روایتی از فرایند فراوری برگ و سرشاخه‌های درختان و تولید خاک در مشهد| سرنوشت سبز برگ‌های زرد
در فرایند بازیافت سبز از دل برگ‌های خزان‌زده و سرشاخه‌های شکسته و بر زمین ریخته، خاکی تولید می شود که زمینه ساز رویش دوباره درختان و تقویت بستر‌های فضای سبز و بازگشت به دل طبیعت می باشد.
به گزارش شهرآرانیوز؛ ماجرا از دودی بلند شد که حاصل سوختن برگ‌های انباشته بر‌هم، در حوالی یکی از مناطق مشهد بود؛ جایی که به نظر می‌رسید هرازگاهی انباشته‌هایی از برگ را آتش می‌زنند و خاکسترش را به دست باد می‌دهند؛ نقطه‌ای که یک پرسش شکل گرفت: آیا سرنوشت برگ‌ها و سرشاخه‌هایی که از فضای سبز جمع‌آوری می‌شوند سوختن است؟
وقتی به‌سراغ اداره بهبود محیط‌زیست شهری شهرداری مشهد رفتیم، با پروژه‌ای آشنا شدیم که در آن نه‌تن‌ها سرنوشت برگ‌های جمع‌آوری‌شده محتوم به مرگ نیست، بلکه در فرایندی با تبدیل‌شدن به خاک و کود دوباره به چرخه محیط‌زیست بازمی‌گردند؛ فرایندی که با سوختن میانه‌ای ندارد و هدفش ساختن خاک از دل برگ‌هاست.
فرایندی که بازیافت سبز نام‌گذاری شده است تا از دل برگ‌های خزان‌زده و سرشاخه‌های شکسته و بر زمین ریخته، خاکی تولید شود که زمینه‌ساز رویش دوباره درختان و تقویت بستر‌های فضای سبز و بازگشت به دل طبیعت باشد. برای آشنایی بیشتر با این پروژه با حامد فیض‌الهی، مدیرکل بهبود محیط‌زیست شهری شهرداری مشهد، و فاطمه صبوری، کارشناس خاک این اداره، گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
خاک، تا جایی که چشم کار می‌کند
قرار ما در مرکز ایستگاه جامع خدمات شهری میثاق است. وارد محوطه که می‌شویم، انبوهی از خاک به صورت تپه‌هایی با فاصله از هم به چشم می‌خورد. از دور رنگشان با هم متفاوت است. انبوهی از سرشاخه‌های روی هم انباشته شده و برگ‌های خورد شده نیز دیده می‌شود. در فاصله دور، از میان خاکی که به دلیل تردد کامیون‌ها مه غلیظی درست کرده است، سه گودال بزرگ دیده می‌شود و نیرو‌هایی که هر کدام با دستگاهی مشغول کار هستند.
متولد اسفند ۹۵
مدیرکل بهبود محیط زیست شهری درباره فرایند تولید خاک، با بیان اینکه پروژه خاک‌های ترکیبی با رویکرد بازیافت سبز و بازگشت مواد آلی به فضای سبز، از اسفندماه سال ۹۵ شروع به کار کرده است، صحبت خود را آغاز می‌کند و می‌گوید: هدف این بوده است که با استفاده از ظرفیت‌های شهرداری خاک‌هایی که مورد نیاز فضای سبز شهری است، برای درختان، گل ها، المان‌ها و... آماده شود.
در ابتدای کار چهار نوع خاک ترکیبی در برنامه تولید قرار گرفت. خاک‌های چالکود برای اصلاح بستر و تغذیه درختانی که در فضای سبز مستقر هستند، خاک‌های روتبال برای درختانی که قرار است در شهر جابه جا شوند، خاک‌های باغچه برای برجسته کاری‌ها و بسترسازی‌های استقبال از بهار و گل کاری‌هایی که در طول سال درخواست می‌شود و خاک‌های فلاورباکس که برای فلاورباکس‌های شهر و المان‌ها هستند.
گیاهان علاوه بر آب و نور خورشید برای ادامه حیات به مواد غذایی نیاز دارند و این نیاز‌ها از محل مواد آلی (بقایای گیاهی و کود‌های دامی) و مواد معدنی تأمین و از سویی در فرایند رشد و عملیات باغبانی مواد آلی نظیر شاخ و برگ گیاهان تولید و در فرایند بازیافت سبز این بقایا در ترکیب با کود‌های دامی و معدنی غنی می‌شوند و به فضای سبز برمی گردند.
