گفتگو با مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای خراسان رضوی که در شرایط کم‌آبی، چاه آب را از چاه نفت مهم‌تر می‌داند.
به گزارش شهرآرانیوز همان ابتدا سراغ «دوستی» رفتیم؛ سدی که خبر‌های خوبی از اوضاعش به گوش نمی‌رسد. از بحث «دوستی» به بازی مافیا و گفته‌هایی درباره مافیای انتقال آب از دریای عمان به مشهد گریزی زدیم. محور‌های گفت وگویمان از قرمزشدن وضعیت آبی سد‌ها گرفته تا چرایی تعلل در پروژه‌های سدسازی کم نبود تا آنجا که شمار پرسش هایمان از مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی به سی رسید. شخصیتی که روبه رویمان برای گفتگو نشسته بود، در اظهارنظر‌های تند و تیز محتاط بود، اما باز هم گفت وگویمان به بیش از نود دقیقه کشیده شد. علیرضا طاهری در این گفت وگوی «آبی» پاسخگوی پرسش هایمان بود. او از جنس مدیران چالشی با اظهارنظر‌های داغ رسانه‌ای نیست و دلیلش هم این است که ترجیح می‌دهد خودش را با کار نشان دهد.
با این حال، در میانه گفتگو و در پاسخ به پرسش‌هایی درباره ویلا‌ها و چاه‌های غیرمجاز با صدایی رسا، بی پروا و بدون لفافه صحبت می‌کند: این را که می‌گویم، اگر خواستید تیتر بزرگ کنید یا اول متن بیاورید. بزرگوارانی که روی سفره آب مردم مشهد ویلا ساخته اید یا قصد دارید بسازید، این کار شما جفای بزرگی در حق همه مردم و زائران این شهر است. قاطعانه می‌گویم که باغ ویلا‌های مشهد، زگیل زشت غرب مشهد است؛ سرطانی که شیره جان زمین در غرب مشهد را هدف قرار داده است. این را هم بدانید که در بستن چاه‌های غیرمجاز و رفع تصرفات با هیچ کس تعارفی نداریم؛ می‌خواهید یقه چرکی باشید یا یقه سفید.
پرسش هایمان را با «دوستی» شروع کنیم؛ از سد دوستی چه خبر؟
پیش از پاسخ می‌خواهم به وضعیت سد دوستی در زمان افتتاح و اکنون اشاره‌ای کنم. حجم مخزن سد دوستی در زمان افتتاح ۱۲۵۰میلیون مترمکعب بود. اکنون این حجم به ۱۲۲۲میلیون مترمکعب رسیده است. پرسیدید از دوستی چه خبر. اکنون میتوان گفت سد دوستی از نظر عمر مخزن سد خوبی به شمار می‌رود و رسوب داخل مخزن آن معقول است. به عبارت دیگر، این سد هنوز جوان است، اما حجم ذخیره آبی که اکنون پشت سد داریم، حدود ۸۱ میلیون مترمکعب است. ساده‌تر بگویم؛ همین الان سد دوستی فقط ۷ درصد آب دارد.
بااین توضیحات، امیدی به آینده این سد وجود دارد؟
اگر در بالادست اوضاع به همین شکل بماند، سد دوستی می‌تواند بیش از پنجاه سال به مشهد خدمت کند؛ البته اگر از لحاظ سازه‌ای در محدوده بالادستی رودخانه تغییراتی ایجاد نشود. اگر سازه‌ای شکل بگیرد، بی شک در آب دهی سد دوستی تأثیر دارد و سبب کاهش آن می‌شود. اکنون سد سلما تنهاسازه بالادست دوستی است.
با این، اما و اگرها، امید چندانی به آب هریرود نیست!
تا جایی که آگاهی دارم، در سطح مسئولان عالی دو کشــــور ایران و ترکمنستان مذاکراتی در حال انجام است تا وضعیت هریرود یا همان رودخانه تجن بررسی شود. مسئولان و مقامات عالی کشور ما در وزارتخانه‌های نیرو و خارجه در تلاش اند تا حقابه این رودخانه لحاظ شود.
