زندگی باشکوه با مهندسی معرفتی امام رضا (ع)

مشک باید عطری داشته باشد که آدمیان به رایحه‌اش، یاد بهشت و بوی هو‌ش‌ربایش بیفتند. مشک باید «ببوید». زبان آن، این است بی‌آنکه نیاز داشته باشد، عطار زبان به بیان بوی خوش مشک بگشاید. اهل خرد، گفته را گوش نمی‌گیرند در این ساحت، بلکه عطر خوش آن را به هوش می‌گیرند، پس واقعیت همان است که از دیرباز به ضرب‌المثل بر زبان‌ها جاری است: «مشک آن است که خود ببوید نه اینکه عطار بگوید».

مشک اصلا نیاز به گفتن و سخن سُفتن ندارد. همین هم هست حکایت آدمی که در کلام راهبردی امام علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) چنین خوش بیان شده است: «آن که محاسن و امتیازات زیادى داشته باشد، مردم از او تعریف مى‌کنند و به تعریف خود نیاز پیدا نمى‌کند».

آنان که «لب و دهن» می‌شوند در تعریف خود، نه‌تنها ارزش‌افزوده‌ای ایجاد نمی‌کنند که به کاهش ذخایر آبرو هم دچار می‌شوند.

هرکدام از ما مثال‌های متعدد از این قبیل افراد می‌تواند فهرست کند؛ آدم‌هایی که به تعریف از خود تلاش فراوان می‌کنند، اما عایدی‌شان اگر نگوییم هیچ، بسیار ناچیز است. وقتی هم به قول امروزی‌ها خود را «پِرِزنت» می‌کنند، پر کاهی بر اعتبارشان افزوده نمی‌شود؛ چه مردم به حاصل کار نظر دارند نه تعریف کار. اگر به تعریف باشد، آنانی که تبلیغ بیشتری برای خود می‌کنند، باید رأی بیشتری هم بیاورند، اما تجربه می‌گوید چنین نیست.

ما به کار باید توانمندی‌مان را تفسیر کنیم نه به بیان. این را برای دیگران باید گذاشت؛ همان‌طور که امام‌رضا (ع) فرمودند. لب و دهن‌ها معمولا به فراوانی تعریف از خود، خویشتن را فریب می‌دهند. همین هم باعث می‌شود دچار غرور دروغین شوند که باز این خود دیواری است تیره و سخت که دیگران را می‌تاراند، حال آنکه خودشناسی و اعتقاد به خود در دایره عبودیت، آدمی را به این جایگاه در کلام عالم آل‌محمد (ع) می‌رساند که «تواضع و فروتنى مراتبى دارد. 

مرتبه‌اى از آن، این است که انسان موقعیت خود را بشناسد و بیش از آنچه شایستگى آن را دارد، از کسى متوقع نباشد و با مردم به گونه‌اى معاشرت و رفتار کند که دوست دارد با او آن‌گونه رفتار شود و اگر فردی به او بدى کرد، در مقابل خوبى کند، خشم خود را فروخورد و گذشت پیشه کند و اهل احسان و نیکى باشد».

آدم‌هایی که این نسخه را به رفتار درآورند، بی‌شک به اصلاح رفتار خویش به تراز خیر موفق می‌شوند و به فرح‌روزی می‌رسند. دو حدیث رضوی را دوباره و چندباره بخوانیم، رفتار از این سرمشق بگیریم و به تکرار در تکثیر خیر بکوشیم. نتیجه‌های بشکوه آن، اول به خود ما خواهد رسید و بعد به جامعه و باز به خود ما که در جامعه زندگی می‌کنیم. برد‌های چندگانه هم دست همه را به نشان موفقیت بالا می‌برد. راز توفیق جمعی اهل ایمان در دادوستد خیر، خود را نشان می‌دهد. ما هم بکوشیم بهره‌مند شویم.