منابع درآمد پایدار شهرداری چگونه محقق می‌شود؟

جزایری | شهرآرانیوز؛ این معضل در شهر‌های بزرگ کشور بیشتر خودنمایی می‌کند؛ فراهم آوردن بستر‌هایی متناسب با جمعیت و گستره فیزیکی شهر ازجمله تأمین زیرساخت‌های حمل و نقلی در کلان شهرها، بسیار ضروری و درعین حال هزینه بر است، بنابراین اگر مدیریت شهری نتواند منابع درآمدی پایداری برای خود پیش بینی کند، روند رشد و توسعه پایدار شهر نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد، با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد در بسیاری از کشور‌های توسعه یافته و درحال توسعه، شهرداری‌ها سعی کرده اند با برنامه ریزی مناسب، امکان تأمین درآمد‌های پایدار و درنتیجه رشد و توسعه شهرشان را فراهم کنند. بی تردید برخی از این تجربه ها، می‌تواند در کلان شهر‌های ایران و به ویژه در جهان شهر مشهدالرضا (ع) کارگشا باشد.

آمریکای شمالی و لاتین

بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشتر منابع درآمدی شهر‌های آمریکای شمالی (تورنتو، اتاوا، بوستون) از مالیات بر دارایی (املاک) و مبادلات مالی شامل مالیات بر فروش و مالیات بر درآمد به دست می‌آید. مالیات بر دارایی مانند مالیات بر زمین، قایق، ماشین آلات، اجناسی فهرست شده در کار‌های تجاری و دارایی‌هایی مانند اوراق رهن، وام و... از دیگر منابع درآمدی شهرداری‌ها هستند. بیشتر منابع درآمدی کشور‌های آمریکای لاتین (مکزیک و برزیل) نیز از کمک‌های بلاعوض دولت تأمین می‌شود. در رده بعدی، مالیات بر اموال و دارایی ها، فروش خدمات، انتشار اوراق قرضه و عوارض و جرائم، از منابع مالی شهرداری‌های این منطقه محسوب می‌شود.

اروپا و استرالیا

بیشترین درآمد شهر‌های استرالیا (سیدنی و ملبورن) از محل عوارض (۶ درصد)، درآمد مربوط به تعرفه ها، فروش خدمات و جرائم (۹۱ درصد)، امتیاز‌ها (کمک‌های عمومی و خاص) تأمین می‌شود. اما از سوی دیگر مهم‌ترین منبع درآمد شهر‌های اروپایی (انگلیس، فرانسه، آلمان، سوئد، اسپانیا، نروژ و...)، نیز از مالیات‌های محلی و پس از آن فروش خدمات، فروش اوراق قرضه، وام و تسهیلات بانکی است.

آسیا

در کشور‌های پیشرفته آسیایی مانند ژاپن، چین و کره جنوبی، مالیات بر ساکنان، املاک و مستغلات، مالیات بر مصرف توتون و تنباکو و سایر مالیات‌های عادی شهرداری شامل مالیات بر وسایل نقلیه موتوری و مالیات بر معاملات اوراق بهادار، بیشترین درآمد شهر را تأمین می‌کند. در کشور‌های آسیایی درحال توسعه (فیلیپین، هند، مالزی و اندونزی) نیز کمک‌های بلاعوض دولت و پس از آن درآمد‌های مالیاتی به ویژه مالیات بر اموال و دارایی ها، فروش خدمات، انتشار اوراق قرضه و عوارض و جرائم، درآمد‌های اصلی شهر را تشکیل می‌دهد.

آفریقا

مهم‌ترین اقلام درآمدی در شهر‌های آفریقایی شامل مالیات بر اموال و دارایی، فروش خدمات و تعرفه ها، جریمه ها، سهم منصفانه از بودجه شامل منابع خارجی استفاده از تسهیلات مالی، انتشار اوراق قرضه و کمک‌های دولتی است.

