گفت‌وگو با طراح مشهدی جلوه‌های ویژه رایانه‌ای فیلم «تعارض»

زوزنی _  امدادی که فعالیتش بیشتر درزمینه جلوه‌های ویژه رایانه‌ای است، کار خود را از ساخت تیزر‌های تبلیغاتی آغاز کرده و نویسندگی و کارگردانی تیزر و تدوین، آهنگ‌سازی و طراحی گرافیک از جمله فعالیت‌های هنری او بعد از جلوه ویژه رایانه‌ای است.

با اینکه در «تعارض» یک فیلم سراپا فرم، ردپایی از کار امدادی دیده نمی‌شود و به گفته خود او، طراحی و اجرای جلوه ویژه در کار‌های واقعی که تخیلی در آن وجود ندارد، سخت و دشوار به‌نظر می‌رسد. این هنرمند مشهدی در آثار سینمایی کوتاه و بلندی همکاری کرده است. در مهم‌ترین آن‌ها برای فیلم‌های «باهر» و «تلخ‌وشیرین»، اثر فیلم‌ساز مشهدی، حسن آخوندپور، کار کرده است.

 

تدوین و آهنگ‌سازی برای فیلم سینمایی «شرخر» به‌کارگردانی حمید خزائی‌فرد از دیگر کار‌های او در سینماست. او همچنین کارگردانی برنامه تلویزیونی «درمسیر زندگی» را برای شبکه خراسان برعهده داشته است.

جلوه ویژه نباید به چشم بیاید
وقتی از او پرسیدیم که در «تعارض» جلوه ویژه‌ای ندیدیم، در پاسخ گفت که جلوه‌های ویژه در آثار رئالیسم خیلی به چشم نمی‌آید: «در فیلم‌هایی همانند «تعارض» که اکشن و جلوه ویژه‌ای ندارد، بیننده متوجه نمی‌شود چه اتفاقی رخ داده، گاهی زاویه دوربین‌ها غلط است. گاهی عناصر اضافی در تصویر وجود دارد. گاهی یک عنصر در تصویر کم است و اصلاح همه این‌ها به‌صورت رایانه‌ای کار جلوه‌های ویژه می‌باشد که در «تعارض» هم انجام شده است. اتفاقا کارگردان فیلم هم همین را می‌خواهد که این حذف و اضافه‌ها و این اصلاحیه‌ها دیده نشود. اصولا عنصری که حذف می‌شود یا آن چیزی که اضافه می‌شود، نباید به چشم بیاید. اگر دیده شود، کار غیرواقعی خواهد بود.»

پیوستن بعد از تدوین
ظاهرا امدادی بعد از اینکه فیلم سینمایی «تعارض» به مرحله تدوین نهایی رسیده، به گروه آن اضافه شده است. او باور دارد هرجا که کارگردان‌ها و فیلم‌ساز‌ها اصطلاحا کم بیاورند، به فکر جلوه‌های ویژه می‌افتند. همین سخن باعث می‌شود که او شروع کند به درددل و از آنچه در همه سال‌های فعالیتش در این حوزه بر او گذشته است، سخن بگوید: «عموما جلوه‌های ویژه جایگاهی در فیلم‌سازی ما ندارد. درواقع این فن یا هنر وقتی به کار می‌آید که کار تمام شده است و فیلم‌ساز یا کارگردان می‌بیند جایی از فیلم مشکل دارد و کاری از دستش برنمی‌آید.»

این موضوع برای هنرمندی که برای فیلم، جلوه ویژه کار می‌کند، یک مصیبت است؛ چراکه به نظر این دست از فعالان هنری، جلوه‌های ویژه باید در فیلم دارای شخصیت باشد، نه اینکه به‌عنوان یک تکنیک از آن استفاده کنند: «اصولا فیلم‌سازان به جلوه ویژه فکر نمی‌کنند. این موضوع باید از همان زمان نگارش فیلم‌نامه موردتوجه قرارگیرد، اما نویسنده فیلم‌نامه از همان ابتدا خودش را سانسور می‌کند و به ذهن و تخیلش اجازه نمی‌دهد کار را پیش ببرد و از امکانات بی‌شماری که جلوه ویژه در اختیارش می‌گذارد، استفاده کند، حتی اگر فیلم‌نامه‌نویس هم جلوه ویژه را حذف نکند، کارگردان این کار را می‌کند. کارگردان آن را حذف نکند، تهیه‌کننده این کار را می‌کند. فیلم‌بردار، تدوینگر و هرکدام از عوامل یک فیلم که با جلوه ویژه برخورد کنند، آن را حذف می‌کنند.»