فراوری برگ‌ها و سرشاخه‌ها
فیض الهی با بیان اینکه در این پروژه سرشاخه‌های حاصل از هرس سالیانه و برگ‌های خزان زده از فضای شهری جمع آوری و در این مکان فراوری می‌شود، می‌افزاید: در وهله اول، برگ‌ها و سرشاخه‌ها از همه مناطق به این مکان آورده می‌شوند. پس از جداسازی ضایعات از برگ‌ها و سرشاخه ها، این مواد توسط دستگاه چیپر خرد و به ذرات کوچک‌تر تبدیل می‌شوند و در مرحله بعد مواد افزودنی برای تسریع در تجزیه و فراوری به آن‌ها اضافه می‌شود. برگ و سرشاخه‌های خرد شده را در مرحله بعد به داخل گودال‌هایی که در قسمت انتهایی کارگاه قرار دارند، منتقل می‌کنیم و پس از آن باتوجه به بررسی دما و رطوبت، عملیات آب دهی و هوادهی مواد ذخیره شده در گودال را انجام می‌دهیم و در صورت نیاز حتی پوشش پلاستیکی نیز استفاده می‌شود.
در نهایت پس از بررسی و آنالیز‌های لازم، این محصول تولید شده با عنوان خاک برگ یا چیپس چوب در تولید خاک‌های فضای سبز به کار می‌رود. مراحل انجام شده «بازیافت سبز» نام دارد که در این چرخه برگ‌ها و سرشاخه‌های جمع آوری شده از مناطق، دوباره فراوری و به فضای سبز بازمی گردند. امسال در این محل حدود ۱۲۰۰ مترمکعب خاک برگ و هشتصد مترمکعب چیپس چوب با این روش تولید شده است.
او در پاسخ به سؤالی درباره برگ سوزی در فضای سبز تأکید می‌کند: باتوجه به اهتمام شهرداری مشهد به حفظ و استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود فعالیتی با عنوان برگ سوزی صورت نمی‌گیرد و پیمانکاران همه مناطق سیزده گانه مکلف به جمع آوری و تحویل ضایعات آلی فضای سبز برای بازیافت و استفاده مجدد از این منابع هستند و در صورت مشاهده چنین موردی با متخلفان برخورد می‌شود.
۷۰ هزار مترمکعب خاک غنی شده
وی با اشاره به اینکه از سال ۱۳۹۵ بیش از ۷۰ هزار مترمکعب خاک غنی شده تولید کرده ایم، اظهار می‌کند: در تولید خاک‌های ترکیبی، خاک‌های خاک برداری شهر پس از بررسی و آنالیز به کارگاه خاک منتقل و با نسبت مناسبی از محصولات حاصل از بازیافت سبز و انواع کود‌های شیمیایی، کود‌های آلی و معدنی مخلوط می‌شوند و به تناسب اینکه چه خاکی می‌خواهیم تولید کنیم، آماده سازی صورت می‌گیرد و در همه مراحل کارشناسان تخصصی به تولید محصول نظارت دارند.
در ابتدای پروژه چهار خاک باغچه، روتبال، فلاورباکس و چالکود مد نظر بود و اکنون تنوع خاک‌ها افزایش یافته و خاک‌های گلدانی و کود چالکود نیز به محصولات اضافه شده است. در بین محصولات تولیدی، خاک‌های گلدانی مناسب گل‌های آپارتمانی و سایر خاک‌ها برای مصارف شهرداری در نظر گرفته شده است.
مدیرکل بهبود محیط زیست شهری شهرداری تصریح می‌کند: در چهار ماه آخر سال توزیع خاک‌ها بیشتر است؛ چون فصل چالکود از اواخر آذرماه آغاز می‌شود و تا اواخر بهمن ماه ادامه دارد؛ علاوه برآن بسترسازی برای گل کاری‌های استقبال از بهار از دی ماه آغاز می‌شود و تا اواخر بهمن ماه ادامه دارد.
«چالکود» برای ۲۵ هزار اصله درخت
فیض الهی درباره فرایند استفاده از این تولیدات در فضای سبز می‌گوید: پس از بازدیدی که کارشناسان از مناطق انجام می‌دهند بر حسب اینکه خاک موردنیاز برای گل کاری است یا تقویت درختان، حجم و نوع خاک موردنیاز مشخص می‌شود. بر همین اساس حواله‌هایی توسط اداره کل بهبود محیط زیست شهری برای مناطق صادر می‌شود و خاک تولیدی در اختیار مناطق و سازمان پارک‌ها قرار می‌گیرد.
