قالیباف: سیاست‌های آمریکا در اجلاس بریکس به چالش کشیده شد ۳ کشته در پی تصادف در مسیر مشهد به سرخس اطلاعیه پلیس درباره بازسازی صحنه قتل الهه حسین نژاد ویدئو | آغاز ثبت‌نام آزمون‌های استخدامی دستگاه‌های دولتی از هفته آینده جاده هراز یک طرفه شد (۱۶ خرداد ۱۴۰۴) پیش‌بینی هوای مشهد و خراسان رضوی | تداوم هوای خنک در مشهد و بارش باران در سطح استان (۱۶ خرداد ۱۴۰۴) ممنوعیت سگ‌گردانی با خودرو در تهران (۱۶ خرداد ۱۴۰۴) تعطیلی تمامی تفرجگاه‌ها در خراسان رضوی تا روز یکشنبه (۱۸ خرداد ۱۴۰۴) تردد خودرو‌های سنگین در محور کلات-مشهد ممنوع شد (۱۶ خرداد ۱۴۰۴) ورود دانشگاه علوم پزشکی سبزوار به حادثه مرگ کودک جوینی حین «ختنه» واکنش پزشکی قانونی به شایعۀ تجاوز به مرحوم الهه‌حسین‌نژاد ۱۸۰ هزار نفر طی سه روز گذشته از مرز‌های کشور راهی عتبات عالیات شدند هشدار نارنجی وقوع سیلاب برای برخی از نقاط کشور صادر شد (۱۵ خرداد ۱۴۰۴) آموزش و پرورش به دنبال عدالت آموزشی و کیفیت‌بخشی هشدار خودمراقبتی برای شهروندان مشهد صادر شد دستگیری قاتل محیط‌بان خائیز در بهبهان ویدئو| قاتل الهه حسین‌نژاد اعتراف کرد| جنایت سارقی شیطان‌صفت پیمانکار مقصر در حادثه مرگ دلخراش ۱۴ مسافر قطار مشهد-یزد ۲۰۰ میلیون تومان جریمه شد فروش اینترنتی مکمل‌های غذایی تعیین تکلیف شد مبلغ متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان چقدر است؟ آیا مصرف مغزدانه‌ها در دوران بارداری ممنوع است؟  چند توصیه غذایی برای پیشگیری از سنگ کلیه آیا مصرف جگر خام باعث رفع کم‌خونی می‌شود؟ قرص ضدبارداری خطر حملات آسم را در زنان جوان افزایش می‌دهد اهدای عضو بیمار مرگ مغزی در مشهد به ۲ بیمار زندگی دوباره بخشید (۱۵ خرداد ۱۴۰۴) هوای مشهد در شرایط ناسالم برای تمام گروه‌ها| شاخص کیفیت هوا به ۱۵۴ رسید (۱۵ خرداد ۱۴۰۴) تمدید اعتبار کارت‌های هوشمند ملی تا پایان سال ۱۴۰۵ پژمان‌فر: اجرای قانون حمایت از جوانی جمعیت شاید موثر بوده، اما کافی نیست
سرخط خبرها

تاریخچه تغییر نام تکیه‌‍ به حسینیه

  • کد خبر: ۱۲۰۴۵۹
  • ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ - ۱۲:۰۸
تاریخچه تغییر نام تکیه‌‍ به حسینیه
در سال‌های نخستینی که تکایا از محل‌هایی برای استراحت و اسکان در‌راه‌ماندگان و بی‌بضاعتان یا همان کاربری صفه مسجد نبی (ص) و چله‌نشینی و سلوک اهل طریقت یا به‌مثابه خانقاه‌بودن، به مکانی برای نمایش‌های مذهبی، چون تعزیه‌خوانی و شبیه‌خوانی تبدیل می‌شدند، این مجموعه‌ها دارای بخش‌های مجزا و مشخصی بودند که هر‌کدام کاربردی خاص داشتند.

رضا سلیمان نوری | شهرآرانیوز؛ در این نوشتار، کمی درباره واقعیت لغوی «حسینیه» و چگونگی جانشین شدن آن به جای واژه تکیه خواهم نوشت.

در سال‌های نخستینی که تکایا از محل‌هایی برای استراحت و اسکان در‌راه‌ماندگان و بی‌بضاعتان یا همان کاربری صفه مسجد نبی (ص) و چله‌نشینی و سلوک اهل طریقت یا به‌مثابه خانقاه‌بودن، به مکانی برای نمایش‌های مذهبی، چون تعزیه‌خوانی و شبیه‌خوانی تبدیل می‌شدند، این مجموعه‌ها دارای بخش‌های مجزا و مشخصی بودند که هر‌کدام کاربردی خاص داشتند.

در تکایای مورد‌نظر که در دوره صفوی تا اواسط دوره قاجار در جای‌جای کشور ایجاد شدند، مانند تکایای دوره‌های قبل، دو بخش جداگانه برای اقامت زنان و مردان وجود داشت و همین امر را می‌توان بزرگ‌ترین وجه تمایز تکایا با خان‌ها یا کاروان‌سرا‌های درون‌شهری در‌کنار وضعیت اختلاف جایگاه مالی ساکنان هر‌کدام دانست؛ چه در این قسم دوم، فضا‌های سکونتی کاملا مشابه هم بود و هیچ فضای خاصی برای زنان درنظر گرفته نشده بود. البته در تکایا پس‌از تبدیل‌شدن آن‌ها به مکانی برای اجرای آیین‌های نمایشی عزاداری، فضای سومی هم ایجاد شد که از دو فضای قبلی بزرگ‌تر و مخصوص برگزاری این نوع برنامه‌ها بود.

