گشتی در اولین ساختمان دوطبقه مشهد در خاک پاکستان

شیما سیدی | شهرآرانیوز؛ اولین ساختمان دو طبقه مشهد، در خاک ۵ هکتاری کنسولگری پاکستان قرار دارد و ماجرای ساخت آن به یک مقاله انتقادی ازسوی سیاست مداری انگلیسی برمی گردد. ترکیب عجیبی است، اما تاریخ مشهد از این دست اتفاقات پیچیده کم ندارد.

تولد این ساختمان دوطبقه که در زمان خود، باشکوه‌ترین کنسولگری بریتانیا در ایران بود، نتیجه چاپ یادداشت انتقادی جرج کرزن، سیاست مدار و جهانگرد معروف انگلیسی، در روزنامه تایمزاست. کرزن که حوالی سال ۱۸۸۹ میلادی (۱۲۶۷ خورشیدی) به مشهد سفر و از وضعیت کنسولگری بریتانیا در این شهر بازدید کرده بود، در مقاله خود از اینکه دولت بریتانیا هنوز نتوانسته منزلی برازنده نماینده خود در مشهد فراهم سازد، ابراز تأسف کرده و نوشته بود: «مایه شرمندگی است که سرکنسول بریتانیا در چنین جا و محله محقری اقامت کند.»
مقاله او مؤثر بود و سال ۱۸۹۵ میلادی (۱۲۷۳ خورشیدی) اولین ساختمان دوطبقه مشهد، متعلق به کنسولگری بریتانیا ساخته شد.

دلجویی به شیوه انگلیسی!

ساختمان از سال ۱۸۹۵ تا ۱۹۵۱ میلادی (۱۲۷۴- ۱۳۳۰ خورشیدی) در اختیار کنسولگری بریتانیا بود و بعد از آن تا سال ۱۹۷۴ میلادی (۱۳۵۲ خورشیدی) به شورا و مجمع بریتانیا تعلق گرفت.
اما پایان دوران استعمار، سرنوشت این ساختمان را به دست همسایه ایران سپرد. دولت بریتانیا این ساختمان را به عنوان هدیه برای دلجویی از مستعمره قدیم خود، به کنسولگری پاکستان اهدا کرد؛ بنابراین همسایگان ایران، از ساختمان سابق کنسولگری که گویا درکوهسنگی قرار داشته به این باغ که اکنون در خیابان امام خمینی (ره) و روبه‌روی باغ ملی قرار گرفته، اسباب کشی کردند و از همان زمان، ساکنان مهربان این خانه قدیمی شدند، چنان که هنوز بعد از صد سال، با دقتی بی نظیر، ظاهر قدیمی خانه را حفظ کرده اند.
امروز ساختمان کنسولگری پاکستان در مشهد، بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین ساختمان دیپلماتیک پاکستان در جهان است. باغ ۵ هکتاری کنسولگری، مزین به موزه‌ای است که سوم بهمن سال ۹۷ افتتاح شد. عکس‌ها و اشیای به جا مانده از سال ۱۸۹۵ در این موزه به نمایش گذاشته شده است.

اشیایی از دوره ویکتوریا تا امروز

داخل موزه، گنجینه‌ای از اشیای آنتیک و قدیمی متعلق به کنسولگری‌های بریتانیا و پاکستان در مشهد، قرار دارد. همان جلو در ورودی یک صندوق چوبی دیده می‌شود با نقش و نگار‌های کار دست که از سال ۱۹۶۰ به جا مانده است. در صندوق را که باز کنید، روزنامه‌های فارسی سال ۱۳۴۱ را می‌بینید که به در و کناره‌های آن چسبانده شده است.

کمی آن سوتر، درِ چوبی که سال ۱۹۱۰ کنار دروازه ورودی کنسولگری، محل آمد وشد بازدیدکنندگان بوده، کنار دیوار تکیه زده است. وسط اتاق هم میزی قدیمی متعلق به سال ۱۹۵۰ قرار دارد که روی آن، الوار‌هایی که روزگاری کف اتاق‌های محل سکونت سرکنسول‌ها بوده، چیده شده است. روی میز با ظروف آنتیک متعلق به دوره ملکه ویکتوریا تزئین شده است. کمی آن طرف تر، ظروف چای خوری از جنس عاج فیل با نقشی از پرچم پاکستان قرار گرفته است. در و دیوار این موزه با عکس‌های ناب و منحصر به فرد از حرم مطهر رضوی که با دوربین عکاسان انگلیسی ثبت شده و همچنین تصاویری از ساختمان قدیمی کنسولگری، تزئین شده است. به گفته سرکنسول پاکستان، امکان بازدید گروه‌های فرهنگی از این موزه با هماهنگی قبلی میسر است.

مکانی برای اشتراکات فرهنگی ایران و پاکستان

کنار ساختمان موزه، تالاری فرهنگی قرار دارد که هدف آن، گسترش اشتراکات فرهنگی پاکستان و ایران است. داخل این تالار، اشیایی نمایش داده شده است که ایرانی‌ها و همچنین سایر سفیران حاضر در ایران به پاکستان اهدا کرده اند. پرچم متبرک امام رضا (ع)، نقاشی سیاه قلم از اقبال لاهوری و... از جمله اشیای این تالار است.

سالن کنفرانسی که فروردین ۹۸ با حضور خانم رفعت مسعود، سفیر پاکستان، افتتاح شد، دیگر ساختمان مجموعه باغ کنسولگری و محفلی است برای برگزاری همایش‌ها و شب شعر‌ها و به ویژه قوالی (موسیقی سنتی پاکستانی ها). عکس‌های محمدعلی جناح، بنیان گذار پاکستان، به تعداد زیاد بر در و دیوار این سالن خودنمایی می‌کند؛ همچنین عکس‌هایی که خیل جمعیت نشسته روی قطار را به تصویر می‌کشد و شاهد روزی است که پاکستان، یک کشور مستقل اسلامی شد و از همه جای شبه قاره هند به پاکستان مهاجرت کردند.

باغ ۵ هکتاری سبز در محله ارگ مشهد

مجموعه ساختمان‌های کنسولگری پاکستان در باغی زیبا قرار دارد که گل و گیاهان کاشته شده در آن، تداعیگر طبیعت سبز و متنوع کشور پاکستان است. ایوان‌های ساختمان ۱۲۷ ساله کنسولگری پر از ستون‌های قطوری است که از دو سو به یک گلدان آراسته شده اند. کمی آن سوتر، سردیس اقبال لاهوری، پدر ادبیات پاکستان، به درختی کهن سال، پهلو می‌زند. تک و توک در باغ طوطی‌های رنگارنگی به چشم می‌خورند که میان درختان جا خوش کرده ‎اند. در کنار ساختمان می‌توانید انواع گیاهان کشت شده به سبک پاکستانی را ببینید، از فلفل‌هایی که بوی تندش زیر دماغ می‌زند تا انواع کدو و حتی انبه‌های کاشته شده در باغ.