کاهش شکاف طبقاتی رفاه را به ارمغان نیاورد | بررسی شاخص‌های سنجش نابرابری درآمد جامعه بر اساس گزارش مرکز آمار ایران

به گزارش شهرآرانیوز؛ هرچند گاهی آمار‌های رسمی اقتصاد با احساس افرادی که در آن جامعه زندگی می‌کنند همسو نیست، اما اگر احساس کردید که روزبه روز در حال رفتن به سمت طبقات پایین اقتصادی هستید و به اصطلاح آماری، دهک درآمدی شما از طبقه متوسط به سمت کم درآمد‌ها حرکت کرده است، این احساس کاملا با داده‌های مرکز آمار ایران که روز گذشته از ضریب جینی منتشر شده، همخوانی دارد. همچنین اگر پی بردید که فاصله شما با طبقات درآمدی بالاتر از خود هر روز بیشتر می‌شود هم داده‌های آماری کاملا آن را تأیید می‌کند. حالا اگرچه گزارش این مرکز پر از اعداد و ارقام مختلف به همراه اصطلاحات آماری است، سعی کردیم با زبان ساده برخی از ابعاد آن را در بعد کشوری و استانی برایتان بازگو کنیم.

بگذارید اول به طور خلاصه چند اصطلاح را توضیح دهیم. ضریب جینی، یک شاخص برای سنجش نابرابری درآمدی است. حتما درباره توزیع عادلانه درآمد زیاد حرف و سخن شنیده اید. حالا ضریب جینی قرار است به ما بگوید عملکرد اقتصادی کشور در زمینه توزیع درآمد چطور بوده است.

این نکته را هم اضافه کنیم که ضریب جینی عددی است بین صفر و یک که در آن صفر به معنی توزیع کاملا برابر درآمد یا ثروت (به زبان ساده یعنی تمامی افراد به یک نسبت از کل درآمد جامعه بهره‌مند شوند) و یک به معنای نابرابری مطلق (به عبارتی یک فرد در جامعه تمامی درآمد را در اختیار داشته باشد) در توزیع است. البته، چون بیشتر یا کمترشدن ضریب جینی به تنهایی نمی‌تواند وضعیت توزیع درآمد را در جامعه نشان دهد، بنابراین برای محاسبه میزان عدالت در توزیع درآمد شاخص‌های دیگری نیز بررسی می‌شود که در ادامه به بخشی از آن‌ها خواهیم پرداخت.

وضعیت خراسان رضوی

در این قسمت ابتدا به اعداد و ارقام مربوط به این شاخص در استان و کشور می‌پردازیم و بعد نظر کارشناسان درباره خوب و بد بودن آن‌ها را بازگو می‌کنیم. براساس گزارش مرکز آمار، ضریب جینی مناطق شهری خراسان رضوی در سال گذشته ۰.۳۰۱۹ است. این شاخص در میانگین کشور ۰.۳۸۲ اعلام شده که یعنی استان ما در این شاخص وضعیت بهتری نسبت به میانگین کشوری دارد. 

هرچند این شاخص در کشور نسبت به سال ۱۴۰۱ حدود ۰.۰۱۲۴ افزایش داشته است (یعنی افزایش شکاف طبقاتی)، اما در استان ما این شاخص در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال پیش از آن ۰.۰۱۴۹ کاهش داشته است (یعنی کاهش شکاف طبقاتی). نگاهی به این جدول نشان می‌دهد که استان ما از نظر شاخص سنجش نابرابری درآمدی در بین ۳۱ استان دیگر در جایگاه ۲۲ قرار دارد. یعنی به نسبت ۲۱ استان پیش از خود وضعیت بهتری در این شاخص دارد.

آیا کاهش ضریب جینی به معنی افزایش رفاه است؟

از نگاه برخی کارشناسان در دنیای امروز بزرگ‌ترین عامل ایجادکننده فقر نه کمبود درآمد، بلکه توزیع ناعادلانه آن است که به اصطلاح عامیانه در نهایت منجر به شکاف طبقاتی خواهد شد. البته در مقابل هستند کسانی که این نگاه را قبول ندارند. به اعتقاد آن‌ها درصورتی که مقدار تولید رشد کند، مردم جامعه نیز از رفاه بیشتری برخوردار خواهند شد؛ بنابراین کاهش ضریب جینی به معنای بهبود وضعیت رفاهی مردم نیست، زیرا عوامل مختلفی روی رفاه مردم اثرگذار است.

به اعتقاد این کارشناسان درصورتی که تولید یک کشور رشد کند، افراد طبقه متوسط هم بیشتر می‌شود و سهم افراد فقیر کمتر، اما درصورتی که تولید افزایش نیابد و توزیع برابر شود، افراد فقیر همگی به اندازه یکدیگر فقر را درک می‌کنند و دیگر خبری از افراد ثروتمند و متوسط در جامعه نیست.

در ادامه حتما بخوانید ویدئو| ۲۶ درصد از جوانان ایرانی، نه درس می‌خوانند نه کار می‌کنند

هزینه کرد پردرآمد‌ها ۲ برابر بیشتر

همان طور که گفتیم بیشتر یا کمترشدن ضریب جینی به تنهایی نمی‌تواند وضعیت توزیع درآمد را در جامعه نشان دهد، بنابراین مرکز آمار برای محاسبه میزان عدالت در توزیع درآمد چند شاخص دیگر را نیز در نظر گرفته است. یکی از این شاخص‌ها پالما نام دارد. شاخص پالما نسبت هزینه ۱۰ درصد پرهزینه‌ترین جمعیت (دهک دهم) به هزینه ۴۰ درصد کم هزینه‌ترین جمعیت (۴ دهک پایین جامعه) است.

این شاخص در کل کشور در سال ۱۴۰۲ به ۱.۹۵ درصد رسیده که نسبت به سال قبل افزایش داشته است. حالا این به چه معنی است؟ به زبان ساده هزینه دهک دهم یعنی پرهزینه‌ترین دهک حدود دوبرابر مجموع هزینه چهار دهک پایینی یعنی کم هزینه‌ترین دهک‌ها بوده است. این در حالی است که در سال ۱۴۰۱ این شاخص نسبت به سال ۱۳۹۹ کاهشی بوده، اما بار دیگر در سال ۱۴۰۲ روند افزایشی به خود گرفته است.

کاهش سهم طبقه متوسط

بررسی سهم دهک‌ها در مناطق شهری نشان می‌دهد که سهم دهک‌های اول و دهم نسبت به سال گذشته افزایشی و سهم دهک‌های میانی کاهشی بوده است. یعنی افراد در دهک‌های میانی به سمت دو قطب پردرآمد و کم درآمد جذب شده اند. به اصطلاح ساده تر، یعنی طبقه متوسط در حال حذف شدن هستند. موضوعی که سال هاست کارشناسان درباره آن هشدار می‌دهند.

به گفته کارشناسان به دلیل مشکلات اقتصادی، طبقه متوسط به طبقه فرودستان نزدیک شده است و زمانی که قشر متوسط ضعیف می‌شود به لحاظ توسعه‌ای کشور هم دچار مشکل می‌شود. چون جمعیت متوسط باید تعدادشان از سایر گروه‌ها بیشتر باشد تا در راستای توسعه کشور حرکت کنند، اما اکنون شاهد جابه جایی گروه‌ها در طبقات مختلف هستیم و بیشتر رو به سوی طبقه‌های فرودست داریم.