پرستاری قلب بیمارستان است

صدر - گل دفتر این هفته سهم آنانی است که روپوش سفید بر تن دارند. کسانی که حضورشان در بیمارستان‌ها قوت قلبی است برای بیمارانی که از اتاق عمل به بخش منتقل می‌شوند و دوران کوتاه و گاه بلند درمان را در بیمارستان سپری می‌کنند. امسال به مناسبت یازدهم دی‌ماه و روز پرستار به بیمارستان خیریه امام سجاد (ع) رفتیم و گفت‌وگویی داشتیم با دو سوپروایزر این بیمارستان و سرپرستار اتاق عمل. بخشی از این گفتگو و درد دل و سختی کارشان به‌ویژه در منطقه مهاجرنشین را در ادامه می‌خوانید.

عاشق پرستاری
با اینکه کار‌های زیادی دارند و باید به امور مختلف رسیدگی کنند، اما با روی خوش میزبانمان می‌شوند و در فرصت‌هایی که دست می‌دهد با هم گفتگو می‌کنیم. آقای آغوئی سوپروایزر و سرپرست بخش دیالیز اولین مخاطب گفت‌وگوی ماست. او می‌گوید: «محمود آغوئی متولد ۱۳۴۶ در علی آبادکتول هستم و از سال ۸۶ به مشهد آمدم و سوپروایزر بیمارستان خیریه امام سجاد (ع) و سرپرستار بخش دیالیز این بیمارستان شدم.»
 به قول خودش وارد ۳۰ سال دوم کار پرستاری خود شده و عاشق این کار است. او می‌گوید: «به عنوان نظامی وارد شهربانی سابق شدم و کار خود را با بهیاری در بیمارستان‌های نظامی در تهران و یزد شروع کردم و دیپلم بهیاری را سال ۶۷ گرفتم. بعد از آن به سیستان و بلوچستان اعزام شدم و توانستم سال ۷۶ درسم را در رشته پرستاری در زاهدان ادامه دهم. بعد از ۱۵ سال خدمت در زاهدان به مشهد انتقال پیدا کردم و در بیمارستان‌های زیادی مشغول به کار شدم.»
بیمارستان مهر و رضوی در مشهد از جمله بیمارستان‌هایی هستند که آغوئی در آن‌ها به صورت قراردادی فعالیت داشته است. بعد از مدتی تصمیم می‌گیرد تا دوره‌های ویژه مربوط به دیالیز را نیز پشت سر بگذارد و اکنون سرپرستار بخش دیالیز است و در کنار آن کار‌های مربوط به سوپروایزری را همراه با همکاران دیگرش در این بخش دنبال می‌کند.

