راه‌هایی برای بقای خانواده از منظر دین

آمنه مستقیمی | شهرآرانیوز؛ خانواده به‌عنوان اصلی‌ترین بنیان اجتماعی که شادی و نشاط، امید و انگیزه، دین‌داری، موفقیت و هر محور اتکاپذیر برای رشد و تعالی انسان با آن گره خورده است، برای آنکه بتواند این نقش مهم را ایفا کند، به مراقبت‌ها و الزاماتی نیاز دارد که بی‌توجهی به آنها، این نهاد را حتی به مرز فروپاشی می‌کشاند، اما نسخه‌ای وجود دارد که راه ایمنی و واکسینه کردن خانواده را پیش‌پای ما گذاشته است.

نیاز‌های هم را نادیده نگیریم

از توصیه‌های اسلام درباره روابط همسران که به رضایت آنها از زندگی و نیز تقویت خانواده کمک می‌کند، توجه به تأمین نیاز‌های مشترک است؛ اگرچه هر انسانی اخلاق و خصوصیات خاص خود را دارد، مسائلی هست که در بین تمام انسان‌ها مشترک است و این مشترکات، باعث نزدیکی و همدلی افراد به‌خصوص زن و شوهر می‌شود، در این راستا در محیط خانواده، زن و مرد باید سعی کنند آن نیاز‌های مشترک تأمین شود و در این‌باره خانم‌ها نقش مؤثرتری را می‌توانند ایفا کنند.

۳ وظیفه زن و مرد دربرابر هم

امام‌صادق (ع) می‌فرمایند: «در ارتباط بین زن و شوهر، مرد سه وظیفه اصلی دارد: مدارا و خوش‌رفتاری با زن، تا محبت و علاقه زن را جلب کند و خوش‌اخلاقی با زن، تا قلب او را خوشحال سازد و گشاده‌دستی با زن؛ و زن نیز در روابط خود با همسرش، بی‌نیاز از سه ویژگی نیست: خود را از هر پلیدی دور دارد، تاآنجایی‌که شوهرش در هر حالتی خوش یا ناخوش، به وی اطمینان کند. تعهد اخلاقی در مقابل شوهر تا او را محزون نکند و اظهار عشق و علاقه به همسر». (بحارالانوار، ج۷۸، ص۲۳۷).

حفظ ثبات و حیات خانواده

آمار روبه‌افزون جدایی‌ها، پرونده‌های دعوا و اختلاف در دادگاه‌ها و محاکم قضایی، آمار‌های غیررسمی از طلاق‌های عاطفی و بچه‌هایی که درگیر اختلافات خانواده‌های خود هستند و با عواقب آن دست‌به‌گریبان‌اند و این روز‌ها حتی در میان سلبریتی‌های مثلا روشنفکر و باکلاس، دستمایه انتقام و تلافی شده‌اند، موضوع حفظ ثبات و استحکام خانواده را به مهم‌ترین موضوعات جامعه ما تبدیل کرده است؛ به همین دلیل هم شاهد تدوین و اجرای طرح‌های مختلف ازسوی دستگاه‌ها و نهاد‌ها هستیم تا از چالشی که می‌کوشد خانواده را تضعیف و تقدس آن را کمرنگ کند، به‌سلامت عبور کنیم. 

در این میان، اسلام و آموزه‌های آن بدون چشمداشت مادی (که اغلب روان‌شناسان زرد بدون آن لب از روی لب برنمی‌دارند) توصیه‌ها و راهکار‌هایی دارد که نهاد خانواده را نه‌تن‌ها تقویت و مستحکم می‌کند، بلکه آن را از ابتلائاتی مثل جدایی، طلاق عاطفی، پرخاشگری و ناآرامی و دیگر ویروس‌های کشنده، مصون و محفوظ نگه می‌دارد.

نگاه خود را حفظ کنیم

از مسائل مؤثر در سردی روابط همسران، جلوه‌گری برخی زنان و اشتباه گرفتن محیط جامعه با محیط منزل است، تاجایی‌که متأسفانه این گروه از زنان، وقتی می‌خواهند از منزل بیرون بروند، تازه به فکر آرایش می‌افتند و در محیط منزل و برای همسر خود به این موضوع توجهی نمی‌کنند. خودآرایی، برای زن یک غریزه است که اگر در خانه به‌کار گرفته شود، زندگی را شیرین و پرمحبت خواهد کرد، اما اگر به بیرون از خانه کشیده شد، بساط چشم‌چرانی را پهن می‌کند و سبب متزلزل کردن خانواده‌های دیگر می‌شود.
آراستگی و زینت زن برای شوهر، سبب شیرینی زندگی و تداوم آن می‌شود.

پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «خداوند آن دسته از زنان را که روی و موی خود را برای شوهر آرایش نمی‌کنند و نیاز‌های شوهر را برآورده نمی‌سازند، لعنت کرده است» (تفسیر نورالثقلین‏، ج۳، ص۵۹۳). باتوجه‌به اینکه جلوه‌گری زنان در جامعه، موجب تزلزل بنیان خانواده می‌شود، خدای تعالی در قرآن کریم دستور می‌دهد: «در خانه‌های خود قرار گیرید و همچون دوران جاهلیتِ نخستین با خودآرایی، در جامعه ظاهر نشوید». (احزاب: ۳۳).

توجه به نیاز‌های روحی‌عاطفی

یکی از عوامل و راهکار‌هایی که به نهاد خانواده گرما و رونق می‌بخشد و زن و شوهر را همچون روز‌های نخست ازدواج، دلبسته و باانگیزه نگه می‌دارد، توجه به تأمین نیاز‌های روحی‌عاطفی یکدیگر است. انسانی که جویاى انس و الفت است و در سایه محیط جمعى احساس آرامش روانى دارد، این احساس را به شکل کامل‌ترى در محیط خانواده و در پرتوی حضور و الفت همسر تجربه مى‌کند.

باتوجه‌به تعالیم قرآن کریم، رابطه زن و مرد باید براساس مودت و رحمت باشد؛ زیرا مودت و رحمت، عامل بقا و تداوم آرامش در زندگی مشترک است. قرآن مجید در آیه۲۱ سوره روم می‌فرماید: «و باز یکی از آیات (لطف) او آن است که برای شما از جنس خودتان جفتی بیافرید که درکنار او آرامش یابید و با هم انس گیرید و میان شما رأفت و مهربانی برقرار کرد». طبق این آیه شریف، مودت و رحمت، هدیه خداوند به عروس و داماد است.

هدف از ازدواج، تنها ارضای غریزه جنسی نیست، بلکه رسیدن به یک آرامش جسمی و روانی است. همسر باید عامل آرامش باشد، نه مایه تشنج و اضطراب و هرکه با هر عملی آرامش خانواده را خدشه‌دار کند، از مدار الهی، خارج شده و در خط شیطان است.

عفت و پاکدامنی، زنانه‌مردانه ندارد

یکی دیگر از عوامل مهم تقویت و حفظ نهاد خانواده، عفت و پاکدامنی است. در لزوم رعایت عفت و پاکدامنی و ترک روابط خارج از خانواده، میان زن و مرد فرقی نیست. با اینکه خداوند در قرآن کریم به جزئیات احکام نماز و زکات اشاره نکرده و بیان آنها و بسیاری از مسائل دیگر را به‌عهده پیامبر اکرم (ص) نهاده است، در بیان مسائل خانوادگی و تربیتی به ریزترین مسائل اشاره کرده است. 

در فرهنگ اسلامی، مردان باید از نگاه آلوده بپرهیزند و زنان نیز نباید از روی شهوت به مردان نامحرم بنگرند؛ «به زنان باایمان بگو: از برخی نگاه‌ها چشم‌پوشی و دامن‌های خود را حفظ کنند و جز آنچه (به‌طور طبیعی) ظاهر است، زینت‌های خود را آشکار نکنند و روسری خود را بر گریبان بیفکنند (تا علاوه‌بر سر، گردن و سینه آنان نیز پوشیده باشد)؛ و پای خود را به‌گونه‌ای بر زمین نکوبند که آنچه از زیور مخفی دارند، آشکار شود.‌ای مؤمنان! همگی به‌سوی خدا بازگردید و توبه کنید تا رستگار شوید». (نور: ۳۱).

راهی که زندگی را گوارا می‌کند

یکی دیگر از اصول مقوم و استحکام‌بخش در خانواده، گذشت و مداراست؛ موضوعی که متأسفانه حلقه مفقوده این روز‌های بسیاری از روابط خانوادگی و زوجین است، درحالی‌که گزاره‌های فراوانی در متون دینی، الهام‌بخش این عوامل‌اند؛ ازجمله سفارش امیرمؤمنان علی (ع) به فرزند خود که فرمودند: «با او [زن]در همه‌حال مدارا کن و همراه خوبی برایش باش تا زندگی بر تو گوارا شود».
(وسائل‌الشیعه، ج ۱۴، ص۱۲۴).

