صدر - اصلا معلوم نیست از کی این تب و سودای پزشکی در کله نوجوانان و جوانان ما افتاد. مگر پزشکی چه دارد؟ زمان ما که میگفتند دستت دائم در دل و روده بیمار است. باید پوست و گوشت را ببری و دوباره بدوزی. کسانی جذب آن میشدند که واقعا علاقه داشتند. علاقه داشتند مردم را درمان کنند. عده کمی هم به خانم دکتر و آقای دکتر شنیدن علاقه داشتند ولی در حال حاضر اغلب میخواهند دکتر شوند تا همان آقا و خانم دکتر را بشنوند و افزون بر آن رفاه مالی داشته باشند. چطور شد که پزشکی همانند چاه نفت و معدن طلا شد؟ آن را هم نمیدانم. بگذریم، گزارش امروز ما به مناسبت هفته ملی مهارت است. به سراغ هنرستانی در حاشیه حاشیه شهر آمدیم. اینجا از آن دست مدارسی است که دکوراسیون داخلیاش به شما میگوید هنرجویانش باید اینجا به دنبال چه باشند و قرار است آیندهشان چگونه رقم بخورد. اینجا قرار نیست دانشآموزان سَرشان فقط توی کتاب باشد و بعد از اتمام دوره دبیرستان کنکور دهند و امیدوار باشند که یکی از دانشگاههای خوب کشور آن هم اغلب در رشتههای پزشکی و مهندسی قبول شوند. اینجا هنرجویان میتوانند بعد از دوره کارورزی و گرفتن دیپلم وارد بازار کار شوند یا خودشان کارآفرین باشند. اینجا هنرستان دخترانه هنرپژوهان است. هنرجویان این هنرستان در این روزهای گرم و در تعطیلات تابستان کارورزیشان را میگذرانند. هنرستان هنرپژوهان دو مقطعی است. در مقطع اول یعنی سالهای هفتم، هشتم و نهم دروس عمومی را میگذرانند و از سال دهم تا دوازدهم دروس تخصصی. با مدیر، مربی و برخی هنرجویان گفتوگویی داشتیم که خلاصه آن را در زیر مرور میکنید:
مقنعههایی برای ورودیهای جدید
کارگاه خیاطی در طبقه دوم هنرستان است. مسیر رسیدن به کارگاه با خلاقیت و سلیقه زیادی تزئین شده است، نردهها را با نخهای رنگی آراستهاند و از حالت ساده آن خارج کردند. بنرهای نصب شده در راهرو میگوید این هنرستان دارای رشتههای گرافیک کامپیوتری، خیاطی لباس شب و عروس، مدیریت و برنامهریزی خانواده و هتلداری است. کارگاه خیاطی در طبقه دوم با شیشههای سکوریت از بقیه کلاسها جدا شده است و حالت مستقل دارد. یک کلاس کارگاه مختص به میزهای برش و تهیه الگو است. یک کلاس که فضای بزرگتری دارد و از تلفیق دو کلاس آماده شده، حدود 10چرخ خیاطی، سردوز و میزهای اتو را در خود جای داده است. 4نفر از هنرجویان مشغول به کار هستند و دارند مقنعههای سال آینده را برای ورودیهای جدید آماده میکنند. صدای چرخ خیاطی فضای کارگاه را پرکرده است. طاقههای بنفش مقنعه روی میز وسط کارگاه قرار دارد و تعداد زیادی از آنها برش خورده است. سرپرست کارگاه و مربی کاروزی دارد به یکی از هنرجویان میگوید که چگونه الگوی سرشانه را روی پارچه برش خورده اجرا کند. دیگر هنرجویان هم در حال دوخت مقنعهها هستند. نزدیک به 100 مقنعه دوخته شده و اتوخورده روی میز قرار دارد. هنرجویان با علاقه مشغول کار هستند. سروصدای کارگاه زیاد است همراه با مدیر هنرستان، معاون و سرپرست کارگاه به اتاق برش میرویم تا گفتوگویی درباره فعالیتهای هنرستان داشته باشیم.
