پرونده مرگ بیماران دیالیزی با سرم‌های آلوده به کجا رسید؟ | آلودگی سرم‌های صفاقی به آلومینیم

به گزارش شهرآرانیوز، خیلی از مبتلایان به دیالیز معتقدند با هر ضربه‌ای که به دست وارد می‌شود، تا خون حاوی سموم از بدن خارج شود و از سمت دیگر خون تصفیه‌شده وارد بدن شود، جدال ثانیه‌ای با مرگ است. اما چه باید کرد، این تجربه‌ای است که بیماران دیالیزی شاید هر هفته، روزدرمیان و در اوضاع حادتر گاهی هر روز باید تجربه‌اش کنند.

حالا، اما اوضاع برای آنها که دیالیز را به روش صفاقی انجام می‌دهند، سخت‌تر هم شده، زیرا چند ماهی است که گویا برخی از سرم‌های صفاقی به آلومینیم آلوده بودند. سرم‌هایی که قرار بود سموم را از خونشان خارج کند، حالا گفته می‌شود خودشان عامل ورود سم به خونشان شده است. البته که توزیع آنها متوقف شده است ولی .... ما در این گزارش اتفاقات و حواشی پیرامون این ماجرا را روایت کرده‌ایم و برای رسیدن به اصل موضوع منتظر پاسخ مسئولان هستیم.

کمای یک باره

حدود یک سال واندی است که پدرشان دیالیز می‌شود. کلیه هایش تقریبا وضعیت عادی ندارد و از همان ابتدای عودکردن بیماری، مرتب در بیمارستان بستری و دیالیز می‌شد تا اینکه به تشخیص پزشک متخصص، زندگی دیالیزی این مرد، روز‌های خوش تری به خود گرفت. 

دیالیز به روش «صفاقی» به تشخیص پزشک برایش تجویز شد و از آنجا بود که پدر خانواده به راحتی و در آرامش بیشتر یعنی به دور از محیط بیمارستان کار دیالیز کلیه هایش را انجام می‌داد و به شکل نسبتا عادی به زندگی ادامه می‌داد. درحالی که خون بدنش درحال تصفیه شدن بود، مهمانی می‌رفت، سفر می‌کرد و کار و فعالیت اجتماعی اش را ادامه می‌داد. 

روز‌های خوش بازگشت به زندگی عادی برای پدر خانواده، اما به یک سال نکشید که یک باره همه چیز برعکس شد. بدن بیمار دیالیزی این بار به روش صفاقی واکنش معکوس نشان داد و اینجا بود که او مرتب تشنج می‌کرد. یک بار هم همه چیز بحرانی شد و چند ساعت بیشتر طول نکشید که بزرگ فامیل که تا دقایقی قبل مشغول چیدن سوروسات دورهمی خانوادگی بود، به کما رفت.   

آلودگی سرم‌های صفاقی به آلومینیم

یک منبع آگاه در یکی از بیمارستان‌های دولتی مشهد در گفتگو با گزارشگر ما با بیان اینکه متأسفانه تعدادی از بیماران دیالیزی ما در چند وقت اخیر با مشکلات مسمومیت‌های ناشی از سرم‌های آلوده به روش صفاقی (فضای خالی بین دیواره‌های شکم و ایجادشده توسط بافت صفاقی) دست وپنجه نرم کرده اند، می‌گوید: تا آنجا که من اطلاع دارم، در این میان چند نفر هم به دلیل مسمومیت این سرم‌ها جانشان را از دست داده اند.   

وی ادامه می‌دهد: بیماران دیالیز صفاقی کسانی هستند که برای دیالیز یا پاک سازی خون، روزی چهاربار محلولی مثل یک سرم از طریق حفره شکم، وارد فضای صفاقی آن‌ها می‌شود. این محلول به مدت شش ساعت در فضای شکم می‌ماند و خون را از مواد آلوده و سموم مثل پتاسیم، اوره و... پاک سازی می‌کند. بعد از شش ساعت هم باید این محلول را تخلیه کنند.   
او بیان می‌کند: دیالیز صفاقی یکی از روش‌های درمانی برای بیماران است که کلیه هایش عملکرد عادی اش را از دست داده است. در این روش، خون بیمار از بدن چرخش داده می‌شود و آلاینده‌ها و فضولات اضافی از طریق دستگاه دیالیز از بدن خارج می‌شود.   