بد نیست به گذشته این سد نیز اشاره کنیم. ایران و ترکمنستان برای سد دوستی قرارداد بین المللی بستند، اما افغانستان در ماجرای حقابه هریرود و کنترل دبی آب این رودخانه با ساخت سد سلما رگ حیات دوستی را بست. کارشناسان معتقدند ما در حوزه دیپلماسی آب ضعیف هستیم. منشأ این ضعف دیپلماسی آب یا ناکارآمدی را در چه چیزی می‌دانید؟
آیا شما می‌توانید درباره دریچه‌های قلب به من پاسخ دهید؟ بی شک تخصص شما نیست و شما نیز نمی‌توانید پاسخ دهید. من مدیرعامل آب یک استان در کشوری با وسعت ایران هستم. این موضوع که شما به آن اشاره کردید، در حوزه آیین نامه‌های دو کشور است؛ بنابراین من نمی‌توانم بگویم در حوزه دیپلماسی آب ضعف داریم یا خیر.
جناب مهندس طاهری، سد سلما یک روزه ساخته نشده است. وضعیت آب مشهد و خشک سالی آن نیز مربوط به امروز و دیروز نیست. محور سؤال ما بر این است که بی شک اشرافی که مدیران استانی به وضعیت استان دارند، در سطح وزارتخانه‌ها وجود ندارد. از سوی دیگر، این مدیران استانی هستند که با ارائه اطلاعات به مدیران ارشد کشوری می‌توانند اثرگذاری درخوری در ایجاد حساسیت در سطوح بالاتر داشته باشند. نکته تلخ این اتفاق آن است که سد دوستی با این وسعت و هزینه ساخته می‌شود، اما در عمل پس از چند سال از لحاظ ذخیره آب به کف رسیده است و اکنون برای تأمین آب مشهد با مشکل روبه رو شده ایم.
این حرف شما را قبول دارم. ما این داده‌ها را به مسئولان ارشد ارائه داده ایم. شما از هزینه سد گفتید. بهتر است بدانید که دو کشور ایران و ترکمنستان تاکنون ۴۸۰۰ میلیون مترمکعب از سد دوستی آب برداشت کرده اند؛ بنابراین در یک محاسبه ساده اقتصادی میتوان گفت سد دوستی هزینه‌های خودش را برگردانده است. حتی میتوان این ادعا را کرد که توانسته ایم چندبرابر این هزینه آورده داشته باشیم، اما این حرف را می‌پذیرم که سد دوستی با هجده سال عمر هنوز سدی جوان است.
نکته پایانی من پاسخی به گفته‌های شما برای ارائه اطلاعات است. در حوزه کاری خودم این تأکید را دارم که همه نوع همکاری مانند ارائه اطلاعات از سوی استان به مدیران ارشد کشوری داده شد تا اوضاع مشهد و وضعیت آبی آن در صدر اولویت‌های کشوری قرار بگیرد. پیشنهاد می‌کنم موضوع پیگیری‌های وزارت خارجه برای سد دوستی را از نمایندگی وزارت خارجه در مشهد جویا شوید.
تابستانی داغ با وضعیت قرمز آبی را پشت سر گذاشتیم. آمار سد‌ها هر روز کمتر از دیروز ارائه شد و به نوعی سد‌ها به کف خوردند. برای مدیریت آب در تابستان چه کردیم؟
برای تابستان ۱۴۰۲ و مدیریت آب در این تابستان، از آبان ۱۴۰۱ با مقامات عالی استان به وزارت نیرو رفتیم. پیش بینی ما این بود که در مرداد ۱۴۰۲ به ۱۲ هزارو ۷۰۰ لیتربرثانیه آب برای مشهد نیاز داشته باشیم. ۸ هزارو ۵۵۰ لیتربر ثانیه آب داشتیم (۵ هــزارو ۸۵۰ لیــتربرثانیه از چــاه‌ها و ۲ هــزارو ۵۰۰ لیــتربرثانیه از ســدها) و حدود ۴ هزارو ۱۵۰ لیتربرثانیه کمبود آب داشتیم. بر این اساس میان آب منطقه‌ای خراسان رضوی و آبفای مشهد تقسیم کار شد.
۱۹۰۰ لیتربرثانیه از پروژه‌های عادی آبفای مشهد تأمین شد و برای مقدار باقی مانده نیز مقرر شد به میزان ۷۵۰ لیتربرثانیه چاه بحران حفر کنیم و به میزان ۱۵۰۰ لیتربرثانیه چاه کشاورزی اجاره کنیم. درباره اجاره چاه‌ها با توجه به ابهاماتی که وجود داشت، این اتفاق رخ نداد. این رقم کمبود برای مشهد که جدا از شهروندان، زائر دارد، وضعیتی بحرانی و قرمز در حوزه تأمین آب بود. برای ظرفیت سد دوستی سه کد تخلیه در نظر گرفته شده است. به دلیل کاهش سطح آب داخل سد، دو کد تخلیه را از دست داده بودیم. با این اوضاع، فقط این امکان را داشتیم که تخلیه تحتانی داشته باشیم.
