صنایع دستی و اقتصاد خانواده
سیدوحید هاشمی -
سرپرست اداره فرهنگی و اجتماعی شهرداری منطقه ۱۲
صنایع دستی به آن گروه از صنایع گفته می‌شود که مهارت، ذوق و بینش انسان در تولید آن نقش اساسی دارد. در واقع صنایع دستی به آن رشته از صنایع اطلاق می‌شود که تمام یا قسمتی از مراحل ساخت فرآورده‌های آن با دست انجام گرفته و در چارچوب فرهنگ، ذوق و هنر انسان‌های هر منطقه و با توجه به میراث قومی آنان ساخته می‌شود.
به گفته کارشناسان اهل فن، جدیدترین تعریفی که از صنایع دستی ارائه شده، به این مضمون است: صنایع دستی به مجموعه‌ای از (هنر صنعت‌ها) اطلاق می‌شود که عمدتا با استفاده از مواد اولیه بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید، به کمک دست و ابزار دستی، موجب تهیه و ساخت محصولاتی می‌شود که در هر واحد آن ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده، به نحوی تجلی یافته و همین عامل وجه تمایز اصلی این‌گونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه‌ای است.
با توجه به این تعاریف، ویژگی‌های صنایع دستی عبارت‌اند از: انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید با دست و ابزار و وسایل دستی، حضور مؤثر و خلاق انسان در تولید و شکل‌بخشیدن به محصولات ساخته شده، تأمین قسمت مهم مواد اولیه مصرفی از صنایع داخلی، داشتن بار فرهنگی (استفاده از طرح‌های اصیل، بومی و سنتی)، نبود همانندی و تشابه فرآورده‌های تولیدی با یکدیگر، نیازنداشتن به سرمایه‌گذاری سنگین در مقایسه با صنایع دیگر، دارابودن ارزش افزوده زیاد در مقایسه با صنایع دیگر، قابلیت ایجاد و توسعه در مناطق مختلف مبتنی بر شرایط و امکانات بومی و قابلیت انتقال تجربیات و رموز و فنون تولیدی به‌طور سینه به سینه و همچنین طبق روش استاد و شاگردی.
صنایع دستی اصیل‌ترین، مردمی‌ترین و کاربردی‌ترین هنر سرزمینمان است. صنایع دستی علاوه‌بر اینکه می‌تواند یک هنر باشد یک صنعت هم به شمار می‌رود و در توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال بسیار مهم است، به‌ویژه در مناطق روستایی و در روزگاری که کشاورزی و دام‌پروری به علل گوناگون راکد است، این حرفه می‌تواند ممر درآمدی برای خانواده‌ها باشد. بدین ترتیب می‌توان گفت اگر از صنایع دستی تا حد معقول حمایت شود، مانع مهاجرت روستاییان و حاشیه‌نشینان به مناطق شهری می‌شود و این‌کار از بیکاری آن‌ها و گسترش شغل‌های کاذب همانند فروش مواد مخدر، جمع‌آوری ضایعات، دست‌فروشی، کارگری سرگذر، گل‌فروشی، سیگار فروشی و ماشین‌شویی جلوگیری کرده و موجب توسعه اقتصادی می‌شود.
بانوان در سرتاسر منطقه ۱۲ برای کمک به معیشت زندگی در منازل خود به تهیه و عرضه برخی مصنوعات دستی از قبیل قالی، گلیم، جاجیم، سفالگری، خاتم‌کاری، خراطی، حصیربافی و... مبادرت می‌ورزند. این‌گونه هنر‌ها که در بیشتر هسته‌های جمعیتی بولوار شاهنامه متداول است تا همین چندسال قبل به‌طور موروثی در خانواده‌ها دست به دست می‌شد و اغلب بانوان این‌گونه هنر‌های تزیینی را از مادران خود می‌آموختند. اما امروز رشته‌هایی نظیر قالی‌بافی، جاجیم و گلیم، دوزندگی، سفالگری، سرامیک‌سازی، مشبک‌سازی، شیشه‌گری، چرم‌زنی، مشبک‌کاری، خراطی و... در اغلب هنرستان‌های کار و دانش منطقه آموزشی تبادکان تدریس می‌شود و علاقه‌مندان در کنار یادگیری این هنر‌ها به‌طور تجربی، با شیوه‌های مدرن و تئوری منسوجات دستی نیز آشنا می‌شوند.
