چگونه عاقبت‌به‌خیر شویم؟

یکی از نکات مهم درباره سعادت بشر این است که دراصطلاح عاقبت او به‌خیر شود؛ یعنی زمانی که می‌خواهد از دنیا برود، با نیکویی و درحالی‌که در مسیر خیر و سعادت است و ایمان به خدا و حق دارد، از دنیا برود.

در آیات قرآن، خداوند تعالی می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید، آن‌گونه که حق تقوا و پرهیزکاری است، از خدا بپرهیزید و جز در مسلمانى نمیرید!» (آل‌عمران، آیه ۱۰۲). طبق این آیه شریفه، از ما خواسته شده است زمینه باایمان از دنیا رفتن خودمان را فراهم کنیم که گفت همان‌طور که زندگی می‌کنی، می‌میری و همان‌طور که می‌میری، برانگیخته می‌شوی!

احادیث زیادی از امام‌صادق (ع) نقل شده است که آن‌ها را دیگران از بیانات حضرت نوشته‌اند، اما نامه‌ای از حضرت وجود دارد که خود ایشان نوشته‌اند؛ نامه ارزشمندی که حضرت امام‌صادق (ع) شرایط عاقبت‌به‌خیری را بیان می‌کنند. این روایت در جلد۷۳ بحار در صفحه‌۳۵۱، نیز آمده است. حضرت می‌فرمایند: «کَتب امام‌الصادق لأحد موالی: إِنْ أَرَدْتَ أَنْ یُخْتَمَ بِخَیْرٍ عَمَلُکَ حَتَّى تُقْبَضَ وَ أَنْتَ فِی أَفْضَلِ الْأَعْمَال»؛ امام (ع) برای یکی از دوستان خود نوشتند که اگر می‌خواهی عاقبت‌به‌خیر شوی، چند کار را انجام بده:

۱- «فَعَظِّمْ لِلَّهِ حَقَّهُ»: حق خدا را بزرگ بشمار و نعمت‌های خدا را در معصیت صرف نکن. این آدم عاقبت‌به‌خیر می‌شود. خدا مجموعه نعمت‌هایی را به ما داده است که باید سعی کنیم این نعمت‌ها را در مسیر معصیت صرف نکنیم یا در مسیر اطاعت باشد و ضایعش نکنیم.

نعمت چشم: اگر فرد با این چشم به صحنه‌های حرام نگاه نکرد، اگر شخص با این زبان دروغ نگفت و غیبت نکرد، اگر با گوش پای غیبت و تهمت و حرف‌های بی ربط ننشست، خود این عاقبت‌به‌خیری می‌آورد؛ یعنی توجه کنیم که یکی از نعمت‌های خوب خدا را که سلامتی است، صرف معصیت و نافرمانی او نکنیم.

۲- «وَ أَنْ تَغْتَرَّ بِحِلْمِهِ عَنْکَ؛ می‌خواهی عاقبت‌به‌خیر شوی، به حلم خدا مغرور نشو». (عیون‌أخبارالرضا (ع)، ج‌۲، ص‌۴). شاعر می‌گوید: عجب صبری خدا دارد! اما این دلیل نمی‌شود که ما بی‌حیایی را از حد بگذرانیم و زندگی خویش را هدر دهیم. باید از خودمان بپرسیم: خداوند حلیم است، تو چرا پررویی می‌کنی؟ امان از زمانی که حد این حلم، منقضی و این حلم و ستر الهی برداشته شود.

در روایت داریم خداوند بین بنده و آبرویش وقتی گناه می‌کند، گاهی چهل پرده می‌اندازد و این از الطاف و مهربانی خداوند است که ما باید مراقب باشیم از این حلم سوءاستفاده نکنیم؛ مثلا در احادیث داریم شخصی که دنبال افشای عیوب دیگران باشد و بخواهد بندگان خدا را بی‌آبرو کند، خدا درمورد او دیگر حلم به خرج نمی‌دهد و او را مفتضح می‌کند، ولو درمیان خانواده خودش باشد.

۳- اگر می‌خواهید عاقبت‌به‌خیر بشوید: وَ أَکْرِمْ کُلَّ مَنْ وَجَدْتَهُ یَذْکُرُنَا أَوْ یَنْتَحِلُ مَوَدَّتَنَا ثُمَّ لَیْسَ عَلَیْکَ صَادِقاً کَانَ أَوْ کَاذِباً إِنَّمَا عَلَیْکَ نِیَّتُکَ وَ عَلَیْهِ کَذِبُهُ»؛ (عیون‌أخبارالرضا، ج‌۲، ص‌۴). می‌فرماید: «به کسی که به ما منسوب است و ارادت دارد، احترام کن». آبروریزی یکی از کار‌های بد به‌خصوص درباره کسانی است که منسوب به اهل‌بیت (ع) هستند. در مورد اهل منبر است، درمورد عالم دینی و مداح اهل‌بیت (ع) و شخصی است که مردم او را به وجهه دین می‌شناسند.

حالا اگر افرادی بیایند و آبروی این فرد را بریزند، شخصیت این فرد را بکوبند، چون لطمه به این افراد لطمه به دین محسوب می‌شود، خدای تعالی جزا می‌دهد؛ به‌خصوص اشخاصی که براساس شنیده‌ها قضاوت می‌کنند که فرمود: «برای اینکه تو از دروغگو‌ها محسوب شوی، همین کافی است که هرچه شنیدی، نقل کنی». از خداوند بزرگ طلب می‌کنیم که ما را در مسیر پیروی از اهل‌بیت (ع) یاری کند و ما و خانواده ما را از افراد عاقبت‌به‌خیر مقرر و مقدر فرماید. ان‌شاءا...!