چشم‌انداز سبز جنوبی مشهد

سعیده آل ابراهیم/شهرآرانیوز - تغییر و تحولات ارتفاعات جنوبی مشهد سال‌هاست که مانند کشف‌رود بر سر زبان‌هاست و اظهارنظر نیز درمورد آن فراوان است؛ اظهارنظر‌هایی که بیشتر حول محور ساخت‌وساز‌های غیرمجاز برخی دستگاه‌های حقیقی و حقوقی می‌چرخد.

 

یکی از اظهارنظر‌های جدید درباره ارتفاعات جنوبی مشهد مربوط به نصرا... پژمان‌فر، نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی، اوایل امسال با بیان اینکه عامل بدترین تصرفات در ارتفاعات جنوبی مشهد، دستگاه‌های دولتی هستند، گفته بود: «اگر اراضی تحت تصرف در ارتفاعات جنوبی مشهد آزادسازی نشود، ارگان‌های تصرف‌کننده را با میزان تصرف آن‌ها معرفی می‌کنم.» او در ادامه بیان کرده بود: «امروز ساده‌انگاری، لاپوشانی، سکوت و بایکوت کردن فضای پیگیری‌ها موجب شده است بخش درخورتوجهی از سرمایه شهر نیست و نابود شود و این روند ادامه دارد.»

 

به‌دنبال این اظهارات بود که احمد یزدان‌پناه، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری خراسان رضوی، در روز‌های پایانی فروردین گفت: «در ارتفاعات جنوبی مشهد هیچ‌گونه فعالیتی در راستای ادامه ساخت‌وساز‌های قبلی مجاز نیست و تنها اجازه مناسب‌سازی و ساخت پارکینگ، پیست دوچرخه‌سواری و پیست پیاده‌روی به شهرداری مشهد داده شده است.»

آنچه اخیرا گذشت
اوایل هفته گذشته بود که دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان با تمجید از عملکرد مدیریت شهری برای ایجاد فضای تفریحی در ارتفاعات جنوب با هدف بهره‌مندی عمومی مردم، اعلام کرده بود که با هدف تسهیل در این اقدامات، اجرای تمهیداتی در ستاد تدبیر استان به تصویب رسیده است.

محمدحسین درودی گفته بود که در جلسه ستاد تدبیر استان این مسئله به تصویب رسیده است که «به‌منظور سهولت دسترسی مردم به فضای سبز گسترده ایجادشده در ارتفاعات جنوب و به‌ویژه در محدوده بوستان خورشید و قله زو، از زیرساخت‌های پروژه کمربند جنوبی مشهد، حدفاصل صابر تا نخل، بهره‌برداری شود.»

تصمیم‌های ستاد تدبیر استان البته هم با هدف بهره‌مندی تمام مردم مشهد از زیرساخت‌های تفریحی گرفته شد و هم برای ایجاد اطمینان دربین ساکنان مناطق مسیر ارتفاعات جنوبی، چنان‌که طبق اظهارات دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان، با توجه به هزینه‌کرد فراوان در ارتفاعات جنوب شهر برای پروژه کمربند جنوبی مشهد و تخریب بخش‌هایی از کوه به‌ویژه در محدوده پشت بوستان خورشید، طبعا اعاده وضعیت به حالت سابق امکان‌پذیر نیست، ضمن اینکه زیرساخت‌هایی همانند پل و زیرسازی مسیر‌ها انجام شده است، بنابراین برای جلوگیری از هدررفتن این سرمایه، با نظر ستاد تدبیر و درراستای مصوبه شورای حفظ حقوق بیت‌المال استان مقرر شده است بخشی از این پروژه، به‌منظور ایجاد مسیری مناسب‌تر برای بهره‌مندی مردم از ارتفاعات جنوب مشهد، استفاده شود.

کاشت یک‌میلیون درخت در کمربند جنوبی
هفته گذشته شهردار مشهد نیز با توضیحاتی تکمیلی در این‌باره ابراز کرد: من نیز به اشکالات زیست‌محیطی در کمربند جنوبی واقفم، اما به‌هرحال در سال‌های گذشته هزینه‌هایی صرف شده بود و این هزینه به‌نوعی باید به نفع مردم سرجمع می‌شد. نگاه ما به کمربند جنوبی مشهد نیز صرفا ایجاد یک پروژه تفریحی و تفرجگاهی برای شهروندان است و البته زیر بار ساخت‌وساز و ترافیک نرفتن این پروژه. در همین راستا شهرداری مشهد تاکنون یک‌میلیون اصله درخت در این محدوده کاشته است که کار بزرگ و درخورتوجهی است، اما از دید رسانه‌ها مغفول مانده است. اجرای این طرح عملا ۲ میلیون مترمربع به فضای سبز مورد استفاده شهروندان اضافه می‌کند و این منطقه، بزرگ‌ترین تفرجگاه شهری در مشهد خواهد شد.