نکته شایان‌توجه که پیوند‌دهنده گذشته تکایا و حسینیه‌ها هم محسوب می‌شود، نام‌های خاص فضا‌های سه‌گانه تکایای دوران مورد‌نظر یعنی عهد صفوی تا سال‌های منتهی به مشروطه بود. براساس اطلاعات مکتوبی که از آن زمان به صورت‌هایی، چون تاریخ‌نگاری‌ها، سفرنامه‌ها، فرمان‌ها و متن‌های دولتی و حتی طومار‌های عزاداری باقی مانده است، کوچک‌ترین مکان سرپوشیده این تکایا که به بانوان اختصاص داشت، «زینبیه» نامیده می‌شد.

همچنین فضایی که در میانه آن، هنرمندان تعزیه‌خوان به اجرای برنامه خود می‌پرداختند و دو فضای مردانه و زنانه در دو طرف آن قرار می‌گرفت و به‌صورت معمول، یک سمتش، محل آماده‌سازی هنرمندان تعزیه بود و سمت دیگرش بنا‌های دارای کاربری عمومی مجموعه، چون آشپزخانه قرار داشت، «عباسیه» خوانده می‌شد؛ فضایسرپوشیده‌ای نیز که در آن مردان عزادار اجتماع می‌کردند، «حسینیه» نامیده می‌شد. خوشبختانه در حال حاضر، حداقل یک تکیه یعنی تکیه قاجاری معاون‌الملک در کرمانشاه با داشتن هر سه فضای ذکر‌شده، موجود است و گواهی برای بازنمایی دوران اوج تکایای ایرانی محسوب‌ می‌شود.

البته آنچه گفته شد، یعنی داشتن هر سه فضای مورد‌نظر، برای همه تکایای ایرانی صدق نمی‌کند؛ زیرا به‌رغم گسترش هنر شبیه‌خوانی در دوران قاجار، باز هم در بسیاری از تکایا به‌دلیل شرایط فیزیکی خاص آن‌ها و کمبود فضا، امکان بهره‌مندی از این هنر برای بازگوکردن واقعیت عاشورا فراهم نبود و بر‌این‌اساس فضای عباسیه حذف می‌شد، اما در همه تکایا دو فضای زینبیه و حسینیه وجود داشت.

همین موضوع کلی هم باعث شد پس‌از سال‌هایی که به دستور پهلوی اول، نه‌تنها برپایی هر نوع مجلس عزایی برای شهدای کربلا ممنوع شده بود، بلکه برگزاری هر فعالیتی حتی نمایشی که دال بر پاسداشت بزرگان دین اسلام باشد، چه به‌صورت عزا و چه جشن، منجر به بازداشت و زندانی‌شدن دست‌اندرکاران آن می‌شد، شرایط اداره فضا‌های مذهبی تغییر کند و با‌توجه‌به فضای جامعه، از اغلب تکایای تعطیل‌شده در این دوره، تنها فضای مردانه یا همان حسینیه آن استفاده شود، تا‌حدی‌که دیگر نه‌تن‌ها نام تکیه برای مردم به واژه‌ای کمتر شناخته‌شده تبدیل شد، که حتی لغات زینبیه و عباسیه هم به فراموشی سپرده شد.

این مهم تا آنجا پیش رفت که بنایی، چون تکیه کرمانی‌های مشهد که در سال‌های بعد‌از دوران رضاشاهی بار دیگر قد راست کرد و نه‌تن‌ها فضا‌های سه‌گانه‌اش احیا شد، که حتی امکان سکونت مسافران کم‌برخوردار هم در آن -که همان کاربری صفه مسجد نبی (ص) یا کاربری نخستین تکایا بود- فراهم شد و صد‌البته کاربری عباسیه‌ای آن بنا یعنی محل برگزاری تعزیه‌خوانی سید‌وسالار شهیدان (ع) نیز در آن احیا شد، نامش به حسینیه تغییر کرد، تا‌جایی‌که مدیران کنونی این بنا تأکید می‌کنند که این مجموعه از ابتدا حسینیه بوده است. حال آنکه در نقشه سال‌۱۲۴۸ شمسی مشهد موسوم به «نقشه جولیس» که در آن حدود ۵۰ تکیه وقت مشهد مشخص شده، از این بنا با نام «تکیه کرمانی‌ها» و نه «حسینیه کرمانی‌ها» یاد شده است.

درست به همین نحو است وضعیت تکیه حوض محمدعلی‌خان در کوچه مسجد ملاهاشم بالاخیابان که همانند تکیه کرمانی‌ها تا قبل از کرونا پذیرای گروه‌های شبیه‌خوان بود، هرچند نامش را به حسینیه تغییر داده بودند. البته در این بین، تکایایی هم در مشهد بوده‌اند که به‌مرور زمان با خواندن صیغه مسجد برای آن‌ها به مسجد تبدیل شده‌اند که ان‌شاءا... در نوشتار بعد به این موارد و همچنین سرنوشت تعدادی دیگر از تکایای قدیمی مشهد اشاره می‌کنم.

گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->