منطقِ امام صادق (ع) و بایستگی‌های امر به معروف

 تکلیف همین است که با مشابه سازی عملی خود به ائمه، زیست مؤمنانه را مشق نوشت هر روزمان کنیم. توجه به احادیث و خود مخاطب انگاری در برابر کلام عصمت از این منظر مهم است که خوانش ما را و شنیدن ما را به عمل غنی سازی کند و الا اگر این رابطه عملی اتفاق نیفتد، هزار آیه و روایت مثل رساندن نامه از این به آن خواهیم بود.

سودی نخواهد رساند ما را. مگر نامه رسان بهره می‌برد از محتوای غنی نامه‌ها و سوغاتی که افراد برای هم می‌فرستند؟ خوانشِ عملی حدیث است که زندگی را به حیات طیبه ارتقا می‌دهد. سویه نگاه که این شد، کلامِ حضرت امام صادق (ع) رفتار امروزمان را چنان سازمان خواهد داد که زندگی نظم و نسق گیرد. 

این کلام روشنی بخش امام است که: إِنَّمَا یَأْمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَى عَنِ الْمُنْکَرِ مَنْ کَانَتْ فِیهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ عَالِمٌ بِمَا یَأْمُرُ عَالِمٌ بِمَا یَنْهَى عَادِلٌ فِیمَا یَأْمُرُ عَادِلٌ فِیمَا یَنْهَى رَفِیقٌ بِمَا یَأْمُرُ رَفِیقٌ بِمَا یَنْهَى؛ تنها کسى مى‏ تواند امربه معروف یا نهى ازمنکر کند که داراى سه صفت باشد: به آنچه امر مى‏ کند و از آنچه نهى می‌کند آگاه باشد، عادلانه امر و نهى کند، با مهربانى و نرمی امر و نهى کند.

 به قول اهل ادب،  انما از اداتِ حصر است. یعنی الا و لابد فقط کسانی می‌توانند و مجازند امر به معروف و نهی از منکر کنند که دارای این سه شرط باشند. حتی فقدان یکی از این سه هم افراد را از دایره امر و نهی بیرون می‌کند. دلیلش هم روشن است و به شفافیت هم خود ما دیده ایم که ورود افراد غیر به این ساحت جز شر به پا نمی‌کند. 

حتی اگر نیتِ افراد صددرصد خیر باشد. نمونه‌های نزدیک آن را هم به یاد داریم آنکه با سطل ماست بر سر زن بی حجاب کوبید، آبرو از معروفِ حجاب برد. آنکه با دوربینِ روشن به سراغ زن بی حجاب رفت، به تاریک شدن فضای ادب و معروف کمک کرد. کسی باید به این واجب همت کند که حدود و ثغور آن را بداند.

کلان‌تر از فرد آمر و ناهی و التزام به بایستگی‌های کار، دانستنِ این واقعیت است که نباید واجب جامعه ساز را در اندازه حجاب، با همه اهمیت آن، محدود کرد. باید در همه حوزه‌ها به ویژه اقتصادی و مدیریتی و سیاسی، مجاهدانه وارد میدان شد. دانستن را با توانستن و خواستن باید همراه کرد تا در همه حوزه‌ها بتوان معروف را جای منکر نشاند و همه منکرات را به دست جاروی طهارت بخش سپرد. 

تک موردی دانستن و به حجاب محدود کردن امر به معروف، ظلم به این واجب تربیت کننده و جامعه ساز است. باید همان طور که رئیس جمهور رئیسی وعده داد گشتِ ارشاد مدیران به راه انداخت. باید همان طور که در بیانیه گام دوم انقلاب تصریح شده است برای طهارت در انواع آن به ویژه حوزه اقتصاد کوشید. با این منطق می‌توان در شمار پویندگان منهج امام صادق (ع) قرار گرفت.