص داخلی و رئیس هیئت مدیره جامعه علمی پزشکان

روز جهانی اهداکنندگان خون را به همه مراجعه کنندگان به مراکز اهدای خون سازمان انتقال خون ایران تبریک می‌گویم و امیدوارم این عزیزان که خیرخواهانه به دنبال نجات جان همنوعانشان هستند، الگوی دیگران باشند. مهم‌ترین مایع حیات خون است و بسیاری از آسیب دیدگان تصادفات جاده‌ای و دیگر بیماران، با اهدای خون به زندگی بازمی گردند و امیدواریم تعداد مراکز اهدای خون گسترش پیدا کند.

هدیه آنچه جایگزینی ندارد

دکتر محسن نفر | فوق تخصص نفرولوژی و رئیس انجمن بیماران کلیوی ایران

بزرگ‌ترین مشکل بیماران کلیوی کم خونی است و به رغم وجود دارو‌هایی برای جبران این درد، برخی اوقات نیاز خیلی شدید به تزریق خون دارند و یکی از ضرورت‌های جدی زندگی این بیماران، فراورده‌های خونی‌ای همچون پلاکت و پلاسماست که توسط اهداکنندگان ذخیره می‌شود. بدون جایگزین بودن محصولات خونی نشان می‌دهد که چه ارزش بالایی در کار خیرخواهانه اهداکنندگان وجود دارد.

مصداق بنی آدم اعضای یکدیگرند

دکتر حسن ابوالقاسمی | فوق تخصص خون و سرطان شناسی کودکان

اهدای خون یکی از بهترین پیوندهاست که عضوی از شما به کمک یک انسان دیگر می‌آید و مصداق عینی شعر بنی آدم اعضای یکدیگرند در فرهنگ اهدای خون است. اهدای خون یکی از ساده‌ترین و کم خرج‌ترین کار‌هایی است که می‌توان با آن ثواب زیادی برد و جان چند انسان را نجات داد. به همین دلیل از همه ملت عزیز ایران می‌خواهم که بیایند و به جمع اهداکنندگان خون بپیوندند.

عامل پیشرفت علم جراحی

پروفسور محمدعلی یوسف نیا | فوق تخصص جراحی قلب

پیشرفت علم جراحی در ایران مرهون حضور اهداکنندگان خون است و انجام اعمال جراحی متفاوت بدون کمک اهداکنندگان خون ممکن نیست. سازمان انتقال خون با ایجاد هم گرایی و تسهیل کار خون را از مردمان نیکوکار به بیماران نیازمند می‌رساند و این کار بزرگ را سال‌ها انجام داده است و خوش حالم که از وضعیت فاجعه بار انتقال خون پیش از تأسیس این سازمان در کشور سال‌ها گذشته است.