تأثیر کرونا بر رفتار خرید مردم و وضعیت انبار کالا‌های اساسی

سعید شجری - به عادت هرشب، کانال‌های تلگرامی را چک می‌کند. تصویر قفسه‌های خالی در یک فروشگاه زنجیره‌ای را بدون ثانیه‌ای تأمل، در چند گروه خانوادگی و دوستانه می‌گذارد تا افتخارِ داشتن خبر‌های دست‌اول همچنان برای خودش باقی بماند. چند بدو‌بیراه به زمین و زمان را هم چاشنی‌اش می‌کند تا به اصطلاح کلاس کار حفظ شود. کارش که تمام می‌شود، تازه شروع می‌کند به فکر کردن: «آخر کرونا به خرید کردن چه ربطی دارد؟ به خاطر FATF و دلار و این‌حرف‌هاست؟ اگر خبری نیست پس چرا این قفسه‌ها خالی است؟ خبر تازه‌ای شده‌است و ما بی‌خبریم؟»

انتخاب با شما
شهرما، رفاه، افق کوروش و... چه فرقی می‌کند؟ اگر آن‌طور که مسئولان می‌گویند وضعیت ذخیره کالا‌ها خوب است و در انبار‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای تا دلت بخواهد کالا پیدا می‌شود، باید در همه‌جای شهر و در تمام فروشگاه‌ها وضعیت همین باشد.
بازرس سازمان صنعت، معدن و تجارت (صمت) می‌گوید برایش فرقی ندارد کدام فروشگاه در کجای شهر را بازرسی کنیم. او انتخاب را به عهده خودمان می‌گذارد. در نهایت فروشگاهی زنجیره‌ای واقع در محدوده کوهسنگی را به عنوان مقصد نخستین بازرسی‌مان انتخاب می‌کنیم.

کمبودی دارید؟
مدیر فروشگاه حضور ندارد. جانشین او به استقبالمان می‌آید. پیداست از حضورمان غافلگیر شده است. به قفسه‌های پر از جنس نگاهی می‌اندازیم و می‌پرسیم: کمبودی دارید؟ جواب منفی می‌دهد و می‌گوید: بعضی‌ها انگار نگران‌اند جنس کم شود. ما که کمبودی نداریم. تمام که می‌کنیم، به انبار مرکزی‌مان اعلام می‌کنیم و بلافاصله برایمان می‌فرستند. شهودی می‌گوید: نسبت به پارسال، فروش وایتکس و شوینده بین ۴۰ تا ۵۰ درصد رشد داشته است؛ بااین‌حال نه کمبود داریم، نه افزایش تقاضای مردم روی قیمت‌ها اثر گذاشته است. قفسه پر از اسپری‌های آنتی‌باکتریال تولید داخل با قیمت ۱۹ هزار تومان است. تاریخ تولید جدید است و به انتهای دی مربوط می‌شود.
یک قوطی مایع ظرف‌شویی و یک سفید‌کننده تمام خریدی است که یکی از شهروندان انجام داده است. خون‌سرد جوابمان را می‌دهد و می‌گوید: این‌روز‌ها همین اقلام پرکاربرد است دیگر. فعلا همین‌قدر لازم دارم.

مشتری‌های انگشت‌شمار
ساعت حوالی ۱۲ ظهر است. فروشگاه زنجیره‌ای دیگری که به آن سر می‌زنیم، در محدوده یادشده است. خلوت است و کم بودن مشتری‌هایش با خلوتی خیابان‌ها می‌خواند. مدیر فروشگاه می‌گوید میزان فروش زیاد شده است، اما این موضوع تازه‌ای نیست. هرسال اسفند فروش بالا می‌رود و فروردین پایین می‌آید. او فکر می‌کند دلیل دیگر افزایش خرید‌ها کروناست، اینکه مردم ترجیح می‌دهند یک‌باره خرید کنند و رفت‌وآمدهایشان را در شهر کاهش دهند. ما و بازرس صمت چندبار و هر بار با ادبیات مختلف سؤال‌پیچش می‌کنیم تا بدانیم کمبودی در بازار وجود دارد یا نه؟ هربار با پاسخی مشابه روبه‌رو می‌شویم: تا الان فروشگاه مرکزی برای افزایش موجودی هرکالایی که درخواست داده‌ایم، نه نیاورده، حتی برای انواع شوینده‌ها که فروششان ۶۰ درصد بیش از پارسال است. خبری از افزایش قیمت هم نیست. انبار فروشگاه تقریبا خالی است. مدیر فروشگاه این‌طور توجیه می‌کند که، چون انبار مرکزی‌شان جای دیگری است، اینجا صرفا حکم انباری موقت را دارد. بااین‌حساب فروشگاه زنجیره‌ای بعدی را طوری انتخاب می‌کنیم که انبار اصلی‌اش در همان محل باشد.