انواع خاک‌ها و کود‌ها نیز کارکرد خودشان را دارند که او درباره چالکود می‌گوید: چالکود یکی از روش‌های کوددهی عمقی برای درختان است. در این روش ترکیبی از انواع کود‌های دامی و شیمیایی در محدوده یک سوم انتهایی سایه انداز درختان در گودال‌هایی (از چهل سانتی متر تا هفتاد سانتی متر) داخل خاک و در معرض ریشه درخت قرار می‌گیرد. این کود به مرور حل می‌شود و در ابتدای فصل رشد در اختیار گیاه قرار می‌گیرد و ازآنجایی که کود در یک جا تجمع یافته است، از رشد و توسعه علف‌های هرز جلوگیری می‌شود. امسال برنامه ریزی برای اجرای چالکود برای حدود ۲۵ هزار اصله درخت صورت گرفته که اکنون در حال انجام است و تا اواخر بهمن ماه این عملیات به اتمام می‌رسد.
فراوری کارشناسانه
با کارشناس خاک اداره کل بهبود محیط زیست شهری همراه می‌شویم تا از نزدیک آنچه را که در محوطه در حال انجام است، تشریح کند. صبوری با اشاره به خاک‌هایی که روی هم انباشته شده است، می‌گوید: بر روی هر کدام تابلویی گذاشته شده است که نوع کود و خاک مشخص باشد. همان طور که توضیح داده شد، مواد اولیه هم شامل سرشاخه ها، برگ‌ها و خاکی است که از گودبرداری‌ها بعد از آنالیز وارد پروژه می‌شوند. موادی هم مانند پرلیت، پوکه‌های معدنی، کود‌های شیمیایی و... از بیرون خریداری می‌شوند. این مواد باتوجه به نیاز و فرمول مشخص مخلوط می‌شوند تا فراوری انجام شود.
خاک یکدست و بدون ضایعات
دستگاهی شبیه یک الک مستطیلی بزرگ که شیب دار روی زمین گذاشته شده باشد در یک سوی دیگر محوطه به چشم می‌خورد که سرشاخه‌های جمع آوری شده روی آن ریخته می‌شود. وی درباره کارکرد این دستگاه می‌گوید: ممکن است بین برگ‌ها و سرشاخه‌ها قطعات درشتی باشد. لازم است که ضایعات و قطعات درشت جدا شوند. به وسیله سرند این کار انجام می‌شود تا در نهایت محصولی یکدست تولید شود.
گودال بزرگی در محوطه به چشم می‌خورد که کامیونی در حال تخلیه خاک برگ‌ها در آن است. در کنار گودال حفره‌ای است که دستگاهی بیرون آن قرار دارد و یک دهانه اش به سمت گودال هدایت شده است. صبوری درباره این دستگاه بیان می‌کند: این دستگاه چیپر چوب است. سرشاخه‌ای که اینجا وارد می‌شود، توسط دستگاه خرد و بعد از خوردشدن موادی اضافه و در گودال ذخیره می‌شود. برگ‌هایی هم که به اینجا وارد می‌شوند، وزن می‌شوند. سپس آن‌ها را تخلیه و خورد می‌کنند تا در این گودال‌ها دپو شوند.
کود دامی و فراوری برای خاک
کود دامی نیز در یک سوی دیگر محوطه روی هم انباشته شده است که بوی بدی را در هوا متصاعد می‌کند. در این باره می‌پرسم ممکن است به جای کود دام، به ویژه در معابر و میدان‌های مهم شهر، از کود‌های دیگر استفاده شود که موجب استشمام بوی ناخوشایند در محیط نشود و او در پاسخ می‌گوید: نیاز فضای شهری خیلی زیاد است و میزان کود‌ها پاسخگو نیست. به هرحال ناچاریم برای تأمین بخشی از مواد اولیه کود‌ها از کود دامی نیز استفاده کنیم.
حیاتی دوباره در چرخه‌ای سبز
با حرکت کامیون‌هایی که در محوطه برگ‌ها و سرشاخه‌ها و کود‌ها را جابه جا می‌کنند، مهی از خاک فضا را پر می‌کند. تانکری شروع به پاشیدن آب روی زمین می‌کند که ذرات خاکی که در هوا پخش می‌شود، کاهش یابد؛ اما به هرحال از حجم خاکی که در هوا بر سر و روی و لباس هایمان نشسته راه گریزی نیست. این فقط چند ساعت از همراهی با کسانی است که می‌خواهند سوختن سرنوشت برگ‌ها نباشد، بلکه مرگ سرشاخه‌ها و برگ‌های خزان زده به حیات دوباره طبیعت پیوند بخورد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