بزرگوارترین افراد نزد خداوند

احترام و حفظ حرمت یکدیگر نیز گرمابخش زندگی خانوادگی و روابط زوجین است، لذا می‌بینیم روایات بر لزوم احترام متقابل میان همسران تأکید کرده‌اند؛ مانند این روایت که «بزرگوارترین شما نزد خداوند، کسانی‌اند که در تکریم همسران خود کوشاتر باشند» یا حدیثی که می‌فرماید: «اگر می‌خواستم دستور دهم فردی برای غیر خداوند سجده کند، همانا به زن دستور می‌دادم که برای شوهرش سجده کند». (وسائل‌الشیعه ج ۱۴، ص ۱۱۵).

اهمیت اظهار محبت

یکی از عواملی که در شیرینی زندگی نقش دارد، اظهار محبت و علاقه است. ازآنجاکه انسان‌ها از دل یکدیگر باخبر نیستند، در روایات می‌خوانیم هرکه را دوست دارید، به او بگویید تو را دوست دارم تا این علاقه شدیدتر شود. امام‌صادق (ع) فرمودند: «وقتی کسی را دوست داری، او را از این دوستی خبر بده که این کار دوستی بین شما را تثبیت می‌کند» (الکافی، ج۲، ص۶۴۴). 

ازآنجاکه زنان عاطفی‌تر و بامحبت‌ترند، در روایات به مردان سفارش شده است به همسرشان اظهار محبت کنند. رسول‌خدا (ص) فرمودند: «سخن مرد به همسرش که من تو را دوست دارم، هیچ‌گاه از قلب زن بیرون نمی‌رود» (کافی، ج۵، ص۵۶۹).

محبوب‌تر از اعتکاف نزد خدا

فضای مجازی، مشغله‌های زندگی ماشینی و مشکلات و فشار‌های اقتصادی، گاه انرژی و انگیزه وقت گذاشتن برای گفتگو در فضای خانواده و زوجین را می‌گیرد. همین امر به‌تدریج باعث می‌شود از هم فاصله بگیرند و از یکدیگر سرد شوند. یکی از شیرینی‌های زندگی که عامل مهمی در تقویت روابط همسران و تحکیم بنیان خانواده است، درکنار هم بودن و انس و گفتگو با یکدیگر است. توجه مرد به همسر و هم‌سخن شدن با او، روشی پسندیده برای استحکام بنای خانواده است.

گرم‌ترین و محکم‌ترین زندگی، ویژه همسرانی است که دوستی و محبتشان برای خدا باشد و یکدیگر را برای خداوند متعال دوست بدارند. تعالیم دینی افزون‌بر سفارش به تلاش و کار، به انس و درکنار هم بودن نیز سفارش می‌کنند. پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «در پیشگاه خداوند متعال نشستن مرد نزد همسرش، از اعتکاف در مسجد من محبوب‌تر است» (مجموعه ورّام‏، ج‏۲، ص۱۲۲). امام‌صادق (ع) نیز فرموده‌اند: «برای صاحبان مروت و جوانمردی، هلاکت است که در شهری که خانواده‌اش در آن زندگی می‌کنند، دور از منزلش، شب را به صبح برساند» (من‌لایحضره‌الفقیه‏، ج ۳، ص۵۵۵).

براساس آنچه مرور کردیم، گرما و نشاط در فضای خانوادگی، به رفتن راه‌های سخت و طولانی و هزینه‌بر نیاز دارد که مروری کوتاه بر توصیه‌های دینی در این‌باره و قدری همت برای عملی کردن آنها، خانه‌های بهشتی ما را روی زمین بنا می‌کند؛ خانه‌هایی که هم همسران در آن آرامش دارند و هم بستر تربیت و پرورش فرزندانی مؤثر در جامعه است و ما فراوان از این نمونه‌ها در تاریخ داریم؛ خانه‌هایی ساده و بی‌آلایش، اما مزین به نور ایمان و صفا که شخصیت‌هایی برجسته را در خود رشد داده‌اند.

در ادامه حتما بخوانید مراحل آمادگی روانی برای ازدواج و جدا شدن از خانواده