جلوه ویژه، یک شخصیت است
آن‌هایی که دستی در تولید فیلم دارند، معنی این حرف احمد امدادی را به‌خوبی می‌فهمند که می‌گوید: «جلوه ویژه باید پیش از فیلم‌برداری طراحی شود نه بعد از اینکه تدوین به پایان رسید». این نشان می‌دهد هنر و حرفه امدادی و همکارانش در میان فیلم‌سازان چندان پذیرفته‌شده نیست: «جلوه ویژه می‌تواند همانند یک شخصیت در فیلم‌نامه حضور داشته باشد. باید همانند یک شخصیت با آن برخورد شود. جلوه ویژه می‌تواند بسیاری از مشکلات فیلم را برطرف کند، حتی می‌تواند در پیشبرد درام و داستان به سازندگان فیلم کمک کند، اما عموما این اتفاق نمی‌افتد؛ چون سازندگان از ابتدا با طراح جلوه ویژه مشورت نمی‌کنند و این کار را می‌گذارند وقتی کارشان بیخ پیدا کرد، انجام دهند.»

امدادی در توضیح اینکه چرا این اتفاق می‌افتد، می‌گوید سازندگان فیلم از هزینه‌های آن می‌هراسند: «عموما این کار هزینه‌بر است و توقع اینکه بخواهیم با هزینه کم، کار خوب در جلوه ویژه رایانه‌ای از آب دربیاید، غلط است. آن‌ها می‌ترسند هزینه‌هایی که برای جلوه ویژه صرف می‌کنند، زیاد شود، درصورتی‌که نمی‌دانند جلوه ویژه ارزان به کارشان آسیب می‌زند.»

همه‌چیز نرم‌افزاری نیست
امدادی کار خود را تجربی آغاز کرده و با تجربه‌های چندساله‌اش توانسته است به تکنیک‌های خوبی هم دست پیدا کند. او می‌گوید آموزش برای فراگیری این رشته سینمایی در مشهد و حتی تهران چندان چشمگیر نیست: «من به‌صورت تجربی این کار را فراگرفتم. زمانی که من کارم را شروع کردم، هیچ امکاناتی برای ما نبود. سیستم چندانی نداشتیم. اما با علاقه به این هنر دنبالش را گرفتم و تجربه‌اندوزی کردم.»

او می‌گوید تجربه اصلی‌ترین و مهم‌ترین عامل برای موفقیت یک طراح جلوه‌های ویژه است. امدادی آن‌قدر بر تجربه تاکید می‌کند که به نظر می‌رسد تکنیک رایانه‌ای در درجه‌های بعدی اهمیت قرار دارد: «همه‌چیز به کار با رایانه و مهارت در انجام کار‌ها با نرم‌افزار برنمی‌گردد.

 

برای انجام این کار باید تجربه داشت. یعنی باید از زمان فیلم‌برداری طراحی کنید که چه صحنه‌ای را برای چه جلوه ویژه‌ای قرار است ضبط کنید. همه این‌ها به تجربه بستگی دارد. به اینکه طراح بداند اگر قرار است مثلا یک صحنه تصادف را طراحی کند، چه عواملی را باید در نظر داشته باشد. کار فقط به انجام امور رایانه‌ای معطوف نمی‌شود. بسیاری از جوان‌تر‌ها که تازه وارد این حرفه می‌شوند و تجربه‌ای هم ندارند، مجبور می‌شوند این کار را رها کنند. آن‌ها از اینکه همه‌چیز را به کار با نرم‌افزار وابسته می‌دانند، ضربه خورده و این هنر را رها کرده‌اند.»

تجربه کنیم
برخی از تازه‌کار‌های طراحی جلوه‌های ویژه با یک توهم اساسی و بنیادی روبه‌رو هستند و آن‌هم این است که تلاش می‌کنند کارهایشان مشابه فیلم‌های هالیوودی یا دیگر فیلم‌های سینمای جهان باشد. این تصور همانند یک سم مهلک است.

 

به‌طوری که امدادی در پایان سخن خود می‌گوید که جلوه ویژه ما نمی‌تواند به پای خارجی‌ها برسد؛ چون آن‌ها مولد این هنر و تکنیک هستند: «آمریکا، ژاپن، فرانسه و هر کشوری که در دنیا جلوه ویژه رایانه‌ای بنامی دارد، به‌خاطر این است که هرگز نخواستند جای کشور دیگری را در دنیا تصرف کنند. آن‌ها همواره تلاش کرده‌اند تجربه کسب کنند و خودشان را در این هنر قوی کنند. بسیاری از جوان‌ها می‌خواهند آثارشان مانند فیلم‌هایی، چون «ارباب حلقه‌ها»، «هری‌پاتر» و «انتقام‌جویان» یا فیلم‌های دیگری از این دست که در دنیا مطرح است، باشد، اما هرگز موفق نخواهند شد.