مردم این منطقه قدرشناس‌تر هستند
درباره کار در محلات کم برخوردار یا حاشیه شهر صحبت زیاد دارد و می‌گوید: «مشکلی نیست که اینجا وجود نداشته باشد. بیشتر مردم این محدوده با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. بار‌ها پیش آمده است که هزینه درمان را نداشتند. اغلب دچار فقر هستند حتی امکان پرداخت هزینه یک آمپول را ندارند.» سابقه کار در بیمارستان رضوی را نیز دارد. معتقد است تفاوت زیادی بین کار در بیمارستان‌های حاشیه شهر با بیمارستان‌های معتبر و بالای شهر وجود دارد. می‌گوید: «تفاوت کار از زمین تا آسمان است. پوشش، تغذیه و امکاناتی که در اختیار پرستاران مراکز خصوصی قرار می‌گیرد بسیار متفاوت‌تر از بیمارستان‌های حاشیه شهر است. پرستاران در این مراکز امتیاز‌های بیشتری دارند و آموزش‌های تخصصی‌تری دریافت می‌کنند. همه چیز از نوع برخورد افراد تا ماشینی که سوار می‌شوند و سبک زندگی متفاوت است، اما مردم این منطقه قدرشناس‌تر هستند. اگر کرامت انسانی آن‌ها حفظ شود قدر کار را درک می‌کنند و قدرشناسی را می‌توان در چهره‌شان دید. در دیگر مناطق برخی‌ها با اعتبار بیمه‌ای خود یا اعتبار مالی‌شان به بیمارستان مراجعه می‌کنند و معتقدند برای هر خدمتی مبلغ آن را پرداخت کردند، اما مردم این منطقه به علت اینکه بیشتر اتباع یا کشاورز و کارگر هستند و بیمه‌ای هم ندارند برای هر خدمت هرچند وظیفه‌مان باشد قدردان ما هستند. این باعث می‌شود تا پرستاران ما نیز با اشتیاق و روی بازتر به ارائه خدمت بپردازند.»
به عنوان یکی از سوپروایزر‌های بخش تلاش کرده است تا اطلاعات و مباحث آموزشی پرستاران بیمارستان را به روز نگه دارد. آغوئی می‌گوید: «برنامه‌های آموزشی برای بیمارستان‌ها هزینه‌بر است. بیمارستان‌های خصوصی مشکلی در تأمین بودجه و فضای آموزشی ندارند و مرتب این کلاس‌ها برای کادر پرستاری برگزار می‌شود. وقتی کادر پرستار مرتب در کلاس‌ها حاضر شود و حقوق خود را به موقع دریافت کند، به طور قطع رضایت بیشتری از سیستم دارد و بیشتر به کار خود احساس تعلق می‌کند. تمام این سال‌ها تلاش داشتم تا تجربه کاری‌ام را به همکارانم منتقل کنم و مقررات مربوط به حوزه کادر پرستاری را به آن‌ها یادآوری کردم. از همه همکارانم می‌خواهم تا جایی که در توان دارند با بیمار همراهی کنند و شرایط را برای بهبود آن‌ها مهیا سازند. خوشبختانه همکاران پرستار ما در بیمارستان امام سجاد (ع) با شرایط روحی، اجتماعی و اقتصادی مردم منطقه آشنا هستند و تا جایی که بتوانند چه از لحاظ مالی و چه از لحاظ خدماتی به بیماران کمک می‌کنند.»
یکی از فعالیت‌های خوب و مثبت این بیمارستان همکاری و ارتباط بین بخشی با دیگر بیمارستان‌هاست. آغوئی می‌گوید: «اگر امکانات یا شرایط مناسب برای عمل یا درمان بیماری را نداشته باشیم آن‌ها را با آمبولانس یا اورژانس به بیمارستان‌های دیگر می‌فرستیم و تلاش داریم تا بیماری ناامید از بیمارستان نرود.»

طلا‌های خود را فروختند تا حال فرزندشان خوب شود
تمام تلاش کادر بیمارستان امام سجاد (ع) این است تا بیماری به دلیل شرایط مالی نامناسب آنجا را ترک نکند. آغوئی می‌گوید: «همکاران ما در دیگر قسمت‌ها تلاش می‌کنند تا جایی که قانون به آن‌ها اجازه می‌دهد هزینه‌های مالی را کسر کنند. بار‌ها پیش آمده اتباع به بیمارستان مراجعه کردند و تنها با ارائه یک برگ عقدنامه درخواست زایمان داشتند. می‌توانیم آن‌ها را پذیرش نکنیم، ولی وقتی می‌بینیم از کشور دیگری هستند و مشکلات حاد و خاص خود را دارند، آن‌ها را بستری می‌کنیم و ثبت احوال هم در این‌باره با ما همکاری دارد و برای آن‌ها کارت‌ها یا مدارک موردنیاز را تهیه می‌کند. از لحاظ مالی نیز بار‌ها پیش آمده است که پرستاران ما با پزشکان صحبت کردند تا هزینه جراحی یا عمل را کم کنند.» آغوئی با بیان یک خاطره شرایط سخت مهاجران و اتباع را در پرداخت هزینه‌های درمان تعریف می‌کند و می‌گوید: «همین چند شب پیش بود که پدر و مادری فرزند بیمار خود را به بیمارستان آوردند. آپاندیس فرزندشان عود کرده بود. طلا‌های خود را فروختند تا هزینه‌های درمان را بپردازند و حال فرزندشان خوب شود».