وی می‌افزاید: دیالیز صفاقی متناوب یا مداوم یک روش دیالیز است که در آن، خون از بیمار از طریق دستگاه دیالیز به یک فیلتر ارسال و پس از جداسازی مواد زائد، خون به بیمار بازگردانده می‌شود. در حقیقت دیالیز صفاقی یکی از روش‌های جایگزین کلیوی است که در آن محلولی حاوی موادغذایی و الکترولیت‌های موردنیاز بیمار از طریق لوله‌هایی که به شکم متصل هستند، وارد صفاق می‌شود تا خون را از مواد زائد و سموم تصفیه کند.   

این منبع آگاه ادامه می‌دهد: این سرم‌ها با دستور پزشک متخصص معمولا در اختیار برخی بیماران قرار می‌گیرد تا راحت‌تر به زندگی عادی خود ادامه دهند و مدام درگیر بستری شدن و همودیالیز نباشند.   
وی درباره نوع آلودگی این سرم‌ها اظهار می‌کند: ظاهرا بقیه سرم‌ها توزیع نشده اند تا سلامتشان تأیید شود، اما برخی از افراد که از این سرم‌ها استفاده می‌کردند، در روز‌های گذشته متأسفانه با وضعیتی حاد مواجه شده اند.   

۳ هفته بستری در آی سی یو

خانم نوازی همسر یکی از بیماران دیالیزی به روش صفاقی است. او که سه هفته است همسرش در یکی از بیمارستان‌های دولتی مشهد بستری است، دلیل این درگیری بیمارستانی همسرش را آلودگی سرم محلول روش صفاقی بیان می‌کند و‌ می‌افزاید: همسرم یک سال است که از این روش استفاده می‌کند، اما یک باره حالش به شدت بد شد، تشنج کرد و تا او را به بیمارستان رساندیم، به کما رفت.   

وی ادامه می‌دهد: همسرم حدود سه هفته است در بیمارستان بستری است. هوشیاری اش تغییر چندانی نکرده است، اما پزشکان می‌گویند وضعیتش رو به بهبودی است. باید همچنان بستری باشد تا سم واردشده به بدنش به طور کامل خارج شود. شاید بهبودی کامل پیدا کند.   

این شهروند با ابراز گلایه از وضعیت آلودگی سرم‌ها این نکته را یادآوری می‌کند که چرا نباید روی برخی دارو‌ها برای بیمارانی که وضعیت خاص دارند، نظارت بیشتری شود؟! بیماران دیالیزی خودبه خود درگیر مشکلات سموم تولیدشده در بدن هستند، حال به جای علاج بیماری، سم بیشتری وارد بدنشان شده است.   

مرور فاجعه

۳۰ خرداد امسال بود که خبرگزاری ایرنا در واکنش به جنجال سرم‌های آلوده بیماران صفاقی دیالیزی نوشت: آلودگی محلول دیالیز شکمی تولید یک شرکت داخلی به آلومینیم، به معضل مهمی برای بیماران دیالیز صفاقی در ایران تبدیل شده است. تاکنون بیش از ۱۰نفر از این بیماران فوت کرده اند و تعدادی از آنان در بخش‌های آی سی یو زیر دستگاه ونتیلاتور هستند.   

در آن گزارش ذکر شد که این محلول در ایران فقط در یک شرکت داخلی تولید می‌شود، اما به تازگی گزارش شده است تولیدات این شرکت به آلومینیم که یک فلز سنگین است، آلوده بوده است و بر اثر این آلودگی تعدادی از بیماران دیالیز صفاقی در ایران مسموم شده اند.   