از سوی دیگر، همین برداشت از کف، بی شک سبب می‌شد که کدربودن آب به حد بسیار زیادی برسد. توصیفی که می‌توانم از کدربودن آب در این وضعیت داشته باشم، وضعیتی شبیه شیرکاکائوست. از طرفی، ماهی‌هایی داخل سد‌ها هستند که به دلیل همین افت آب در تراز پایین سد و در محدوده نزدیک به کف سد حضور دارند.
با برداشت آب از کف سد، این ماهی‌ها نیز وارد کانال می‌شدند. با این اوضاع، مجبور بودیم هردوساعت کانال را تمیز و دوباره آب برداشت کنیم. اما چطور با این اوضاع آب مشهد را تأمین کردیم؟ روز‌های سخت را پشت سر گذاشتیم. اولین بار است که چنین صحبت‌هایی را رسانه‌ای می‌کنم تا مردم بدانند در این تابستان چگونه آب مشهد تأمین شد. برگ برنده ما برای عبور از این اوضاع، از ابتدای سال ۱۴۰۲ شکل گرفت.
با توجه به محقق نشدن اجاره چاه ها، سراغ ایجاد سامانه پمپاژ ایستگاه شناور روی سد دوستی (بارج) رفتیم. ساخت و آماده کردن این سامانه پمپاژ دو ماه زمان برد. این درحالی است که در حالت عادی حدود یک سال زمان نیاز بود، اما با تلاش شبانه روزی، بارج سد دوستی آماده شد و درنهایت از شانزدهم تیر با دبی ۳ هزار لیتربرثانیه وارد مدار شد. مشهد در سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ نسبت به میانگین درازمدت ۶۴ درصد کاهش بارندگی داشت. ما داغ‌ترین تابستان و بی آب‌ترین زمستان را پشت سر گذاشتیم و از الان برای عبور از تابستان ۱۴۰۳ انرژی گذاشته ایم.
سیاست سدسازی در دهه‌های گذشته بسیار رونق داشت، اما اکنون از آن انتقاد می‌شود. ساخت کدام سد‌ها اشتباه بود؟ ساده‌تر بگوییم؛ کدام سد‌ها ضرورتی برای ساخت نداشتند؟
مثالی است که می‌گویند معما چو حل گشت آسان شود. سد طرق با فاصله بیست کیلومتری از مشهد، سد کارده با فاصله پنجاه کیلومتری، سد ارداک با فاصله شصت کیلومتری و سد دوستی با فاصله صدوهفتادکیلومتری ساخته شده است. ما در سال‌ها و دهه‌های گذشته بیش از آنکه سدساز باشیم، سدنساز بوده ایم. ما از ۲۵ سال پیش تاکنون سد بد نساخته ایم. سدسازی در نگاه نخست نه تنها بد نیست، بلکه ضرورت است، اما همین اقدام خوب ممکن است در مکانی اجرا شود که ضررش بیش از منفعتش باشد.
با این وضعیت، در دهه‌های گذشته مطالعات بسیاری برای ساخت سد داشتیم، اما این مطالعات به ساخت سد منجر نشد. چون به این نتیجه رسیدیم که آسیبش بیش از منفعتش است. ما برای ساخت سد فریزی روی رودخانه فریزی مطالعات بسیاری داشتیم، اما به این نتیجه رسیدیم که ایجاد سد روی منابع آبی پایین دست اثر می‌گذارد.
یکی از دغدغه‌های بحران آب، حفظ منابع آبی موجود است. در این باره نیز همواره مدیریت سیلاب‌ها و رواناب‌ها برای جلوگیری از خروجشان از کشور مطرح بوده است، اما در عمل هنوز مشکلات پابرجاست! اکنون چقدر از رواناب‌ها و سیلاب‌های فصلی بدون برنامه و ذخیره سازی از کشور خارج می‌شود؟ در آماری بیان شده بود که سالانه ۶۸میلیون مترمکعب رواناب از رشته کوه هزارمسجد به ترکمنستان می‌رود.