پرستاری در بخش دیالیز صبوری زیادی می‌خواهد
بخش دیالیز بیمارستان امام سجاد (ع) یکی از بخش‌های ویژه این بیمارستان است. بیمار هر روز و روزی چند ساعت را زیر دستگاه سپری می‌کند. کارکردن در این بخش صبوری زیادی می‌خواهد. آغوئی می‌گوید: «بیماران این بخش چندین ساعت را زیر دستگاه هستند تا خونشان تصفیه شود. پرستاران این بخش باید بسیار صبور باشند. بیماران این بخش روز به روز تحلیل می‌روند و این جلوی چشم ما پرستاران اتفاق می‌افتد. بار‌ها شده پرستاران ما شاهد از دست رفتن بیمار بودند. پرستاران این بخش بعد از دو جلسه با بیمار ارتباط نزدیک‌تری پیدا می‌کنند و بیمار مثل خانواده‌شان می‌شود، فوت آن‌ها پرستاران این بخش را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. ضمن اینکه وصل دستگاه در این بخش ظرافت‌های خاص خودش را دارد و پرستار این بخش نمی‌تواند در اتصال دستگاه خطا کند چرا که هزینه‌های آن بسیار سنگین است و موجب می‌شود که بیمار مجبور شود عمل کند. پرستاران دیالیز باید دقت نظر زیادی داشته باشند و با بیمار نیز همراهی کنند.»

اتاق عمل و بیهوشی
گفتگو با آقای آغوئی دیدمان را نسبت به کار و مسئولیت سنگینی که پرستاران دارند، بیشتر باز می‌کند، همراه با ایشان به اتاق عمل می‌رویم تا با سرپرستار این بخش که کارشان تخصصی‌تر است نیز گفت‌وگویی داشته باشیم. سید حسن ضیاءزاده متولد ۶۸ است. از سال ۹۱ به این بیمارستان آمد و فعالیت کاری خود را شروع کرده است. او می‌گوید: «کسانی که قصد خدمت به هم‌نوع خود را دارند رشته پزشکی و بخش‌های مختلف آن را انتخاب می‌کنند. پرستار کسی است که خودش را فراموش می‌کند و تنها به فکر بیمار است.» این تعریف او از پرستار است و در ادامه می‌گوید: «پرستار بیهوشی و اتاق عمل وظایف بیشتری دارد و درد خود و خانواده‌اش را در حین کار فراموش می‌کند. برای پرستار شدن باید کل زندگی‌ات را در کار بگذاری.»
آقای ضیاء‌زاده اجازه می‌دهد با پوشیدن لباس‌های مخصوص اتاق عمل وارد بخش‌های مختلف آن شویم تا جزئیات کار را بیشتر برایمان توضیح دهد. او می‌گوید: «بعد از ثبت‌نام بیمار به وسیله پذیرش و معرفی آن به اتاق عمل با توجه به جراحی که نیاز دارد او را به اتاق مناسب آن عمل منتقل می‌کنیم. بعد از آن پرستار بیهوشی شرایط جسمی بیمار از جمله ضربان قلب و فشار را می‌سنجد و به وسیله متخصص بیهوشی، بیمار بیهوش می‌شود. بعد از عمل دوباره پرستار بیهوشی بیمار را وارد ریکاوری می‌کند تا شرایط برای به هوش آمدن را مهیا کند. در واقع پرستاران اتاق عمل بیمار را به مرگ نزدیک می‌کنند و دوباره او را برای وارد شدن به دنیا آماده می‌کنند.» بیماری برای عمل وارد بخش می‌شود و گفت‌وگویمان اینجا به پایان می‌رسد.