برای ورود به هنرستان، علاقه شرط است
اعظم طاهری، سرپرست کارگاه و مربی کارورزی هنرستان، با 12 سال سابقه خدمت در آموزش و پرورش میگوید: «دوره کارورزی از اول تیرماه آغاز شده و هنرجویان هفتهای 2روز از ساعت 8 تا12 برای کارورزی به هنرستان میآیند. آنان برای اینکه بتوانند دیپلم فنی خود را بگیرند باید افزون بر گذراندن دروس تئوری ،240 ساعت کارورزی را پاس کنند. شروع دوره کارورزی بعد از امتحانات خرداد است. این کارورزی شامل همه رشتههاست. هنرجویان رشته خیاطی برای گذراندن این دوره میتوانند به هنرستان یا تولیدیهای لباس بروند و نامه تأیید 240 ساعت حضورشان در کارگاه را برای هنرستان بیاورند. ضمن اینکه مدیر و معاونان و مربیان نیز برای بازرسی به کارگاههای تولیدی سر میزنند. شرط علاقه از شروط انتخاب رشته برای هنرجویانی است که میخواهند به این هنرستان وارد شوند و دیپلم فنی بگیرند. همان ابتدا که هنرجویان برای ثبت نام در پایه دهم به ما مراجعه میکنند ضمن دادن مشاوره به آنها درباره رشتههای موجود، میگوییم دوره کارورزی در تعطیلات تابستان برگزار میشود و در طول سال هم دروس تئوری و عملی را با هم میخوانند و انجام میدهند.
اینجا خانوادهها برای هزینههای زندگیشان درماندهاند
نجمه جهانگیری، مدیر هنرستان هنرپژوهان، به جمعمان اضافه میشود. او که لیسانس طراحی پوشاک دارد، میگوید: «12 سال است در آموزش و پرورش هستم و یک سال است که به عنوان مدیر در این هنرستان خدمت میکنم. یکی از دلایل انتخابم به عنوان مدیر این هنرستان کسب درآمد برای اینجا بود و اینکه بتوانیم دانشآموزان دبیرستان را جذب هنرستان کنیم. خودم به رشته خیاطی و طراحی لباس شب و عروس علاقه زیادی دارم و سعی کردم دورههای کارورزی و تولید برای کسب درآمد هنرستان را فعال نگه دارم.»
درباره استقلال مدارس و اینکه این طرح چه کمکی به مدارس کرده است که میپرسیم، جهانگیری میگوید: «طرح خوبی است ولی مشکلات خاص خودش را دارد. ضمن اینکه رسانهها به ویژه صدا و سیما در برنامههایشان دائم این نکته را تأیید میکنند که مدارس دولتی نباید هیچ وجهی را برای ثبت نام دریافت کنند. این اطلاعرسانی باعث شده است زمانی که میخواهیم از اولیا هزینه بیمه و کتاب دریافت کنیم ما را به این خبرها ارجاع داده و مخالفت کنند. اینجا خانوادهها برای هزینههای زندگیشان درماندهاند و بیشتر مدیران و معلمان این مدارس در تهیه لباس و لوازم تحریر دانشآموزان به آنها کمک میکنند.»
وی در ادامه درباره تأمین بخشی از هزینه کارگاهها میگوید: «رشته مدیریت و برنامهریزی از رشتههای درآمدزاست. زمانی که در کلاسهای آشپزی به هنرجویان این رشته غذایی را آموزش میدهیم دانشآموزان مقدار بیشتری از آن غذا تهیه میکنند و در زنگهای تفریح در بستههای کوچک آنها را میفروشند و هنرجویان دیگر به جای خوراکیهای ناسالم از همین غذاها تهیه میکنند. پول فروش آنها جمع میشود و برای کارگاهها در هنرستان استفاده میشود.»
مدیریت برنامهریزی خانواده
معاون فنی هنرستان فائزه فرجامی نیز به جمع ما اضافه میشود. او در پاسخ به سؤالمان درباره رشته مدیریت برنامهریزی خانواده میگوید: «در این رشته هنرجویان با هر هنری هر چند مختصر آشنا میشوند. این هنرها شامل خیاطی، کودک یاری، گلدوزی، گلسازی، آشپزی، شیرینی پزی و کمکهای اولیه است. خیلی از هنرجویان با این آموزشها در زندگی موفقتر هستند. هنرجویان بعد از اتمام دوره دیپلم میتوانند برای رشتههای مختلف به دانشگاه بروند یا در مهدکودکها، بهزیستی و مراکز بهداشتی فعالیت کنند. افزون بر اینها خودآرایی، بافت انواع مو و تزئین غذا را نیز آموزش میبینند. درباره این رشته باید بگویم بیشتر هنرجویان در منازل و کنار مادرانشان 10 تا 12 مدل غذا میآموزند در حالیکه اینجا آشپزی غذاهای دیگر شهرهای ایران را همراه با غذاهای سنتی و فانتزی و تزئین آنها میآموزند. تزئینات میز و سفره را یاد میگیرند و یک نان و پنیر و سبزی ساده را با تزئینات زیبا سر سفره میگذارند.»
