کانون فرسوده جرائم

شهرآرانیوز - کالبد‌های شهری مانند تمامی ساختار‌ها نیازمند همراهی با پیشرفت‌ها و  تغییرات هستند و در این بین بخشی از این کالبد‌ها با تغییرات همگام نمی‌شوند و پس از مدتی کارکرد خود را از دست می‌دهند؛ موضوعی که فرسودگی را در پی خواهد داشت. این عقب‌ماندگی در شهر‌ها منجر به شکل‌گیری بافت فرسوده می‌شود و کالبد‌های جا مانده از پیشرفت به کانون‌های آسیب تبدیل می‌شوند. نهایتا مفهوم فرسودگی تنزل اقتصادی، اجتماعی و کالبدی را به همراه دارد.

بافت فرسوده شهری ویژگی‌های ظاهری خاصی دارند؛ از جمله بافت‌های ریزدانه، ساختمان‌های فرسوده، خیابان‌ها و کوچه‌های کم عرض و ... . مواردی که نه‌تنها آسیب‌پذیری بافت نسبت به وقایع طبیعی، چون سیل و زلزله را افزایش می‌دهد بلکه موجب تجمع قشر کم‌درآمد و مهاجر و تبدیل آن‌ها به کانون انواع جرائم می‌شوند. چنین فضا‌هایی در  شهر همچنین باعث جذب جوانان و شیوع رفتار‌های خلافکارانه خواهد شد.

نارسایی‌های اقتصادی و محیطی در بافت‌های فرسوده موجب کاهش کیفیت زندگی در این مناطق شهری می‌شود. پس از مدتی ساکنان چنین محله‌هایی با توجه به تفاوت هنجار‌های غالبشان با سایر افراد دچار جدایی‌گزینی فضایی خواهند شد. این جدایی‌گزینی از سایر عرصه‌ها و محله‌های شهر امری ارادی است که طی آن ساکنان محله به سمت انزوا و جدایی از سایر افراد و شکل‌گیری خرده‌فرهنگ‌های نابهنجار می‌روند و زندگی بی‌کیفیت و متفاوتی را تجربه می‌کنند.

طبق مفاهیم جامعه‌شناختی زمانی که نظم اجتماعی در محلی بر هم بخورد، نظارت بر اعضای این جامعه نیز دچار اختلال می‌شود؛ به نوعی افراد به حال خود رها می‌شوند که این به معنای بی‌هنجاری و نبود کنترل است. این بی‌هنجاری نیز منجر به کج‌رفتاری و افزایش بزه و جرایم خواهد شد.

با این توضیح به‌سادگی می‌توان دریافت که کالبد‌ها و فضا‌های فیزیکی تا چه حد در رشد آسیب‌های اجتماعی دارای اهمیت هستند؛ بنابراین نمی‌توان سیاست‌گذاری‌های اجتماعی را فارغ از توجه به فیزیک شهر به عنوان موجودی زنده، پیش برد.

بافت‌های فرسوده شامل سه بخش متفاوت می‌شوند: بافت‌های تاریخی و میراث فرهنگی، بافت‌های فاقد میراث فرهنگی و بافت‌های حاشیه‌ای. این دسته‌بندی مدیریت و راهکارهای متفاوتی را می‌طلبد. مشکل اساسی مواجهه با مسئله بافت‌های فرسوده شهری، مشکل تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی در ابعاد کلان و خرد است.

در این بین شهر مشهد به دلیل مهاجرپذیر بودن و گسترش فیزیکی با سرعت خود، شرایط خاصی را از این حیث تجربه می‌کند. در حال حاضر این شهر یکی از بزرگترین حاشیه‌های شهر را در میان سایر شهر‌های کشور دارد و  از سوی دیگر نیز برخی محله‌ها، چون ابکوه، میدان شهدا و ... نیز جزو محله‌هایی هستند که فرسوده محسوب می‌شوند. موضوعی که نیازمند اقدامات زیادی، چون سرمایه‌گذاری و سیاست‌های مشوقانه در زمینه‌های مختلف، افزایش نظارت، نهادسازی، آگاه‌سازی و توانمندسازی ساکنان و ... است و همراهی نهاد‌های بسیاری را می‌خواهد؛ بنابراین نیاز است تصمیمات به نحوی باشند که با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی و ... این بافت‌ها بهسازی و نوسازی شود و از این طریق آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی نیز مدیریت شود.