به گفته کارشناسان اهل فن، جدیدترین تعریفی که از صنایع دستی ارائه شده، به این مضمون است: صنایع دستی به مجموعه‌ای از (هنر صنعت‌ها) اطلاق می‌شود که عمدتا با استفاده از مواد اولیه بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید، به کمک دست و ابزار دستی، موجب تهیه و ساخت محصولاتی می‌شود که در هر واحد آن ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده، به نحوی تجلی یافته و همین عامل وجه تمایز اصلی این‌گونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه‌ای است.
با توجه به این تعاریف، ویژگی‌های صنایع دستی عبارت‌اند از: انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید با دست و ابزار و وسایل دستی، حضور مؤثر و خلاق انسان در تولید و شکل‌بخشیدن به محصولات ساخته شده، تأمین قسمت مهم مواد اولیه مصرفی از صنایع داخلی، داشتن بار فرهنگی (استفاده از طرح‌های اصیل، بومی و سنتی)، نبود همانندی و تشابه فرآورده‌های تولیدی با یکدیگر، نیازنداشتن به سرمایه‌گذاری سنگین در مقایسه با صنایع دیگر، دارابودن ارزش افزوده زیاد در مقایسه با صنایع دیگر، قابلیت ایجاد و توسعه در مناطق مختلف مبتنی بر شرایط و امکانات بومی و قابلیت انتقال تجربیات و رموز و فنون تولیدی به‌طور سینه به سینه و همچنین طبق روش استاد و شاگردی.
صنایع دستی اصیل‌ترین، مردمی‌ترین و کاربردی‌ترین هنر سرزمینمان است. صنایع دستی علاوه‌بر اینکه می‌تواند یک هنر باشد یک صنعت هم به شمار می‌رود و در توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال بسیار مهم است، به‌ویژه در مناطق روستایی و در روزگاری که کشاورزی و دام‌پروری به علل گوناگون راکد است، این حرفه می‌تواند ممر درآمدی برای خانواده‌ها باشد. بدین ترتیب می‌توان گفت اگر از صنایع دستی تا حد معقول حمایت شود، مانع مهاجرت روستاییان و حاشیه‌نشینان به مناطق شهری می‌شود و این‌کار از بیکاری آن‌ها و گسترش شغل‌های کاذب همانند فروش مواد مخدر، جمع‌آوری ضایعات، دست‌فروشی، کارگری سرگذر، گل‌فروشی، سیگار فروشی و ماشین‌شویی جلوگیری کرده و موجب توسعه اقتصادی می‌شود.
بانوان در سرتاسر منطقه ۱۲ برای کمک به معیشت زندگی در منازل خود به تهیه و عرضه برخی مصنوعات دستی از قبیل قالی، گلیم، جاجیم، سفالگری، خاتم‌کاری، خراطی، حصیربافی و... مبادرت می‌ورزند. این‌گونه هنر‌ها که در بیشتر هسته‌های جمعیتی بولوار شاهنامه متداول است تا همین چندسال قبل به‌طور موروثی در خانواده‌ها دست به دست می‌شد و اغلب بانوان این‌گونه هنر‌های تزیینی را از مادران خود می‌آموختند. اما امروز رشته‌هایی نظیر قالی‌بافی، جاجیم و گلیم، دوزندگی، سفالگری، سرامیک‌سازی، مشبک‌سازی، شیشه‌گری، چرم‌زنی، مشبک‌کاری، خراطی و... در اغلب هنرستان‌های کار و دانش منطقه آموزشی تبادکان تدریس می‌شود و علاقه‌مندان در کنار یادگیری این هنر‌ها به‌طور تجربی، با شیوه‌های مدرن و تئوری منسوجات دستی نیز آشنا می‌شوند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