70درصد دبیرستانیها بعد از گرفتن دیپلم بیکار هستند
خانم جهانگیری، مدیر هنرستان هم با ارائه آمار میگوید: «38درصد دانشآموزان پایه نهم ما وارد هنرستان میشوند. رشتههای هنرستانی مزیتهای بیشماری نسبت به رشتههای نظری و دبیرستانها دارد. از جمله این مزیتها به دست آوردن تجربه کار عملی و آموزش به شکل عملی است. به نحوی که 90درصد هنرجویان بعد فراغت از تحصیل جذب بازار کار میشوند. در حالی که 70درصد دبیرستانیها بعد از گرفتن دیپلم بیکار هستند.»وی با اشاره به درآمد خوب رشتههای هنرستانی برای دانشآموزان میگوید: «یکی از رشتههای پردرآمد دوختهای تزئینی است. این دوختها درآمد بالایی دارد. اکنون هزینه دوخت لباس از هزینه کار دست آن جداست. خوشبختانه توانستیم آن را به رشتههای هنرستان اضافه کنیم. این منطقه در حاشیه شهر و محروم است و ما باید برای جذب هر هنرجو با او و خانوادهاش صحبت کنیم و به آنها مشاوره دهیم و بگوییم که دوختهای تزئینی به چه شکل است و چقدر برایشان میتواند درآمد داشته باشد. یکی دیگر از مزیتهای رشتههای فنی این است که هنرجویان بعد از دانشآموختگی میتوانند وام دریافت کنند و کارگاه تولیدی ایجاد کنند و کارآفرین باشند. البته اغلب مشکل ضامن کارمند را دارند.» درباره بازار کار هنرجویان میپرسیم و اینکه هنرستان در اینباره با هنرجویان همکاری میکند یا نه؟ که خانم فرجامی میگوید: «شماره تماس کارگاههای خیاطی و مزونهای اطراف را داریم و هنرجویانی که قصد دارند بعد از دانشآموختگی کار کنند، به آنها معرفی میکنیم. بارها شده که هنرجویانمان هزینه خرید پارچه را برای کار عملی نداشتند. با مزونها صحبت کردیم پارچه را از آنها گرفتیم و هنرجویان درس مورد نظر را دوختند. هنرجویان با دوخت این لباسها درس مورد نظر و نمره آن را میگیرند و مزونها هم دامن یا لباسی را که خواستهاند به دست میآورند.»
رشتههای هنرستانی به نفع اقتصاد خانواده است
هر 3خانم مدیر و معلمها هنرستانی بودهاند. بعد هم در دانشگاه رشته طراحی دوخت را با هم گذراندند. خانم فرجامی درباره اقتصادی بودن این رشتهها و کمکی که به خانوادهها میکند، میگوید: «از زمانی که خود من این رشته طراحی دوخت را خواندم، کمک زیادی به اقتصاد خانواده کردم. الان لباسهای خودم و دخترم را میدوزم. یک کفش ساده برای خودم و دخترم تهیه کردم و برای هر میهمانی گل روی آن را تغییر میدهم و با لباسهایمان هماهنگ میکنم. داشتن این مهارتها امتیاز بزرگی است.»
سپس با خنده میگوید: «آقایان باید ارزش این خانمها را بیشتر بدانند.»
خانم طاهری صحبت همکارش را تأیید میکند و میگوید: «رشتههای هنرستانی درآمدزا و به نفع اقتصاد خانواده هستند.»
خانم جهانگیری نیز میگوید: «اکنون نیمی از هنرجویان ثبتنامی ما در رشتههای مختلف وارد بازار کار میشوند و دیگر هنرجویان نیز اگر وارد بازار کار نشوند نیازهای خود و خانوادهشان را در همان رشته برطرف میکنند. خیلی از آنها زمان انتخاب رشته حتی نیاموختهاند چگونه سوزن و نخ دستشان بگیرند اما برای عید خودشان مانتو میدوزند. همین مزیت این رشتهها را نسبت به رشتههای نظری نشان
میدهد.»
