انقلاب دیجیتال و بانوان آینده

عادل نجفی | شهرآرانیوز؛ زنان به طور گسترده‌ای از موج‌های انقلاب اقتصادی اول، دوم و سوم حذف شدند و در دو قرن گذشته، اقتصاد زیر سلطه مردان بوده است. اما سنگ بنای موج چهارم انقلاب اقتصادی از جنس دیجیتال است و همین روز‌ها و سال‌ها در حال تحقق است. پژوهش‌های روان‌شناختی نیز نشان می‌دهند زنان در مقایسه با مردان در بسیاری از مهارت‌های راهبری نظیر مهارت‌های حل مسئله یا نوآوری می‌توانند موفق‌تر عمل کنند. این در حالی است که تنها ۷ درصد از فهرست پانصد کسب‌وکار موفق دنیا از سوی خانم‌ها اداره می‌شود. براساس گزارش‌های بنیاد مکنزی، بانوان کارآفرین معمولا در مشاغل و حوزه‌های اقتصادی‌ای فعالیت می‌کنند که منابع مالی کمتر و بالطبع منافع اقتصادی کمتری نیز به همراه دارند، اما معکوس شدن این روند و حضور پررنگ‌تر بانوان می‌تواند تا ۲۸ تریلیون دلار به گردش مالی اقتصاد جهانی کمک کند.

شکاف جنسیتی دیجیتال

تا پیش از دست‌کم یک دهه اخیر حضور کم‌رنگ بانوان در جوامع بیشتر به حوزه‌های علمی یا ورزشی اشاره می‌کرد، اما به‌تدریج همین روند در حوزه اقتصاد دیجیتال نیز نمود یافته است. برای نمونه، در بریتانیا به عنوان یکی از کشور‌های توسعه‌یافته اروپایی، آمار‌ها نشان می‌دهد تنها ۵ درصد از مدیران حوزه فناوری اطلاعات این کشور از میان بانوان هستند.

آمار‌های نهاد OECD در سال ۲۰۱۸ تا پیش از شیوع همه‌گیری کووید ۱۹ نشان می‌دهد در جهان ۲۳۷ میلیون خانم کمتر از آقایان به تلفن همراه هوشمند و اینترنت همراه دسترسی دارند. زنان به دلیل فقدان منابع دیجیتالی، کمبود منابع مالی، نگرانی درباره امنیت و آسایش روانی تمایل کمتری به حضور در فضای مجازی دارند. به عبارت دیگر، مؤلفه‌های اجتماعی‌اقتصادی زنان را درباره حضور در حوزه فناوری و نوآوری دلسرد می‌کند.

عملیات گسترده شتاب‌دهنده‌ها

بر اساس طبقه‌بندی‌های بانک جهانی، کسب‌وکار‌های بیشتر بانوان کارآفرین و نوآور در رده کوچک قرار می‌گیرد. در اینجا شتاب‌دهنده‌ها و مراکز حمایت از نوآوری می‌توانند با تأمین منابع، سرمایه‌گذاری و ارائه مشاوره‌های هدفمند به گسترش کسب‌وکار‌های آن‌ها کمک کنند. شاید ابتدا صرفا دستاورد‌های اقتصادی این امر برجسته به نظر برسد، اما در حقیقت با حضور هرچه بیشتر بانوان در فضای نوآوری، پویایی اقتصاد دیجیتالی شهر‌ها در آینده پایدارتر خواهد بود. این زنان می‌توانند تجربیات و یافته‌های خود را به دیگر زنان و به‌ویژه نسل‌های بعدی انتقال دهند و شکاف دانش، دسترسی به منابع و تجربیات را برای دیگر بانوان به حداقل برسانند.

بدون تردید، در شرایط اقتصادی امروز جهان بدون حمایت کاتالیزور‌هایی نظیر شتاب‌دهنده‌ها شانس زیادی برای گسترش ایده‌های نوبنیاد وجود ندارد؛ بنابراین دولت‌ها نیز باید برای حمایت از کسب‌وکار‌های دانش‌بنیان وارد عرصه بشوند. در این مسیر، می‌توان با توجه به ضرورت و اهمیت حمایت از حضور بانوان، مشوق‌های ویژه‌ای برای آنان و شتاب‌دهنده‌هایی که به آن‌ها خدمات می‌دهند در نظر گرفت. برای نمونه، تعیین ضوابط حداقل جذب نیرو از میان خانم‌ها و مشوق‌های مالیاتی از پرکاربردترین اقدامات است. در ایالات متحده تنها ۲۴ درصد از نیروی کار حوزه فناوری اطلاعات را بانوان تشکیل می‌دهند که نیازمند قانون‌گذاری دقیق‌تر برای رفع این شکاف است.

برنامه‌ریزی نسلی

همان‌طور که اشاره شد، حضور بانوان در فضای اقتصاد دیجیتال، سنگ بنای تحقق موج چهارم انقلاب اقتصادی است. برای این امر، نقش‌آفرینی زنان مورد تأکید قرار دارد، اما حتی اگر به دنیای کسب‌وکار‌های دانش‌بنیان و اکوسیستم‌های استارت‌آپی علاقه‌مند باشید، به‌سختی می‌توانید یک بانوی مشهور و موفق در این حوزه را معرفی کنید. براساس یک پژوهش در سال ۲۰۱۷ میلادی در بریتانیا، ۷۸ درصد از دانش‌آموزان مقطع متوسطه حتی یک بانوی فعال در حوزه فناوری اطلاعات را نمی‌شناختند.

از سوی دیگر تنها ۳ درصد از دانش‌آموزان دختر علاقه‌مند به فعالیت در این حوزه به عنوان انتخاب اول خود بودند. نهاد‌های توسعه‌ای حاکمیتی، کسب‌وکار‌های بخش خصوصی و رسانه‌ها باید با معرفی بانوان کارآفرین و نوآور به‌ویژه در حوزه فناوری اطلاعات، الگو‌های موفق را به نسل‌های بعد معرفی کنند. برگزاری رویداد‌های استارت‌آپ ویژه بانوان، گردهمایی تقدیر از فعالان این حوزه و ارتقا محتوای آموزشی می‌توانند از دیگر اقدامات برای انتقال الگو‌ها به نسل‌های بعدی باشند.