ما برای سی سال مشهد و استان برنامه مشخص داریم و این برنامه‌ها محدود به شخص نیست؛ بنابراین هر فردی که در آینده نیز این تصدی را بپذیرد، هیچ تغییری در برنامه ایجاد نمی‌شود و او باید ادامه دهنده این برنامه سی ساله باشد. همه اقدامات ما بر پایه برنامه است. درباره کنترل آب‌های مرزی به جز همان عددی که شما اشاره کردید، همه آب‌های مرزی را کنترل کرده ایم. رهبر معظم انقلاب برای کنترل آب‌های مرزی تأکیدی داشتند و برای این موضوع نیز اعتباری اختصاص داده شد.
یازده استان کشورمان با دیگرکشور‌ها مرز مشترک دارند و برای حفظ آب‌های مرزی کار‌های مدیریتی و آبی انجام داده اند، اما هنوز تا ایده آل فاصله داریم؛ بنابراین حرف شما را می‌پذیرم. تنهاجایی که مقداری آب از کشور ما خارج می‌شود، ارتفاعات شمالی مشهد و هزارمسجد است، اما برای این حوزه نیز در همان برنامه سی ساله هدف‌هایی داریم.
منظور شما از برنامه، همان طرح انتقال آب از هزارمسجد و شهرستان کلات به مشهد است؟ طرحی که خرداد امسال رسانه‌ای شد؟ این طرح به کجا رسیده است؟
بله. اکنون که با هم در حال گفتگو هستیم، طرح هزارمسجد پیشرفت ۷۰ درصدی داشته است. برای این طرح سد‌هایی در نظر گرفته شده بود که ازجمله آن میتوان به سد‌های ابیورد، چهچه و قره تیکان اشاره کرد که ساخته شده است؛ بنابراین با این میزان پیشرفت، میتوان گفت که طرح روبه پایان است.
مدتی در انتظار کسب مجوز ماده ۲۳ قانون تنظیم بودیم. در سفر اخیر دکتر منظور، رئیس سازمان برنامه وبودجه کشور، این مجوز گرفته شد. عملیات اجرایی انتقال آب به مشهد نیز آغاز شده و در این راستا قرار است تونلی به وسعت ۸ هزارو ۷۰۰ متر به صورت مکانیزه و با دستگاه تی بی ام حفاری شود. با این توضیحات، ظرف دو سال آینده آب برای ساکنان محدوده هزارمسجد در دسترس خواهد بود و مازادش به آب آشامیدنی مشهد اختصاص خواهد یافت.
درباره همین موضوع رودخانه‌ها و رواناب‌ها سراغ طرح‌های در دست اجرا می‌رویم. سد شوریجه یکی از طرح‌های مدت دار مسئولان برای مدیریت سیلاب‌ها و رواناب‌های مرزی است. این طرح از سال ۱۳۹۳ شروع شده، اما هنوز به پایان نرسیده است. گویا این طرح با خیالی آسوده و آرام آرام در کش وقوس اجراست. با این وضعیت خشک سالی چندین ساله استان، چرا روند ساخت یک سد باید یک دهه طول بکشد؟
رهبر معظم انقلاب ابتدای امسال به اقتصاد کشور انتقادی داشتند؛ اینکه چرا اقتصاد ما دولتی است. این بد است. پرسش من از شما که نماینده مردم هستید، این است که چرا هزینه سدی مانند شوریجه را که قرار است به مردم مشهد و سرخس کمک کند، دولت باید پرداخت کند؟ باید همه مردم بدانند که اگر نیاز مشهد آب است، چه دلیلی دارد که دولت کمک کند؟
منظورتان این است که مردم باید هزینه ساخت سد را بدهند؟
بله. باید این نگاه اقتصاد دولتی حذف شود. من برای گفته هایم دلیل و مصداق می‌آورم تا بدانید مردم برای امور مهم و نیاز‌های مربوط به خودشان و شهرشان هزینه می‌کنند. چند سال پیش به ژاپن رفتم تا از سد درحال ساخت ناکازاکی دیدن کنم. از آن‌ها پرسیدم که آیا دولت اعتبارات سد را پرداخت کرده است؟ با تعجب گفتند چرا دولت بدهد؟
دولت فقط هزینه‌های آموزش، امنیت و بهداشت را پرداخت می‌کند، اما برای هزینه ساخت سد و راه ایمن و سالم، نصب دکل مخابراتی و... مردم همان شهر و محدوده مشارکت می‌کنند. مطمئنم که افراد زیادی درباره این موضوع نقد‌های داغی خواهند داشت، اما این واقعیتی است که باید بپذیریم؛ ما ارزان‌ترین کشور از لحاظ هزینه‌ها هستیم. اما جواب پرسش شما درباره چرایی طولانی شدن روند ساخت سد، به اعتبارات برمی گردد.