هنرستانها فضای شادی دارند
خانم فرجامی میگوید: «اردیبهشت ماه هر سال در هنرستان و با حضور مادران نمایش لباس برگزار میکنیم و هنرجویان لباسهای کار دست خود را میپوشند و هنرشان را به دیگران نشان میدهند. هنرجویان با لباسهای دوخت خودشان از پلهها به طبقه اول میروند و آنجا در حالی که مادران در سالن حضور دارند، فرزندانشان را میبینند. همین انگیزهای میشود برای دانشآموزانی که هنوز به سال دهم نرسیدند و انتخاب رشته نکردند، خیلی از آنها در همین روز تصمیم میگیرند که سال بعد رشتههای هنرستان را انتخاب کنند. هنرستانها فضای شاد و با روحیهای دارند و هنرجویان با انگیزه و هدف کار میکنند.»
توسعه کشور به تربیت نیروی خلاق بستگی دارد
سالهای گذشته تصور عمومی درباره مراکز هنرستان و فنیوحرفهای خوب نبود و خانوادهها فکر میکردند تنها دانشآموزان ضعیف از نظر درسی در این رشتهها تحصیل میکنند.
خانم جهانگیری ضمن اشاره به این موضوع میگوید: «خوشبختانه طی سالهای اخیر این تصور تغییر کرده است و اکنون ما هنرجویانی داریم که نمرات عالی و خوبی دارند و خودشان رشتههای فنی را انتخاب میکنند. همانطور که میدانید، رشد و توسعه هر کشوری به تربیت نیروی خلاق و کارآمد بستگی دارد. هنرستانها اکنون جایگاه واقعی خود را بین هنرجویان و خانوادهها پیدا کردهاند و حالا ارزش کار فنی را همه میدانند. خود من علاقهای به درس خواندن نداشتم. وقتی همراه با مادرم به هنرستان رفتیم و در رشته طراحی دوخت ثبتنام کردم بهترین هنرجو آن دوره شدم. در واقع دانشآموزان ما باید علاقه و استعداد واقعیشان را پیش از انتخاب رشته پیدا کنند.»
از آنها درباره تفاوت هنرستان و فنی و حرفهای سؤال میپرسیم که خانم فرجامی میگوید: «هنرجویان فنی و حرفهای دروس تئوری بیشتری دارند و هنرجویان هنرستان و کاردانش دروس عملیشان بیشتر است. برای ادامه تحصیل در فوق دیپلم هنرجویان هنرستان و کاردانش 8واحد تئوری را باید بگذرانند تا از لحاظ تئوری به هنرجویان فنی و حرفهای برسند. در حالی که از لحاظ عملی این هنرجویان تجربه و مهارت بیشتری دارند و جلوتر هستند. در نهایت از لحاظ کاری و قبول سمت به یکدیگر میرسند. حقوق و مزایای یکسان دارند. تفاوت در نمرات است که باعث جذب آنها در فنی و حرفهای میشود. نمرات بالاتر به فنی و حرفهای میروند.»طاهری ضمن تأیید صحبتهای همکارش میگوید: «البته بارها پیش آمده که ما هنرجویی داشتیم که معدلش 20 بوده ولی رشته خیاطی را انتخاب کرده و به هنرستان آمده است.»
دختران اینجا حق انتخاب دارند
درباره مهدیآباد و حق انتخاب دختر خانمهای این محله میپرسیم که خانم فرجامی میگوید: «دختران اینجا حق انتخاب دارند و اگر دوست داشته باشند در رشتههای نظری تحصیل کنند دبیرستان المهدی و نجمه در اینجا دانشآموز میگیرد. روزی که کارنامه پایه نهم را به دانشآموزانمان میدهیم، مشاور برای راهنمایی دادن به آنها به هنرستان میآید. به نسبت معدلشان و فرم هدایت تحصیلی آنها را راهنمایی میکنیم و میگوییم اگر قصد ادامه تحصیل دارد به رشتههای نظری برود ولی اگر فقط دیپلم میخواهد رشتههای هنری کمک بیشتری به آنها میکند. شرایط هنرجو را میسنجیم اینکه ازدواج کرده یا مجرد است. خانواده خودش یا همسرش به او اجازه تحصیل میدهند یا نه. با توجه به این موارد او را راهنمایی میکنیم. البته هنرجویانی داشتیم که به هنرستان آمدند نه علاقه داشتند و نه استعداد رشتههای هنری و فنی. با خانوادهها تماس میگیریم و از آنها میخواهیم تا آنها را به دبیرستان ببرند و بیش از این هزینه نکنند و وقتشان را از دست ندهند.»