درمان راحت‌تر و سریع‌تر بیمار
گفت‌وگوی پایانی ما با ابوذر نادریان، سوپروایزر بعدی بیمارستان خیریه امام سجاد (ع)، است. سال ۱۳۷۸ رشته پرستاری را برای ادامه تحصیل انتخاب می‌کند. ۱۵ سال سابقه فعالیت در بیمارستان‌های مختلف مشهد و رفت و آمد به کشور‌های خارجی باعث شده است تا بتواند تجربه‌های زیادی را در اختیار پرستاران این بیمارستان قرار دهد. شیفت صبح سوپروایزر بالینی و بعدازظهر سوپروایزر آموزشی بیمارستان است. آقای نادریان، سوپروایزر آموزشی را برایمان تعریف می‌کند و می‌گوید: «تمام کارکنان پرستاری اعم از تازه دانش‌آموخته شده تا پیش‌کسوت وظیفه دارد تا تازه‌ترین اطلاعات پزشکی را بیاموزد. با رشد جمعیت و پیشرفت علم امکانات جدیدی وارد این رشته می‌شود. روش‌های درمانی جدید، بیماری‌های ناشناخته، دارو‌های جدید و خدمات پزشکی که رو به رشد هستند. همه این عوامل باعث می‌شود تا بخش پرستاری که زمان بیشتری را با بیمار می‌گذراند و دائما با او ارتباط دارد، در همه این موارد خود را به روز نگه دارد. استادان پزشکی اهم این اطلاعات را به صورت خلاصه و چکیده به سوپروایزر بیمارستان‌ها آموزش می‌دهند و ما نیز آن را به زبان کارکنان پرستاری به آن‌ها انتقال می‌دهیم. بخش پرستاری قلب بیمارستان است و باید اطلاعات به روز پزشکی را در حوزه‌های مختلف داشته باشد. این آموزش‌ها صرفه‌جویی در وقت و گرفتن نتیجه بهتر برای بیمار و همراهان او را به دنبال دارد. ۱۰ سال پیش برای گرفتگی عروق قلبی دارو تجویز می‌شد، اما امروز با فنر لخته خون و گرفتگی عروق را درمان می‌کنیم و این مستلزم آموزش‌های جدید به بخش پرستاری است تا بتوانند با این اطلاعات درمان راحت‌تر و سریع‌تری را برای بیمار فراهم کنند.»

صبوری در برابر تأخیر حقوق
 نادریان ادامه می‌دهد: «یکی از ویژگی‌های بارز پرستاران صبر است.» در کنار آن آقای نادریان معتقد است زمانی که پرستاری می‌خواهد در بیمارستان‌های مناطق کم برخوردار مثل امام سجاد (ع) کار کند باید ویژگی‌های دیگری نیز داشته باشد. او می‌گوید: «به دلیل تأخیر پرداخت بیمه‌ها به بیمارستان در برخی مواقع پرداختی حقوق پرستاران به تعویق می‌افتد. از طرف دیگر، چون بیمارستان ما دولتی نیست از پذیرش بیماران با بیمه سلامت یا روستایی نیز معذور است و به مراتب بیماران آن کاهش پیدا می‌کند چرا که بیشتر ساکنان این منطقه دارای همین بیمه‌ها هستند. این مسائل دست به دست هم می‌دهد تا کارکنان بیمارستان با تأخیر حقوق خود را دریافت کنند با این حال صبر بچه‌ها بسیار بالاست. به نظر من یکی از دلایل ماندن همکارانم در این منطقه اعتقاد‌های مذهبی بالای آن‌هاست. کسی که وارد این رشته می‌شود با جان مردم سروکار دارد و می‌داند که نگهداشتن این گوهر از هر چیزی بالاتر است.»