اوضاع و قوانین کنونی کشور حکم می‌کند که تأمین اعتبارات بر عهده دولت باشد. بر این اساس، پروژه سد شوریجه چه زمانی به پایان می‌رسد و آب‌گیری می‌شود؟
به تازگی کمک‌های اعتباری مطلوبی برای سد شوریجه منظور شد. این قول را به مردم مشهد می‌دهیم که دی ماه ۱۴۰۳ این سد به آب‌گیری برسد. این سد برای کنترل سیلاب‌ها بسیار عالی است و در کنار سد دوستی قرار دارد. همچنین این سد توانایی آن را دارد که ۳۰ میلیون مترمعکب آب تنظیم کند.
سد شوریجه می‌تواند جای سد دوستی را بگیرد؟
با آب‌گیری سد شوریجه، این سد می‌تواند بخشی از وظیفه تأمین آب آشامیدنی را بر عهده بگیرد.
در یک دهه گذشته که سد شوریجه در حال ساخت بوده است، مسئولان گفته بودند بند انحرافی شیرتپه فعلا جوابگوست. در جست وجوی اخبار، آماری از توانایی این بند ندیدم. لطفا توضیح دهید که چقدر از رواناب‌ها و سیلاب‌ها با این بند مهار شده است؟ آیا توانسته است یک گره از کلاف سردرگم مدیریت آب‌های سطحی را باز کند؟
بله. این بند ساخته‌شده‌است. بند شیرتپه در قسمتی که آب میان ایران و ترکمنستان توزیع می‌شود، ساخته شده‌است. هدف اصلی آن تأمین آب کشاورزی است. برای این بند کار‌های تکمیلی در نظر گرفته شد. براساس آیین نامه‌های بین المللی، تاکنون ۲ میلیاردو ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب را ترکمنستان برده و ایران نیز حدود یک میلیاردو ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب برده‌است.
برویم سراغ یک طرح با هزاران حرف و حدیث؛ طرح عمان یکی از طرح‌هایی است که برخی آن را سنگ بزرگ می‌دانند و برخی هم مانند خانم هاجر چنارانی، نماینده مجلس پای مافیای آب را به میان می‌کشند. خانم چنارانی پارسال گفته بود که اگر این طرح با مدل کنونی پیش برود، مافیا‌های بزرگ‌تر از فولاد مبارکه از آن بیرون می‌آید. با این هشدارها، دست مشهد از آب سد دوستی خالی نماند!
من مخاطب محور حرف نمی‌زنم؛ بنابراین حرف هایم در پاسخ به این اظهارنظر‌ها نیست. چون وظیفه و تخصص من در حوزه دیگری است. علاوه بر آن، من باید در حوزه‌ای که تخصص دارم و مسئولیت آن را قبول کرده ام، پاسخگو باشم؛ بنابراین پاسخ من توضیح شرح وظایف و اقداماتم است. کلی و خلاصه بگویم؛ اهل رجزخوانی نیستم. طرح‌های بسیاری در دست اقدام است تا وظیفه ما که همان تأمین آب سالم برای شهروندان و زائران علی بن موسی الرضا (ع) است، عملی شود. طرح انتقال آب از عمان طرحی فراملی است.
آغاز اجرای این طرح مربوط به اوایل دهه ۹۰ بود. آن زمان به این جمع بندی رسیدیم که اگر حداکثر صرفه جویی را داشته باشیم و در مصرف نیز حداکثر بهره وری را داشته باشیم و کمترین اسراف و هدررفت منابع آبی را داشته باشیم، باز هم در شرق کشور فیزیک آب را کم داریم. پرسش من از شما و مردم مشهد این است که اگر من یک فنجان خالی از آب را مقابل شما قرار دهم، آیا می‌توانم بگویم که برای آب موجود در این فنجان بیشترین صرفه جویی را داشته باشید؟
پاسخ این سؤال واضح است. ما می‌توانیم با کم آبی سازگار باشیم، اما با بی آبی نمی‌توانیم. در این راستا، خراسان رضوی مدیر مطالعه انتقال آب از عمان به شرق کشور شد. مسئولان استان نیز همراهی و همکاری بسیاری داشتند. اما این طرح و اجرای آن چندان هم بی دردسر نبود. افرادی در تهران بودند که می‌گفتند رساندن آب از چابهار به مشهد توهمی بیش نیست و این افکار ژول ورنی است. مستندات بسیاری درباره چنین اظهارنظر‌هایی داریم و زمانی که بازنشسته شوم، آن‌ها را بیان می‌کنم؛ همان زمانی که می‌شود روی نیمکت پارک نشست و وقت بسیار داشت. (با خنده)
ما به این صحبت‌ها توجه نکردیم. چون می‌دانستیم اوضاع چگونه است. آیندگان نمی‌توانند بپذیرند در زمانی که می‌توانستیم کاری انجام دهیم، به دلیل نقد‌ها و چنین اظهاراتی کنار کشیده باشیم. این را هم بگویم که اکنون همه مسئولان تهران همراه ما هستند و می‌دانند این طرح چه اهمیتی دارد. امسال بارندگی در استان‌های شرقی بسیار کاهش داشت. از سوی دیگر، نامهربانی کشور همسایه در خشک سالی بیش ازحد استان سیستان وبلوچستان مؤثر بود.