بعد از انتشار این خبر، محمد مخبر، سرپرست ریاست جمهوری، پس از دریافت گزارش‌های اولیه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره بروز برخی مشکلات و عوارض پس از مصرف محلول دیالیز یکی از شرکت‌های داروسازی در مشهد، دستور داد تا ضمن بازرسی و دریافت همه گزارش‌های کارشناسی و بررسی نتایج آزمایش‌های مربوط، جمع بندی دقیقی را در این زمینه ارائه کند.   
پس از این دستور بود که سازمان غذا و دارو آلودگی برخی محلول‌های دیالیز این شرکت داروسازی به آلومینیم را تأیید و اعلام کرد که برخی تولیدات این شرکت از نظر آلودگی به فلزات سنگین به خصوص آلومینیم با استاندارد منطبق نبوده است.

باتوجه به اینکه محلول‌های تولید این شرکت باید از نظر اعتبار فرایند ساخت، اعتبار استاندارد‌ها و روش‌های آزمون بررسی می‌شدند، تعدادی از نمونه‌ها در محل آزمایش شد و برای بررسی دوباره، نمونه‌ها در دو آزمایشگاه تخصصی دیگر هم بررسی شدند. بار‌ها آزمایش‌ها تکرار شد تا بتوان با قاطعیت درباره سالم یا ناسالم بودن نمونه‌ها اظهارنظر کرد. درنهایت براساس گزارش بررسی ها، تعدادی از نمونه‌ها نامنطبق و تعدادی از نمونه‌ها از نظر میزان آلومینیم قابل قبول بودند.   

فوتی‌ها رو به افزایش است

شهرزاد عصاره، رئیس انجمن نفرولوژی ایران، هم در گفت‎وگو با ایرنا گفته بود که تاکنون بیش از ۱۰بیمار دیالیز صفاقی در کشور به علت استفاده از محلول دیالیز صفاقی یک شرکت داروسازی داخلی فوت کرده اند. ظاهرا این آلودگی چندین ماه و از حدود بهمن پارسال وجود داشته و،  چون اثر آلودگی با آلومینیم تجمعی است، به مرور زمان آلومینیم در بدن این بیماران تجمع پیدا کرده، زیاد شده و به تشنج و مشکلات تنفسی این بیماران منجر شده است.   

وی این نکته را هم تأکید کرده بود که حدود هشتصد بیمار دیالیز صفاقی در کشور داریم که از این محلول استفاده می‌کنند. روزی که این مسئله کشف شد، به شرکت تولیدکننده هم اعلام کردیم محلول‌هایی که از بهمن سال گذشته تولید شده اند، مشکوک به آلودگی با آلومینیم هستند.

این محلول در این مدت توسط بیماران استفاده شده است و با اثر تجمعی که داشته، در چند هفته گذشته اثرات آن آشکار شده است.  عصاره با گلایه از اینکه این موضوع به شرکت داروسازی تولیدکننده این محلول‌ها گزارش داده شد و در ابتدا اعلام کردند که محلول‌ها سالم است، اظهار کرده بود: بعد از آزمایش محلول‌ها مشخص شد که به سطح زیاد آلومینیم آلودگی دارند.

 ما هم موضوع را به وزارت بهداشت گزارش کردیم. بعد از آن با پیگیری وزارت بهداشت، شرکت داروسازی در مشهد اعلام کرد سطح آلومینیم موجود در محلول‌های دیالیز صفاقی را اندازه گیری کرده اند و مشخص شده است که سطح آلومینیم آن بیش از ۵ تا ۱۰برابر حد مجاز بوده است. این شرکت علت آن را مواد اولیه آلوده‌ای اعلام کرد که گویا از یک شرکت دیگر که‌ نمی‌دانم تولید داخلی یا خارجی بوده است، تهیه کرده اند. مسئولان این شرکت گفتند که درباره آلودگی این مواد اولیه اطلاعی نداشته اند.

