یادی از ریشه‌ها

یکی از زیبایی‌های دین ما، دستور‌های بسیار درباره احترام گذاشتن به بزرگ‌تر‌ها و اکرام آن‌ها و فراموش نکردنشان است، تاجایی‌که رئیس مذهب تشیع، امام‌صادق (ع)، کسی را که اهل عمل به این دستور نباشد، از خود نمی‌دانند و می‌فرمایند: «لَیسَ مِنّا مَن لَم یُوَقِّر کَبیرَنا و یَرحَم صَغیرَنا»؛ «از ما نیست کسى که به بزرگ‌سالان ما حرمت ننهد و با خردسالان ما مهربان نباشد.» (کافی، ج۲، ص ۱۶۵)

پیامبر خدا (ص)، اکرام بزرگ‌تر‌ها را مایه امان از عذاب آخرت و ترس آن روز می‌دانند و در روایت زیبایی می‌فرمایند: «مَنْ وَقَّرَ ذَا شَیْبَه فِی الْإِسْلَامِ آمَنَهُ ا... عَزَّوَجَلَّ مِنْ فَزَعِ یَوْمِ الْقِیَامه.»؛ «هرکس پیرى را که موى خود را در اسلام سپید کرده است حرمت نهد، خداوند از هراس روز قیامت امانش دهد.»
(کافی، ج۲، ص ۶۵۸)

امام‌سجاد (ع) نیز می‌فرمایند: «حق الکبیر توقیرهُ لِسنّهِ و اجلالُهُ لِتَقدمَهُ فی‌الاسلام»؛ حق آن که بزرگ‌تر است، این است که او را به‌خاطر سنش احترام کنی و او را به‌خاطر اینکه بر تو در مسلمانی پیشی داشته است، بزرگ شماری.» (تحف‌العقول، ص۲۷۰)؛ البته باید دید مصداق و منظور از این اکرام در احادیث ما چیست؟ آیا همین است که در زمان حیاتشان، آن‌ها را ناراحت نکنیم و از آن‌ها نگهداری کنیم یا اینکه شامل بعد از مرگ ایشان هم می‌شود؟

آنچه واضح است، ما مرگ را پایان راه نمی‌دانیم؛ به همین دلیل درمورد بزرگ‌تر‌ها نیز مرگ را پایان وظیفه خود درباره آن‌ها قلمداد نمی‌کنیم و می‌دانیم که بعد از وفات پدر و مادر، وظایف ما دربرابرشان تمام نمی‌شود، حتی در احادیث داریم که دعای تو وقتی به زیارت قبر مادرت می‌روی، مستجاب می‌شود؛ چون با همین فراموش نکردن‌ها و یاد کردن‌ها، بزرگ‌تر خود را شاد می‌کنی و همین شادی، موجب شادی خداوند و استجابت دعا‌های تو می‌شود.

پس دستور اسلام درباره اکرام بزرگ‌تر‌ها تنها شامل زمان حیات ایشان نمی‌شود، بلکه پس از مرگ آن‌ها نیز رفتن بر سر مزارشان یا انجام دادن کار‌های نیکو به یادشان، مصداق پیدا می‌کند. نکته مهم دیگر آن است که یاد کردن ریشه‌ها و اصالت‌ها، ما را در اینکه بتوانیم میراث‌دار خوبی برای آن‌ها باشیم، یاری می‌کند؛ چه‌بسا خوبی‌هایی که با مرگ خوبان از میان ما رخت برمی‌بندد و چه‌بسا فرهنگ‌ها و سنت‌های نیکی که بزرگ‌تر‌های ما برای ایجاد آن‌ها زحمت‌ها کشیده‌اند و ما با فراموش کردنشان، بر تمام آن‌ها گرد فراموشی می‌پراکنیم.

یکی از راهکار‌های شناخته‌شده برای اینکه بزرگ‌تر‌ها و ریشه‌های خود و خوبی‌ها و فرهنگ‌های خوب ایشان را فراموش نکنیم، همین سنت پسندیده زیارت گذشتگان و اهل قبور است و چه خوب است که نسل‌های جدید‌تر را هم با خودمان ببریم و با دیدن نام‌ها از آن‌ها یاد کنیم و بگوییم و از این فرصت در جهت یادآوری نقص‌ها و اصلاح خویشتن استفاده کنیم. خدای بزرگ به همه ما کمک کند تا بتوانیم حق بزرگ‌تر‌های خودمان را به‌جا بیاوریم و اهل احترام و اکرام و ادامه‌دهنده نیکی‌های ایشان باشیم.
ان‌شاءا...!