او به این نکته هم اشاره کرده بود که اواخر بهمن سال گذشته، تصمیم گرفته شد این پروژه به پارکینگ تبدیل شود تا شهروندانی که برای گشت‌وگذار به این محیط طبیعی می‌آیند، از زیرساخت موجود در آن بهره‌مند شوند. شهردار مشهد درباره این نکته نیز اطمینان خاطر داده بود که «به طور قطع و یقین ساخت‌وسازی در این محدوده صورت نخواهد گرفت.»

در مسیر ارتفاعات
بررسی اینکه در این مدت چه بر ارتفاعات مشهد گذشته است و آیا همچنان شاهد دست‌اندازی به ارتفاعات هستیم یا اینکه ارتفاعات از چالش دست‌اندازی دستگاه‌ها و افراد خاص در امان است، ما را بر آن داشت تا از نزدیک، تمام روند فعلی درحال انجام در ارتفاعات جنوبی مشهد را ارزیابی کنیم، بنابراین به اتفاق علیرضا ضیامیرزایی، رئیس اداره نظارت بر پروژه‌های ستاد و کلان‌شهری شهرداری مشهد، برای بررسی وضعیت ارتفاعات همراه می‌شویم.

باید از مسیر بولوار سرسبز دلاوران به ارتفاعات جنوبی مشهد برسیم؛ بولواری که اطراف آن را تپه‌های سرسبز پر کرده و زیبایی اردیبهشت را بیش از هر وقت دیگری به رخ کشانده است. چندساعتی از صبح گذشته، اما آفتاب، نورِ سوزنده‌اش را میهمان زمین کرده است. بعضی خانواده‌ها زیراندازی پهن کرده‌اند و در این فضای سبز کنار هم چای می‌نوشند. انتهای خیابان نخل، بن‌بستی خاکی برای خودروهاست؛ بن‌بستی که ورود عموم را به پروژه ارتفاعات جنوبی مشهد ممنوع کرده است. بعد از هماهنگی، نگهبان اجازه ورود می‌دهد. از همان ابتدای ورودی، ضیامیرزایی به کانکس‌های اداری اشاره می‌کند که از دور در ابعاد کوچکی دیده می‌شود. باید برای همراهی با کارشناس به‌سراغ کانکس‌ها برویم.

کارگران مشغول کارند
قبل از رسیدن به مسیر کار کارگران، تماشای انبوه درختانی که در خاک ریشه کرده‌اند تا سرسبزی مسیر تفرجگاه آینده مشهد را همواره کنند، چشم‌نوازی خاصی به مسیر حرکتمان بخشیده است؛ چشم‌اندازی که کمربند جنوبی در چند سال آینده، در مسیر تردد شهروندان و زائران برای زدودن خستگی از تن ایجاد می‌کند. در ادامه مسیر، صدای لاستیک‌های ماشین روی زمین خاکی و سنگلاخ به گوش می‌رسد. کمی جلوتر در حاشیه جاده، مسیری برای پیاده‌رو درنظر گرفته شده و آجر‌های کف‌پوش آن در مقیاس زیادی روی هم انباشته شده است. کارگران در این پیاده‌رو مشغول کار هستند. تعدادی از کارگران نیز با کامیون و لودر هرکدام در قسمتی از گوشه‌وکنار جاده درحال فعالیتند. کمی جلوتر حتی اگر چشم‌هایمان هم بسته باشد، از کاهش تکان‌های ماشین می‌توان فهمید که جاده، آسفالت و تقریبا صاف‌تر از جاده خاکی ابتدای ورود است. سمت راست ما تمام شهر پیداست؛ از برج‌های بلندمرتبه گرفته که به‌وضوح دیده می‌شوند تا ساختمان‌های طبقاتی کوچک‌تر که خیلی ریز معلوم می‌شوند.