این طرح امیدی به پایان خشک سالی در این محدوده داده است. پروژه انتقال آب از عمان به مشهد با قدرت در حال اجراست و ۱۴ درصد پیشرفت دارد. برای اجرای این طرح با توجه به اهمیتی که دارد، روزی دو کیلومتر لوله گذاری داریم. خط اصلی این طرح ۱۳۴۰کیلومتر است.
همچنین طرح انتقال آب از دریای عمان در هجده جبهه کاری از چابهار تا مشهد فعال است. می‌توانم این نوید را برای طرح انتقال آب از عمان بدهم که این طرح ۳۰ درصد زودتر به اهدافش برسد. نکته دیگر اینکه برای اجرای این طرح در استان خراسان رضوی ۱۲۰ میلیون متر مکعب لحاظ شده بود و اکنون این عدد بالاتر رفته است. وزیر صمت و وزیر نیرو نیز همراهی بسیاری می‌کنند تا طرح با قدرت اجرا شود.
امسال در خبرها گفته شد که استان خراسان رضوی با ۲۳ هزار هکتار سطح زیر کشت خربزه، رتبه اول کشور را دارد. مدیران جهاد کشاورزی می‌گویند برای تولید هر کیلوگرم خربزه در حالت کشت استاندارد، ۱۵۰ لیتر و در حالت کشت سنتی، ۲۵۶ لیتر آب نیاز است. بخشی از این خربزهها صادر می‌شود و در عمل ما در این بحران آبی، صادرات پنهان آب نیز داشته ایم. چرا برای آبخیزداری و حفظ منابع آبی موجود، مسئولان نهاد‌ها نظراتشان را یک کاسه نمی‌کنند تا از یک طرف از بی آبی ناله نکنیم و از طرفی بر صادرات میوه‌های آب بر افتخار کنیم!
شما این نوع آب را آب پنهان نامیدید، اما ما به این نوع آب، آب مجازی می‌گوییم. اکنون همه چاه‌های کشاورزی استان خراسان رضوی کنترل می‌شود و برای آنان کنتور هوشمند گذاشته شده است تا بر اساس کنتور هوشمند آب برداشت کنند. هیچ استانی مانند استان ما در حوزه چاه‌های کشاورزی وارد نشده است. ما میزان برداشت را با حضور ۲۹ تشکل چاه محور تعیین کردیم.
از سوی دیگر، ما فقط مجاز هستیم که بر پایه پروانه آب دهیم، اما اینکه چه چیزی کشت شود، در حوزه اختیارات ما نیست. جهاد کشاورزی باید این موارد را مشخص کند. بیشتر کشاورز‌های استان به ما می‌گویند یک مدار آب بیشتر بدهید تا محصول را برداشت کنیم. این جمله یعنی آنکه کشاورز ما نیز اکنون با توجه به اوضاع آبی می‌داند که باید به اندازه مصرف کند.
با توجه به اوضاع و ذخایر آبی موجود، ترجیح من این است که محصولی کشت شود که به آب کمتر نیاز داشته باشد و راهبردی و اقتصادی باشد. در دنیای امروز همه این موضوع‌ها با حساب و کتاب لحاظ می‌شود. شاید بد نباشد مردم بدانند که برای تهیه یک کیلوگرم گوشت گاو شش تن آب نیاز است و با اسراف بخش کوچکی از غذا، آب زیادی هدر می‌رود.
پدیده رودخانه خواری موضوعی است که در سال‌های گذشته گریبان گیر رودخانه‌های مناطق خوش آب وهوا شده است. در بسیاری از موارد این تصرفات به حدی پیشروی می‌کند که از رودخانه‌ها چیزی جز کانالی کوچک باقی نمی‌ماند. درباره این تصرفات و برخورد‌های صورت گرفته با رودخانه خواری بگویید.