وجوه مشترک درآمدی

در بیشتر شهرهاى کشورهاى پیشرفته براساس هزینه و بودجه اى که به تأیید و تصویب نمایندگان مردم شهر در شهرداری‌ها رسیده است، میزان مالیات‌های مربوط به شهر وصول می‌شود. تصویب این مالیات ها، میزان درآمد شهردارى را در طی سال مشخص مى کند؛ زیرا سامانه هاى مالیاتى به گونه اى است که همه شهروندان، موظف و ناگزیر به پرداخت آن در موعد مقرر هستند.

این مالیات‌ها بر بسیارى از اجناس و کالاهاى مصرفی، خدمات و زمین و مسکن و همچنین هزینه هاى مربوط به تنظیف شهر و عواملی از این قبیل وضع می‌شود و مردم نیز خود را موظف به پرداخت به موقع آن می‌دانند. در تعدادى از این شهر‌ها ازجمله شهر‌های آلمان، شهردارى‌ها به دلیل آنکه از طریق درآمدهاى محلى خود قادر به تأمین هزینه هاى شهر و شهردارى نیستند، از کمک هاى دولتى استفاده می‌کنند؛ البته همان طور که نوع خدماتی که شهرداری‌ها در کشور‌های مختلف عهده دار آن هستند بسیار متفاوت است، نوع درآمد نیز درباره هریک از آن‌ها اختلاف زیادی دارد.

در برخی کشور‌ها مانند آمریکا، کانادا، انگلیس و آفریقای جنوبی تکیه مهم درآمد شهرداری‌ها بر مالیات و دارایی‌های غیرمنقول (مشابه عوارض نوسازی در ایران) است، حال اینکه کشور‌هایی ازقبیل فنلاند و سوئد نسبت مهمی از درآمد خود را با دریافت سهمی از مالیات اشخاص و شرکت‌ها تأمین می‌کنند. در کشور‌های اتریش و آلمان، قسمت مهمی از درآمد شهرداری‌ها از محل عوارض دریافتی از مؤسسات انتفاعی و کسب وکار‌های محلی وصول می‌شود، حال آنکه تکیه مهم بر روی عوارض غیرمستقیم در ایتالیا، تأمین کننده بخش بزرگ درآمد شهرداری‌های این کشور است.

مقایسه با ایران

با مقایسه سرفصل‌های درآمدى شهردارى‌ها در کلان شهرهاى ایران با سرفصل هاى درآمدى شهردارى هاى کشورهاى درحال توسعه و توسعه یافته، درمی یابیم که حدود ۸۵ درصد درآمد شهردارى در این کشور‌ها از سه منبع اصلى یعنى عوارض، فروش خدمات و کمک هاى بلاعوض دولتی حاصل می‌شود که همان منبع اصلى درآمد در شهردارى هاى ایران هستند؛ یعنى در ساختار درآمدى به طورکلى تفاوتى دیده نمی‌شود و آنچه به عنوان تفاوت بررسى شدنی است، مربوط به ترکیب منابع درآمدى شهردارى‌ها در ایران و سایر کشورهاست.

سهم بسیار ناچیز کمک هاى بدون عوض در بودجه شهردارى‌های کلان شهر‌های ایران، باعث افزایش سهم عوارض و فروش خدمات شده است؛ البته تفاوت یادشده تنها در ترکیب سه منبع اصلى مذکور خلاصه نمی‌شود، بلکه تفاوت اصلى و مهم در اجزاى تشکیل دهنده هر ۲۷/۴۷ درصد از مجموع عوارض در شهرهاى کشورهاى درحال توسعه و توسعه یافته از مالیات املاک و مستغلات به دست می‌آید که در کلان شهر‌های ایران درقالب «عوارض نوسازى»، تنها حدود ۲ درصد از مجموع عوارض دریافتى را به خود اختصاص می‌دهد، درحالی که نزدیک به ۸۰ درصد مجموع عوارض از عوارض بر ساختمان‌ها و اراضى به دست می‌آید که در منابع درآمدى سایر کشور‌ها چندان جایگاهى ندارد.