ثمره تلاش آن‌ها لبخند خانواده بیمار است
او می‌گوید: «این کار وقت و زمان نمی‌شناسد مثلا در ماه رمضان شما برای خوردن سحری یا افطار زمان مشخصی را دارید. بار‌ها پیش آمده که پرستاران ما به علت رسیدگی به یک بیمار یا بودن در اتاق عمل از سحری بازماندند و بدون سحری روزه گرفته‌اند یا زمان زیادی از افطار آن‌ها گذشته است، ولی غرق کار بودند و اول به بیمار رسیده‌اند، این‌ها مزایا و معایب کار ماست. وقتی بیماری را بدون علائم حیاتی به بیمارستان می‌آورند، پرستاران ما تمام اطلاعات او را جمع‌آوری می‌کنند و با تمام آنچه که آموختند تلاش می‌کنند تا دوباره او را احیا کنند و به شرایط مطلوب برسانند. آن‌ها با این کار احساس رضایت می‌کنند. ثمره تلاش آن‌ها لبخند خانواده‌هایی است که از دیدن سلامت عزیزانشان بر روی لب‌ها می‌نشیند. کار ما زمان ندارد و نمی‌توانیم طبق برنامه از قبل تعیین شده زندگی کنیم. تعطیلی نداریم و هر زمان به ما نیاز باشد حضور در بیمارستان از هر جایی واجب‌تر است. در این پانزده سالی که در این حرفه فعالیت داشتم تنها به یک نتیجه رسیدم؛ هر لحظه‌ای که پرستار برای بیمار کاری انجام می‌دهد، نتیجه آن برایش اندوخته می‌شود. این صحبتم شعار نیست بلکه تجربه کاری‌ام مرا به این عقیده رساند و دعای بیماران ما باعث شده تا این سرزندگی و انرژی را برای ادامه کار داشته باشیم. شاید درآمد پرستاران کم باشد، ولی با برکت است و نتایجی را در زندگی برایمان داشته که اگر نبود با مشکلات زیادی مواجه می‌شدیم. اگر تولد نوزاد را دیده باشید متوجه زحمات همکاران من می‌شوید که چطور با تلاش خود توانستند او را به دنیا برگردانند و مادر و خانواده‌ای را خوش‌حال کنند. به‌طور قطع این‌ها پاداش‌های معنوی زیادی برای همکاران من در بخش پرستاری و مامایی به همراه دارد و ارتباط ما را با منبع الهی نشان می‌دهد.»

همکاری بین بیمارستانی
 وی ادامه می‌دهد: «یکی دیگر از بخش‌هایی که می‌تواند به بهبود روند کار پرستاران بیمارستان‌های حاشیه شهر کمک کند، بیمارستان‌هایی هستند که از بنیه مالی قوی‌تری برخوردارند و امکانات بیشتری در زمینه‌های مختلف دارند. یکی از آن‌ها بیمارستان رضوی است که حامی مالی و پشتوانه‌اش آستان قدس است. این بیمارستان‌ها باید همیشه تجهیزات خود را به روز نگه دارند. زمانی که می‌خواهند تخت‌ها یا دستگاه‌های اتاق عمل یا دیگر بخش‌ها را نو کنند، می‌توانند با نگاه خیر اجازه دهند تا بیمارستان‌های مناطق کم‌برخوردار نیز در مزایده آن‌ها شرکت کنند و این اقلام را با قیمتی پایین‌تر خریداری کنند. خیلی وقت‌ها تخت‌های آن‌ها به عنوان آهن‌پاره فروخته می‌شود. در حالی‌که می‌شود با خرید مناسب‌تر به وسیله بیمارستان‌هایی مثل امام سجاد (ع) این خدمات به این بخش شهر نیز تعلق پیدا کند. خرید دستگاه‌های شوک یا مانیتورینگ برای بیمارستان اینجا دست نیافتنی است. این بیمارستان‌ها می‌توانند به جای تحویل امکانات خود به شخص ثالثی که به دنبال سود است به صورت اقساط یا حتی در صورت امکان به نیت خیر این دستگاه‌ها را در اختیار بیمارستان‌های کم برخوردار قرار دهند. وجود این دستگاه‌ها باعث می‌شود بیمارستان چهره جدیدی به خود بگیرد، با دیدن این امکانات و تخت‌ها مردم این منطقه نیز احساس رضایت و تعلق خاطر بیشتری  به بیمارستان پیدا می‌کنند. با وجود دستگاه‌ها و امکانات رفاهی بیشتر در بیمارستان خدماتی که از طرف پرستاران ما به بیماران ارائه می‌شود نیز دقیق‌تر و با کیفیت بالاتری خواهد بود. دستگاه فشارسنج دیجیتال کار همکار ما را به نوع دستی آن کمتر کرده است و دقیق‌تر فشار را می‌سنجد، افزون بر این زمانی که دستگاه دارد فشار را اندازه می‌گیرد همکار ما می‌تواند کار دیگری برای بیمار انجام دهد.»