آماده‌سازی پروژه تا اواخر خرداد
ماشین سربالایی را در پیش می‌گیرد تا به کانکس‌های اداری برسیم. به‌همراه ضیامیرزایی، تا انتهای پروژه می‌رویم. پروژه به طول چهارونیم کیلومتر، از انتهای خیابان نخل شروع می‌شود. از امتداد بولوار‌هاشمیه و پارک خورشید می‌گذرد و انتهای آن به خیابان صابر می‌رسد. طبق گفته ضیامیرزایی، طرح اصلاحی از نیمه اسفند سال گذشته شروع شده و براساس پیش‌بینی‌ها، اعلام شده است که این پروژه در اواخر خرداد آماده می‌شود.

اواسط پروژه، پلی درنظر گرفته شده که روی آن دو باند رفت‌وبرگشت قرار گرفته است و کارگران مشغول قیرپاشی بر روی این مسیر هستند. ضیامیرزایی می‌گوید: درواقع در این مسیر یک تقاطع غیرهم‌سطح داشتیم که ارتباط بولوار‌هاشمیه با این پروژه را برقرار می‌کرد، اما مربوط به طرح اصلی بود و فعلا با تغییر کاربری مجموعه اجرا نمی‌شود. به این دلیل که پل را قبل از طرح اصلاحی اجرا کرده بودیم، ناچار بودیم روی آن را ایزوگام کنیم تا بتوانیم کار پروژه را ادامه دهیم. طبق گفته وی، میانه دو باند رفت‌وبرگشت خودروها، آیلند ۱۲ متری همراه با فضای سبز اجرا می‌شود. هم‌زمان با طرح اصلاحی، باند پیاده‌رو و دوچرخه‌رو نیز در ضلع شمال پروژه درحال اجراست.

استفاده از زیرساخت‌های طرح اولیه
کمی جلوتر، پل بعدی که به حالت زیرگذر در نظر گرفته شده، قرار گرفته است. در طرح اولیه کاربری آن یک دوربرگردان، به انضمام یک مسیر عبوری با عرض ۱۰ متر برای عبور کوهنوردان از زیر بزرگراه در نظر گرفته شده بود که کوهنوردان نیز می‌توانستند از این مسیر عبور کنند. ضیامیرزایی ادامه می‌دهد: البته با توجه به تغییرات طرح و درنتیجه این خیابان، دیگر سرعت زیاد نیست و کوهنوردان می‌توانند از عرض خیابان هم رد بشوند، اما به‌هرحال از زیرساخت‌های طرح قبلی استفاده می‌کنیم.

چند کیلومتر از ابتدای پروژه گذشته و حالا به بن‌بست پروژه رسیده‌ایم، درحالی‌که طرح اولیه تا خیابان برونسی ادامه دارد. مسیر بعد از این بلوک‌ها تنها برای کاربری پارکینگ درنظر گرفته شده است. به گفته ضیامیرزایی، مردم پس از ورود به پروژه فقط می‌توانند در حاشیه یا پارکینگ انتهایی، پارک کرده، از فضای سبز استفاده
کنند.

کاهش ۵۰۰ هزار مترمربع سنگ‌برداری
ضیامیرزایی برخی تفاوت‌های طرح اولیه با طرح اصلاحی را برایمان شرح می‌دهد و می‌گوید: در طرح قبلی باید در قسمت ورودی از خیابان نخل سنگ‌برداری زیادی می‌کردیم تا بتوانیم طرح را اجرا کنیم. به‌طور کلی اگر طرح قبلی را اجرا می‌کردیم، کوه‌بری زیادی داشتیم. اما اکنون سنگ‌برداری ۵۰۰ هزار مترمربع کاهش پیدا کرده است. ضمن اینکه در طرح اولیه، پارکینگ حاشیه‌ای وجود نداشت و سه خط عبور با سرعت ۹۰ کیلومتر بر ساعت به اضافه یک خط توقف اضطراری داشتیم، اما در این طرح، توقف اضطراری و یک خط عبوری را با هم تلفیق و یک پارکینگ حاشیه‌ای امن ایجاده کرده‌ایم، همچنین دو خط عبوری رفت‌وبرگشت، سرعت زیادی ندارند.

 

 

۴.۵ به‌جای ۲۶ کیلومتر
رئیس اداره نظارت بر پروژه‌های ستاد و کلان‌شهری اضافه می‌کند: در طرح اولیه قرار بود فضای سبز سبکی در این پروژه کار شود، اما اکنون طراحی فضای سبز تغییر کرده است و متناسب با فضای گردشگری، با جزئیات بیشتر و گونه‌های متفاوت ایجاد می‌شود. همچنین پروژه قبلی از بولوار شهیدبرونسی شروع می‌شد و قرار بود در فاز اول تا امتداد بولوار ناصری و در فاز بعدی تا آزادراه مشهد- باغچه ادامه داشته باشد تا درنهایت طول آن به ۲۶ کیلومتر برسد، اما اکنون تمام پروژه تنها ۵/۴ کیلومتر است.