این رشتهها وقت زیادی از مربیان میگیرد
خانم جهانگیری میگوید: «این رشتهها وقت زیادی از مربیان میگیرد و اگر هنرجویی به آن علاقه نداشته باشد وقت دیگران را نیز میگیرد. تمام هنرجویان باید یک مبحث درسی را کامل بیاموزند در غیر اینصورت مربیان نمیتوانند از آن گذر کنند و وارد مبحث بعدی شوند. در رشتهای مثل خیاطی؛ اندازهگیری، الگو کشیدن و برش به یکدیگر ارتباط دارد و مربی خون دل میخورد تا هنرجو تمام و کمال کار را به اتمام برساند. رشتههای هنرستانی هزینههای خاص خودش را نیز دارد. از سوزن و نخ گرفته تا خود پارچه. در رشتهای مثل خیاطی، هنرجو باید دوخت انواع لباسها را بیاموزد و برای هر کدام پارچه مورد نظر خودش را تهیه کند. اکنون هنرجویان این رشته 3دامن که یکی از آنها ترکیبی است، 3مانتو، 2 کت و دامن و شلوار برای خودشان میدوزند. همه اینها هزینه دارد. اگر کار خراب شود، خانوادهها این را از چشم مربی میبینند. برای همین مسئولیت ما چندین برابر است. خوشبختانه امکان تغییر رشته برای هنرجویانی که به کارهای فنی علاقه ندارند، فراهم شده است.»
گردشگردی و گرافیک را حذف کردیم
با اینکه هنرستان هنرپژوهان به صورت رسمی رشتههای گردشگردی و گرافیک را نیز دارد، ولی به دلیل استقبال نکردن یا هزینههای بالا برای خانوادهها حذف شده است. خانم جهانگیری میگوید: «هنرجویان علاقهمند و با استعداد زیادی در رشته گرافیک داشتیم که متأسفانه به علت هزینههای بالا نمیتوانند آن را دنبال کنند یا در رشته گردشگری هنرجویان باید برای بازدید به اماکن مختلف بروند اما خانوادهها مخالفت میکنند و به دختران اجازه تحصیل در این رشته را نمیدهند. اکنون برای رشته خیاطی نیز از لحاظ مالی به هنرجویان کمک میکنیم. اغلب از همکاران میخواهیم تا پارچههای خود را که نیاز ندارند به هنرجویان بدهند و آنها هم استقبال میکنند. از طرفی لوازم خیاطی نیز در این سالها افزایش قیمت داشته است و دانشآموزان باید این هزینهها را تأمین کنند. خیلی از هنرجویانمان در دوره دهم انواع لباسها و دوخت تزئینی را آموزش دیدهاند و این توانایی و خلاقیت را دارند از آن برای درآمدزایی استفاده کنند.»
هنرستانها باید طراحی خاص خود را داشته باشند
یکی از سختیهای کار در رشتههای فنی مراقبت از هنرجویان بهویژه سال اولیهاست. خانم جهانگیری میگوید: «مربی باید حواسش جمع باشد. در رشته خیاطی زمانی که اتوها داغ میشود با کمترین تماس با دست میتواند حادثهآفرین شود. از زمانی که مدیریت اینجا را به عهده گرفتم کارگاه خیاطی را جدا کردم. با وجود اتو و چرخهای خیاطی احتمال بروز حادثه بود به همین دلیل این قسمت را جدا کردم و دانشآموزان راهنمایی اجازه ورود به اینجا را ندارند. برای این کارگاه میزهایی را طراحی کردیم که تاشو هستند و هنرجویان زمان الگوکشی آنها را باز میکنند و میبندند یا صندلیهای مناسب و سبک و بدون دسته برای کلاسها طراحی کردیم تا حمل و نقل آنها راحت باشد و فضای کمی اشغال کند. هنرستانها باید فضا و طراحی خاص خودشان را داشته باشند. این هنرستان قبلا دبیرستان بوده و اکنون فضای کافی و مناسب ندارد و توانستیم با این تغییرات شرایط را برای هنرجویان بهبود بخشیم. اکنون برای بخش آشپزی تجهیزات مناسب و کافی نداریم. امیدواریم با جذب خیران بتوانیم مشکلات مالی را برطرف کنیم و امکانات مناسبتری در اختیار دانشآموزانمان قرار دهیم.»