به استناد گفته‌های رئیس انجمن نفرولوژی ایران، ظاهرا شرکت تولیدکننده محلول دیالیز اعلام کرده همه سری‌های تولیدشده این محلول از بهمن۱۴۰۲ آلوده است و از بازار جمع شده است. بعد از آن هم وزارت بهداشت در ۱۷خرداد اعلام کرد که همه این محلول‌ها باید از بازار جمع آوری شود.   

توزیع این دارو، داروخانه‌ای نیست

برای پیگیری اینکه وضعیت توزیع سرم‌های آلوده به کجا رسید و آیا متوقف شده است یا خیر، به سراغ رئیس انجمن داروسازان خراسان رضوی می‌رویم.   
سیدعلی جعفری نژاد در پاسخ به این پرسش گزارشگر ما مبنی بر اینکه آیا توزیع این نوع سرم‌ها میان بیماران خاص کلیوی از طریق داروخانه‌های شهر صورت می‌گیرد، می‌گوید: ما متولی پخش این نوع دارو‌ها نیستیم، به عبارتی پخش و توزیع این دارو‌ها در داروخانه‌ها نیست و توزیع بیمارستانی دارد، زیرا مخصوص بیماران خاص دیالیزی است.   

اظهارنظر نمی‌کنم!

برای پیگیری اینکه در وضعیت فعلی بیماران صفاقی برای استفاده از سرم‌های محلول چه‌ می‌کنند و اینکه بالاخره توزیع سرم‌های آلوده متوقف شده است یا خیر، با معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تماس می‌گیریم. علی روحبخش دراین باره می‌گوید: تعدادی از سرم‌های موجود را آنالیز کردیم و زمانی که از سلامت آن‌ها مطمئن شدیم، این تعداد را میان بیماران توزیع کردیم.   
وی ادامه می‌دهد: توزیع سری‌های بعدی این سرم‌ها در صف تأیید وزارت بهداشت قرار دارد تا این وزارتخانه مجوز‌های لازم را صادر کند، سپس توزیع شوند. امیدواریم به زودی توزیع بقیه سرم‌ها نیز مجوز بگیرد و آغاز شود.   

روحبخش در پاسخ به اینکه پس در اوضاع فعلی تا زمان صدور مجوز وزارت بهداشت بیماران مشمول چه باید بکنند، اظهار می‌کند: تعدادی از بیماران که شرایط داشتند، به روش همودیالیز راهنمایی شدند. آن تعدادی از سرم‌ها که سلامتشان تأیید شده بود هم میان بقیه بیماران توزیع شده و فعلا از نیازشان گره گشایی شده است.   

معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در پاسخ به پرسش دیگر گزارشگر ما مبنی بر اینکه بالاخره آلایندگی سرم‌ها به آلومینیم قطعی بوده است یا خیر، می‌گوید: اجازه بدهید بنده درباره این مسئله اظهارنظر نکنم.   
روحبخش به سؤال دیگر گزارشگر ما مبنی بر اینکه چه تعداد فوتی بر اساس استفاده از سرم‌های آلوده در مشهد ثبت شده است نیز این طور پاسخ می‌دهد: بنده اظهارنظر نمی‌کنم.   

***

این گفته‌ها درحالی است که مجید طبسی، مدیرعامل شرکت داروسازی تولیدکننده محلول دیالیز، درباره آلایندگی محلول‌ها پیش‌تر خیلی کوتاه به ایرنا گفته بود: بیشتر مواد اولیه تولید محلول دیالیز صفاقی به دلایل تحریم از داخل خریده می‌شود و بخش بسیار کمی وارداتی است، اما درباره اینکه چرا مواد اولیه محلول‌های دیالیز صفاقی دارای ذرات آلومینیم بوده است، سازمان غذا و دارو باید اظهارنظر کند. اظهارنظر دراین باره در حوزه وظایف سازمان غذا و داروست و ما بیشتر از این مجاز به مصاحبه نیستیم.

در ادامه حتما بخوانید جزئیات جدید از مسمومیت و مرگ بیماران دیالیزی با محلول‌‌های آلوده