ورود ممنوع
از دست‌کش‌ها و ماسک‌های کارکنان گرفته تا کارگری که مشغول ضدعفونی کردن قفسه‌هاست، همگی حکایت از حضور مهمانی ناخوانده در شهر دارد که کرونا خطابش می‌کنند. «به روال هرسال، تولیدکننده‌ها از ۲۰ اسفند ارسال محصول ندارند. از قبل برنامه‌ریزی کرده‌ایم. همین دیشب ۷۰ کامیون بار خالی شد. ۲ محموله دیگر هم در راه است. مردم محصولات سلولزی، جرم‌گیر و سفیدکننده خیلی می‌خرند. این‌ها باعث نشده است که کمبودی داشته باشیم. فروش برخی فروشگاه‌هایمان در تهران از ۲۰۰، ۳۰۰ میلیون تومان به ۱.۵ میلیارد تومان رسیده است. آن‌ها هم به کمبود نخورده‌اند، چه رسد به ما.»
همچنان که به صحبت‌های مدیر فروشگاه گوش می‌دهیم، از تابلوی «ورود افراد متفرقه ممنوع» عبور می‌کنیم و وارد انبار می‌شویم. فضای وسیع انبار، تا سقف مملو از کالا‌های مختلف است، قسمت شوینده‌ها نیز همین‌طور. او می‌گوید: حواسمان به نگرانی‌های مردم هست. تا قفسه‌ای خالی می‌شود، فکر می‌کنند خبری شده است، اما واقعا خبری نیست.
بسته‌های ژل آنتی‌باکتریال به قیمت ۱۵ هزار تومان در کنار صندوق‌ها گذاشته شده است و مشتری‌ها هرچه بخواهند داخل سبد می‌گذارند.

ذهنیت‌های غلط
«۲ ذهنیت غلط باعث خرید‌های هیجانی در گروهی، هرچند اندک، از شهروندان شده است. تصور اشتباه نخست این است که به دلیل شیوع کرونا در کشور‌های اطراف، در صادرات و واردات دچار مشکل شده‌ایم، پس احتمالا در آینده دچار کمبود می‌شویم. این حرف درست نیست، چون اولا محدودیت‌هایی که کشور‌ها اعمال کرده‌اند مربوط به تردد مسافر است، نه بار. دوم اینکه بسیاری از کالا‌های موجود در بازار، تولید داخل است و ارتباطی به واردات ندارد.»
کارشناس مسئول بازرسی صمت، از وضعیت موجودی انبار‌ها آسوده‌خاطر است. مهدی مقدسی یک‌نفس سراغ دلیل بعدی می‌رود و می‌گوید: صادرات و واردات یک فرایند است. این‌طور نیست که اگر چندروز محدودیتی اعمال شود، بلافاصله در بازار اثر بگذارد. کالا‌هایی که امروز در بازار می‌بینید و در چرخه تولیدشان از مواد اولیه یا واسطه خارجی استفاده شده، مربوط به واردات چند ماه پیش است و به فرض محال اگر بنا به قطع واردات هم باشد، چندین ماه طول می‌کشد تا اثر خود را در بازار نشان دهد.
او افزایش خرید مردم به‌ویژه در مورد شوینده‌ها و نیز هم‌زمانی آن با واریز عیدی پایان سال را طبیعی می‌داند و ادامه می‌دهد: تردد کمتر در شهر به دلیل کرونا به معنی حبس و قرنطینه کامل نیست. واحد‌های صنفی و فروشگاه‌های شهرمان هم درست مثل واحد‌های تولیدی، زنده و فعال‌اند و خواهند بود. آن‌ها صرفا باید برخی نکات بهداشتی را رعایت کنند.