بیشتر هنرجویان این هنرستان ازدواج کردند
بیشتر هنرجویان این هنرستان ازدواج کردند و برخلاف گذشته تعداد کمی از هنرجویان مجرد هستند. خانم فرجامی میگوید: «متأسفانه دخترهای اینجا خیلی زود ازدواج میکنند و به همان سرعت طلاق میگیرند و افسرده میشوند. عوامل زیادی بر ازدواج زودهنگام دختران اینجا تأثیر دارد. یکی نبود شرایط اقتصادی مناسب در خانواده، ماندن آنها در خانه و در اصطلاح ترشیده شدن، وجود ماهواره و تأثیرات آن و نبود آموزش در خانواده یا شرایط نامناسب در خانه از جمله این عوامل است. ازدواج زود هنگام باعث میشود که نتوانند بین درس خواندن و وظایف زندگیشان تمایز قائل شوند و میخواهند از درس خواندن یا تمرینات کارورزی و عملی فرار کنند.»صحبتمان با مدیر و مربیان نکات زیاد و در خور تأملی درباره این رشتهها به همراه داشت. به کارگاه میرویم تا با تعدادی از هنرجویان نیز گفتوگو کنیم و نظرشان را جویا شویم. پشت میز چرخ نشستهاند و با جدیت مشغول کار هستند. 2نفرشان تمایلی به گفتوگو ندارند.
میخواهم در محله خودمان کارگاه بزنم
حانیه غمخوار 17 سال دارد و 2ماهه که عقد کرده است. با روی باز به سؤالهایمان پاسخ میدهد. درباره آشناییاش با این رشته میگوید: «اطرافیانم از این رشته تعریف میکردند و از طرفی هنرستان هم شوی لباس برگزار میکرد. با دیدن آن علاقهمند شدم تا خودم همین لباسها را بدوزم. اکنون لباسهای خود و خانوادهام را میدوزم.»حانیه علاقه دارد در آینده مزون لباس عروس داشته باشد. سال گذشته میخواسته با داییاش کارگاه خیاطی بزند که نشده است. حانیه میگوید: «خانواده خودم و همسرم با کارکردن مخالف نیستند، خودم علاقه دارم در محله خودمان کارگاه بزنم. این رشته جزو رشتههای پردرآمد و دارای بازار کار خوب است. بیشتر مردم لباسهایشان را میدوزند. البته کمی هزینههای این رشته زیاد است ولی چون میتوانی برای خودت لباس بدوزی هزینهها کاهش پیدا میکند.»
میخواهم در آینده مزون داشته باشم
زهرا بلوکی 16 سال دارد و مهرماه هنرجو دوره یازدهم میشود. با علاقه در حال کار است و میگوید: «اصلا با خیاطی آشنایی نداشتم و زمانی که سوزن را در دستم میگرفتم جیغ میزدم.» به رشته کامپیوتر علاقه داشتم ولی چون خانواده اجازه کار به او نمیدادند با راهنمایی دختر عموی مادرش که مشاور روانشناس و معلم است، تصمیم میگیرد به هنرستان بیاید و رشته طراحی دوخت را انتخاب کند. زهرا میگوید: «اوایلی که به این رشته آمدم، علاقهای به آن نداشتم اما با کشیدن اولین الگو و دوخت اولین مانتو برای خودم به این رشته علاقهمند شدم و حالا با ذوق و شوق آن را ادامه میدهم. هنرستان و امکاناتش را دوست دارم و میخواهم در آینده مزون داشته باشم.» برخلاف دیگر همکلاسیهایش ازدواج نکرده است و میگوید: «میخواهم درس و کارم را ادامه دهم و علاقهای به زود ازدواج کردن ندارم.»
خوشحال است که میتواند برای خودش، مادرش و اطرافیان لباس بدوزد. میگوید: «روزهای اول استرس زیادی داشتم. بار اول که قیچی را گرفتم ترس زیادی داشتم ولی مربیان به ما روحیه میدادند و مراقب کارمان بودند.»