مروری بر تاریخچه هلال احمر در مشهد

به گزارش شهرآرانیوز؛ نخستین تلاش برای تشکیل مؤسسه خیریه امدادی تحت حمایت دولت در ایران معاصر را سال ۱۳۰۱ خورشیدی مدیر بهداری وقت خراسان آن زمان کلید زد. دکتر امیرخان اعلم در آن سال و با استفاده از شرایط پیش آمده پس از زلزله ویرانگر بجنورد، نزد احمدشاه قاجار رفت و از او خواست تا کاری که سال‌های سال قبل جد بزرگش یعنی ناصرالدین شاه آغاز کرده، ولی تا آن سال نیمه‌تمام مانده بوده را به پایان رساند.

این کار یعنی ایجاد یک مؤسسه خیریه امدادی دولتی برای سامان‌دهی کمک‌های داخلی و خارجی ارسال شده برای ارائه به آسیب‌دیدگان حوادث طبیعی. آخرین شاه قاجار هم پس از مطالعه متن ترجمه شده درباره مقررات وضع شده از سوی صلیب سرخ جهانی برای جمعیت‌های مستقل هرکشور که خود امیراعلم آن را تهیه کرده بود، با این درخواست موافقت کرد و دستور تهیه نظام‌نامه اساسی جمعیتی مشابه برای کشور را داد.

این اساسنامه در ۱۰ فصل و ۶۰ ماده تهیه شده و در اسفند ۱۳۰۱ شمسی محمدحسن میرزای قاجار ولیعهد وقت که در مقدمه اساسنامه، ریاست افتخاری جمعیت را داشت، آن را امضا کرد. در همین اساسنامه بود که با اشاره به اینکه صلیب نشانی مسیحی است از شیر و خورشید که نشان ملی وقت ایران بود به عنوان نماد این جمعیت تازه تأسیس نام برده شد، اما برای همراهی با جمعیت جهانی رنگ آن سرخ تعیین شد.

با این همه، بر اساس آنچه دکتر امیراعلم در خاطراتش عدم همراهی شاه و ولیعهد با وجود موافقت با ایجاد جمعیت شیر و خورشید سرخ برای شرکت در نشست افتتاحیه این جمعیت بیان کرده، نخستین جلسه رسمی کمیته مرکزی جمعیت چندماه بعد یعنی در مرداد سال ۱۳۰۲ تشکیل گردید. پس از آن هم به مرور مقدمات تشکیل شعب ایالتی وقت این تشکل آغاز شد و به دلیل اینکه هنوز دکتر امیراعلم مدیر بهداری خراسان بود، نخستین شعبه از این نهاد خیریه پس از تهران در مشهد در روز ۲۴ مهر ۱۳۰۲ افتتاح شد. امری که نشریات آن زمان از آن به عنوان رخدادی مهم یاد کردند.

البته شرایط خاص کشور در سال‌های نخست قرن چهارده هجری باعث شد تا فعالیت‌های این جمعیت چند سالی در حد همین افتتاح شعبه تهران و مشهد و چند شهر دیگر باقی بماند تا اینکه در سال ۱۳۰۶خورشیدی جلسه هیئت مرکزی جمعیت تشکیل و به ترتیب حسن مستوفی الممالک، سیاستمدار مشهور وقت به عنوان رئیس و امیراعلم به عنوان نایب رئیس اول جمعیت انتخاب شدند. نخستین کار بزرگ امدادی این جمعیت هم دو سال بعد یعنی در سال۱۳۰۸ و پس از وقوع زلزله در شهر‌های شیروان و تربت حیدریه خراسان اجرایی شد.

بر اساس اسناد باقی‌مانده از آن دوران در جریان این وقایع جمعیت شیر و خورشید سرخ خراسان ضمن اعزام پزشک و پرستار و دارو به مناطق زلزله‌زده، تلاش‌هایی را هم برای رساندن غذا و پوشاک به مردم آسیب‌زده انجام داد. ناگفته نماند که درست در همین سال بود که در جریان کنفرانس مهم دیپلمات‌های جهان در شهر ژنو برای جلوگیری از آنچه «فجایع‌جنگ» می‌نامیدند، نشان شیر و خورشید سرخ به عنوان نشان ویژه ایران در کنار نشان‌های هلال احمر و صلیب سرخ به عنوان نشان امدادی و دارای مصونیت در میادین نبرد به رسمیت شناخته شد.

بد نیست این را هم بدانید که با توجه به نگاه ویژه امیراعلم که سال‌ها در هیئت رئیسه شیر و خورشید سرخ ایران بود به خراسان، مشهد پس از تهران دومین نقطه از ایران بود که جمعیت شیر و خورشید آن دارای ساختمانی مستقل شد. ساختمانی که با وجود یک بار آتش‌سوزی هنوز جزو بنا‌های شاخص خیابان ارگ قدیم و امام خمینی (ره) کنونی مشهد محسوب می‌شود و با توجه به تغییر نام جمعیت در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب اکنون به نام ساختمان هلال احمر خیابان ارگ در نزد مردم مشهد مشهور است.