تبدیل کمربند جنوبی به طرح گردشگری
«به طور کلی طرح قبلی تنها یک بزرگراه عبوری بود، درصورتی‌که اکنون این پروژه یک طرح گردشگری است.» این‌ها را ضیامیرزایی می‌گوید و درباره اظهاراتی که درزمینه تصرف بخش‌هایی از کمربند جنوبی شنیده می‌شود، توضیح می‌دهد: شهرداری همواره بیان کرده که تصرفی در این پروژه نبوده است و نمی‌گذاریم تصرفی انجام شود. در طرح قبلی عرض کار ۷۵ متر بود. این ۷۵ متر شامل آیلند‌های فضای سبز در دو طرف و وسط بود. باند پیاده و اصلی نیز در این طرح بود؛ به همان ترتیبی که در خیابان‌های دیگر درنظر گرفته می‌شود. عرض باند‌های اصلی ۱۳ متر و ۸۰ بود. درمجموع عرض پروژه ۷۵ متر بود.

دغدغه‌هایی برای تغییر کاربری
وی ادامه می‌دهد: به غیر از این ۷۵ متر در سمت شمال، ۵۰ متر حریم فضای سبز داشتیم و در جنوب نیز ۱۰۰ متر حریم فضای سبز یعنی ۱۵۰ متر فضای سبز این پروژه بود. یعنی قاعدتا هیچ ساخت‌وسازی در حریم صورت نمی‌گرفت؛ به نظرم برخی‌ها دغدغه داشتند و نگران بودند که بعد‌ها این کاربری‌ها تغییر پیدا کند، وگرنه از قبل هم قرار نبود تصرف خاصی انجام شود، اما به‌دلیل اینکه طرح تعطیل و متوقف شد، بررسی کردند و گفتند از هزینه‌ای که صرف شده و زیرساخت‌هایی که ایجاد شده است، به نحو احسن استفاده شود. به همین خاطر پیشنهاد گردشگری مطرح شد و اینکه این مسیر به مسیر دسترسی عموم مردم به ارتفاعات جنوب تبدیل شود. این اقدام هم دسترسی کوهنوردان را راحت‌تر می‌کند و هم خانواده‌ها می‌توانند از فضا استفاده کنند. این پروژه مانند گذشته کاربری ترافیکی ندارد؛ همه از یک جا وارد ارتفاعات جنوبی می‌شوند و بعد از همان نقطه خارج می‌شوند.

البته به قولِ ضیامیرزایی، برخی اقدامات اجتناب‌ناپذیر است و باید انجام شود. وی بیان می‌کند: به‌طور مثال گفته بودند جدول‌گذاری نشود، اما نمی‌شود؛ چون باید برای ایمنی کار، جداکننده داشته باشیم و نمی‌توان جدول‌گذاری را حذف کرد، اما طرح هندسی جدول‌گذاری تغییر کرده است.

افزایش کارگران و فعالیت شیفت شب
بر طبق آمار و ارقام، این روزها، ۱۰۰ نفر در این پروژه از ۷ صبح تا ۷ شب مشغول کار هستند؛ البته در روز‌های آینده اکیپ‌هایی به پروژه می‌پیوندند و تعداد کارکنان تا ۲۰۰ نفر افزایش خواهد یافت. همچنین به گفته ضیامیرزایی، قرار است شیفت شب هم برای پیشبرد بیشتر کار فعال شود. او ادامه می‌دهد: تمام هم‌وغم ما این است که پروژه تا پایان خرداد آماده شود. اما حجم کار زیاد است و باید شرایط آب‌وهوایی را نیز بسنجیم؛ به‌طور مثال به‌دلیل بارندگی، کارمان حدود ۱۰ روز عقب افتاد. اجرای کار راه‌سازی بستگی زیادی به شرایط جوی دارد، زیرا با هر بارندگی، به لایه‌های خاکی که درحال کار روی آن هستیم، آسیب وارد می‌شود. به‌گفته ضیامیرزایی، فعلا تنها راه ورودی به پروژه، انتهای خیابان نخل است و یک راه دسترسی برای افراد پیاده یا دوچرخه‌سوار نیز از بولوار دلاوران درنظر گرفته شده است.