وظیفه آب منطقه‌ای حفاظت و صیانت از رودخانه هاست. تأکید می‌کنم که ما بدون مسامحه با افرادی که رودخانه خواری کنند، برخورد می‌کنیم. در استان ۲۸ هزار کیلومتر رودخانه داریم. نکته‌ای که باید درباره رودخانه‌ها به آن اشاره کنم، این است که رودخانه‌ها دهان دشت‌ها هستند. اگر دهان دشت به واسطه تصرف کوچک شود یا از بین برود، تغذیه زمین از آب ناممکن می‌شود.
به همین دلیل، با هرگونه تصرف بدون مسامحه برخورد می‌کنیم. در هشت سال گذشته، ۴ هزار هکتار رفع تصرف داشتیم و در این باره نیز دستگاه قضایی همکاری‌های زیادی داشت. درباره رودخانه خواری باید به موضوع تصرفات بستر رودخانه نیز اشاره کرد. بر پایه قانون، وظیفه تعیین بستر بر عهده آب منطقه‌ای است و هیچ مرجع دیگری نمی‌تواند این اقدام را انجام دهد.
آنچه بیش از همه موضوع برخورد با رودخانه خواری را مهم می‌کند، موضوع تخلیه ایمن سیلاب است. در سال‌های گذشته حوادث و سیلاب‌های بسیاری شکل گرفته است و اگر رودخانه و حریم آن حفظ می‌شد، شاهد این اتفاقات نبودیم.
سراغ لاکچری نشین‌ها برویم. در دو دهه گذشته باغ ویلا‌های بسیاری در حریم شهر و مناطق خوش آب وهوا ساخته شده است. پرسش‌های این محور را با خود شما شروع می‌کنیم؛ اینکه مدیرعامل آب منطقه‌ای استان که از لحاظ منابع آبی برای مناطق برخوردار اشراف کاملی دارد، آیا باغ ویلایی دارد یا خیر؟
من ۲۶ سال است که در آب منطقه‌ای هستم. بگذارید ریا کنم. فرصت و موقعیت زیاد برای من وجود داشت که چاه آب یا باغ ویلا داشته باشم، اما در غرب مشهد که آبخوان و سفره آب‌های زیرزمینی مشهد در این محدوده قرار گرفته است، حتی یک میلی متر زمین و باغ ویلا ندارم. شاید از لحاظ اقتصادی ضرر کرده باشم، اما خدا را شاکرم و خوش حالم که اخلاق را زیر پا نگذاشته ام.
گفته می‌شود بیش از ۲۳ هزار باغ ویلا فقط در حریم مشهد ساخته شده است. بیشتر این باغ ویلا‌ها استخر، گل و گیاه و درخت بی ثمر برای آبیاری دارند که نفع اقتصادی برای شهر ندارد و فقط تفریحی است. با توجه به بحران آب مشهد، دیدگاهتان درباره این تعداد ویلا چیست؟
به نظر می‌رسد تعداد باغ ویلا‌های اطراف مشهد بیش از این عددی باشد که شما به آن اشاره کردید. متأسفانه بخش خصوصی و غیرخصوصی باغ ویلا‌های بسیاری در این محدوده دارند. اگر قرار باشد این محدوده از نظر وضعیت زمین بررسی شود، باید بگویم که محدوده غرب مشهد بیشترین نفوذپذیری را دارد. همین ویژگی سبب می‌شود که بیشترین جذب بارندگی را شاهد باشیم. حال در این محدوده سکونتگاه‌هایی ایجاد می‌شود که به تبع آن فاضلاب‌هایی تولید خواهند کرد. نظر و دیدگاه من برای این باغ ویلا‌ها را با همین قاطعیتی که می‌گویم، بنویسید؛ عزیزانی که قصد دارید در محدوده غرب مشهد باغ ویلا داشته باشید، این باغ ویلای شما از نظر اخلاقی مشکل دارد.
حکم شرعی اش را نمی‌گویم، چون در حوزه کار و تخصص من نیست، اما تک تک این باغ ویلا‌های شما ضرر بزرگی برای مردم و زائران مشهد است. شما دست روی جایی گذاشته اید که با زندگی مردم گره خورده است. باغ ویلای شما به همه مردم و زائران شهر ضرر مستقیم می‌زند. باغ ویلا‌هایی که ساختشان به سال‌ها پیش برمی گردد نیز باید سامان دهی شوند. در این باره نیز باید همه ابعاد بزرگ و پیچیده مانند ابعاد اجتماعی و کشاورزی بررسی شود تا بتوان با طرحی پخته سراغ این باغ ویلا‌ها رفت. این باغ ویلا‌ها زگیل زشت غرب مشهد شده است. غرب مشهد مانند انسان خوش رویی بود که با سرطان باغ ویلا‌ها در حال نابودی است.