همراهی همه جانبه پرستاران با بیمار
آخرین صحبتش برمی‌گردد به این سؤال که آیا اشتباهات پزشکی و کادر پرستاری باعث شده است تا برخی بیماران بعد از عمل دچار مشکل شوند یا فرزندان معلول ذهنی و جسمی به دنیا بیایند: «نبود آگاهی در بخش اعظم جامعه باعث می‌شود که این صحبت‌ها بین مردم رد و بدل شود. این حرفم به این معنا نیست که مردم متوجه نمی‌شوند بلکه آنچه را که به آن‌ها بازخورد می‌دهیم، دریافت و تحلیل می‌کنند. با یک مثال موضوع را برایتان شفاف‌تر می‌کنم. بیمارستان دارای تخت خصوصی و عمومی است. بعضی وقت‌ها پیش آمده از بیماری به دلیل شرایط حاد بیماری‌اش خواستیم تا در اتاق خصوصی استراحت کند نه به دلیل کسب درآمد بیشتر بلکه برای جلوگیری از انتقال میکروب یا ویروسی که ممکن است در سرفه او یا روی لباسش وجود داشته باشد. ما اسرار بیمار خود را شرعی، عرفی، اخلاقی و قانونی نمی‌توانیم برای دیگران توضیح دهیم، اما مردم فکر می‌کنند به علت کسب درآمد است و این نشان‌دهنده ناآگاهی عموم جامعه است. به طور قطع باید آگاهی از جانب ما انجام شود و در این بخش ضعیف عمل کردیم. متأسفانه مردم نیز دنبال اطلاعات دقیق نیستند و اخبار اشتباه را انتشار می‌دهند. در رشته و حرفه ما اشتباه وجود دارد، ولی هیچ کدام از همکاران ما آگاهانه دچار اشتباه نمی‌شوند. پول برای ما مهم است، اما اولویت نیست. خود مردم نیز می‌دانند چه کسانی پول برایشان اهمیت بیشتری دارد و بهترین ماشین‌ها را سوار می‌شوند یا در بهترین برج‌ها زندگی می‌کنند. همکاران ما در بخش پرستاری از خودشان مایه می‌گذارند و دوست ندارند زحمتشان بی نتیجه بماند، گاهی پیش آمده است در برنامه‌های طنز تلویزیونی صنف من را تنها یک فرد وابسته و مجری کار نشان می‌دهند تا فیلم یا طنز فروش لازم را داشته باشد و مردم با آن لحظاتی سرگرم شوند در حالی‌که این‌طور نیست و به حکم منطق می‌توانید متوجه شوید که پرستاران بیشترین زمان خود را با بیمار می‌گذرانند. درحالی که دیگر بخش‌ها مثل آزمایشگاه یا فیزیوتراپ و حتی خود پزشک مدت کوتاهی را با بیمار به سر می‌برد، این پرستار است که از کوچک‌ترین نیاز‌های انسان تا بزرگ‌ترین درمان او را در نظر می‌گیرد. در کنار آن از لحاظ روحی نیز با بیمار همراهی می‌کنند و درد دلشان را می‌شنوند. همکاران ما درگیر مردم می‌شوند، فوت یا برگشت بیمار روی ما تأثیر می‌گذارد. چند شب پیش بود که یکی از پرستاران خانم در پایان شیفت کاری همراه با یک مادر بیمار اشک می‌ریخت. آیا می‌شود برای این احساس عاطفی قیمت گذاشت؟ این وجه تمایز کار ما با دیگر قسمت‌ها و کارهاست. امیدوارم روزی همه شغل‌ها و طبقات در کنار یکدیگر کرامتشان حفظ شود و نابرابری که به وجود آمده است، برداشته شود و دوباره به دوران ۸ سال دفاع مقدس برگردیم به دورانی که کنار یکدیگر بودیم و به هم کمک می‌کردیم.»