ملاک انتخاب همسر در منظر امام حسن مجتبی (ع)

ازدواج، موضوعی بسیار مهم و سرنوشت‌ساز است. همه پدرومادر‌ها دغدغه ازدواج فرزندان خویش را دارند. اسلام برخلاف مسیحیت تحریف‌شده، رهبانیت ندارد. در اسلام ازدواج امر مقدس، باارزش و لازمی است و موجب تقویت دین‌داری و افزایش ثواب عبادت می‌شود.

سؤال اصلی در امر ازدواج، معطوف به صفات همسر است. با چه کسی ازدواج کنیم؟ اهل‌بیت (ع) به این پرسش بنیادین زندگی انسان‌ها پاسخ داده‌اند. با درنگ در پرسش پدر مسلمانی درباره ازدواج دخترش از امام حسن مجتبی (ع) و پاسخ امام، وضعیت ازدواج مطلوب روشن می‌شود.

فضل بن حسن طبرسی نوشته است: «جاءَ رَجُلٌ الی الحَسن علیه‌السلام یَستَشِیرُهُ فِی تَزویجِ ابنَتِهِ»؛ مردی خدمت امام حسن (ع) رسید تا در ازدواج دخترش با امام مشورت کند. امام فرمودند: «زَوَّجها مِن رَجُلٍ تَقِیٍّ فإنّهُ إن أحَبَّها أکرَمَها و إن أبغَضَها لَم یَظلِمها» (مکارم‌الاخلاق.

ص ۲۰۴) دخترت را به ازدواج مردی پرهیزکار و باتقوا درآور؛ زیرا اگر او دخترت را دوست داشته باشد، او را گرامی دارد و تکریم کند و اگر او را دوست نداشته باشد، به او ظلم نمی‌کند. در این حدیث معیار اصلی گزینش همسر آموزش داده شده است. معیار اصلی «تقوا» می‌باشد.

تنها ویژگی همسر مطلوب که امام مجتبی (ع) در این حدیث بر آن تصریح کرده‌اند، همین تقواست. تقوا خداشناسی، اطاعت و فرمان‌برداری از پروردگار و خودنگهداری و پیشگیری از گناه و نافرمانی خدای سبحان است. تقوا ارزش فراگیر و بزرگی است که ظرفیت آرایش به همه خوبی‌ها و پالایش از همه بدی‌ها را دارد. تقوا خداترسی و پرهیزکاری است. تقوا صفت جامع ارزش‌های اخلاقی و صفات زیباست.

امام حسن (ع) به این مردی که برای مشورت در ازدواج دخترش نزد امام آمده بود، پیشنهاد به ازدواج درآوردن دخترش با «رجل تقی» را داده‌اند. «زَوَّجها» فعل امر است و امام با این جمله ضرورت و اهمیت ازدواج، همچنین صفت لازم برای همسریابی دخترش را به او آموخته‌اند. در این مشاوره در امر ازدواج، امام حسن (ع) بالاترین، مهم‌ترین و باارزش‌ترین معیار ازدواج را نشان داده‌اند.

امام دستور داده‌اند: دخترت را به ازدواج مرد باتقوا درآور! چون در تقوا همه صفات زیبا و ارزش‌های زندگی خانوادگی و حیات طیبه وجود دارد. یکی از صفات سلبی انسان متقی ظلم است و یکی از صفات وجودی و ایجابی آن تکریم است. امام دلیل تأکید بر تقوا را در همین حدیث بیان کرده‌اند. انسان باتقوا اگر محبت همسرش را پیدا کند، حتماً او را گرامی می‌دارد و محترم می‌شمارد و عزیز و ارجمند می‌بیند و بهترین زندگی برپا خواهد شد و اگر مرد باتقوا همسرش را دوست نداشته باشد، به او ظلم نخواهد کرد؛ بنابراین هرگز دختری با ازدواج با مرد باتقوا ضرر نمی‌کند. باتقوا همسرش را تکریم می‌کند و هرگز به او ظلم نخواهد کرد.

امام در این مشاوره در امر همسریابی به امور مالی و اقتصادی، ثروت، خانه و مرکب سواری اشاره نکرده‌اند، چون زیربنای همه صفات برای رفاه، آسایش، آرامش، تولید نسل و تأمین نیاز جنسی همان تقواست. مرد متقی از وظایف و مسئولیت‌هایش در برابر همسرش آگاه است و می‌داند همسرش واجب‌النفقه اوست و باید مسکن، مرکب سواری، تغذیه و پوشش مناسب را برای همسرش فراهم کند.

با تأکید بر تقوا نقش باور‌های اعتقادی و ارزش‌های رفتاری و التزام عملی به شریعت اسلامی در انتخاب همسر شایسته آشکار می‌شود. انسان باتقوا به همسرش محبت و تکریم کرده و به او ظلم نمی‌کند. اگر محبت که یک امر قلبی است، نباشد؛ باز هم مرد متقی به همسرش ظلم نمی‌کند، چون ظلم با تقوا تعارض دارد.