یکی از دغدغه‌های تأمین آب مشهد، چاه‌های غیرمجاز است. برخی از این چاه‌ها در اختیار ادارات و نهاد‌های دولتی است. آیا وقت آن نرسیده است که در این وضعیت بحرانی فهرست این چاه‌ها و ادارات را منتشر کنید؟
من این گفته‌ها و اظهارات را به صورت کامل رد می‌کنم. شاید افرادی وابسته به نهاد‌های دولتی و خصوصی باغ ویلا داشته باشند، اما این را رد می‌کنم که اداره یا نهادی چاه غیرمجاز داشته باشد. درباره چاه‌های غیرمجاز نیز باید گفت که این اقدام آنان دزدی است. ما امسال هفتصد حلقه چاه را بستیم.
بستن چاه‌های غیرمجاز فقط برای مردم عادی بوده یا برای افراد سفارشی وابسته به ادارات و سازمان‌ها نیز این برخورد صورت گرفته است؟
ما با همه افرادی که چاه غیرمجاز دارند، برخورد می‌کنیم؛ می‌خواهد آن فرد یقه چرکی باشد یا یقه سفید. این را قاطعانه می‌گویم که در این باره با هیچ کس تعارف نداریم. اگر ما با این تخلف رفتار دوگانه داشته باشیم، خودمان نیز از قانون دور شده ایم. نکته دیگری که باید اشاره شود، وضعیت چاه هاست. بیشتر چاه‌های غیرمجاز استان که حدود ۴ هزار حلقه است، از نوع چاه‌های کم عمق است. در حوزه مدیریت آب، بیشترین مشکل ما با چاه‌های عمیق و افرادی است که به آب موجود دست درازی می‌کنند. از ابتدای سال نیز تاکنون هفتصد حلقه چاه غیرمجاز عمیق را بسته ایم. در یک آمار کلی‌تر باید اشاره کنم که مجموع چاه‌هایی را که در هشت سال گذشته بسته ایم، ۱۷ هزار حلقه بوده است.
***
مدیر مشهدی هستید یا پروازی؟
مشهدی.
چند سال تا پایان خدمت دارید؟
متولد ۲۲ مرداد سال ۱۳۴۴ در مشهد هستم. با محاسبه سال‌های خدمتم، حدود دو سال دیگر بازنشسته می‌شوم.
مدرک تحصیلی تان مرتبط است یا غیرمرتبط؟
مدرک کارشناسی من در حوزه آبیاری است. کارشناسی ارشدم نیز در حوزه تأسیسات آبی است.
چاه نفت یا آب؟
قطعا آب. نفت به زودی تمام می‌شود. این یک واقعیت است که در جهان امروز و آینده، این آب است که جغرافیای جهان را دستخوش تغییرات می‌کند.
سهم یا ظرف آب هر مشهدی؟
در دنیای امروز متوسط آب برای هر نفر ۷ هزار مترمکعب است. در کشور ما این عدد کمتر از هزار مترمکعب است. در دشت مشهد و در سال‌های گذشته متوسط آب سیصد مترمکعب بود، اما این رقم در یک سال گذشته به ۱۲۴ مترمکعب برای هر مشهدی رسید. با این اعداد که اشاره کردم، میتوان به این نتیجه رسید که قبول مسئولیت برای تأمین آب شهروندان سخت سخت سخت است.
مراحل رسیدنتان به صندلی مدیریت سفارشی بود یا قانونی؟
من از اواخر سال ۱۳۷۵ وارد آب منطقه‌ای استان شدم. برای رسیدن به حوزه مدیریت نیز روند پلکانی را پشت سر گذاشتم. در ابتدا کارشناس آب بودم. در ادامه مدیر دفتر فنی، جانشین معاون، معاون طرح و توسعه، معاون حفاظت و قائم مقام مدیرعامل شدم. اکنون نیز حدود دو سال است که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای شده ام.
سخت‌ترین شب مدیریت؟
همین چند شب پیش بود که برای صیانت از یک حوزه آبی پیگیری بسیاری کردیم و در این باره نیز همه تلاشمان را کردیم تا از آن موضوع حفاظت کنیم.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
