خانواده موفق؛ نسل سرنوشت‌ساز

از کارکرد‌های خانواده، تأثیرات روحی و روانی است و این فراتر از جاذبه‌ها و نیاز‌های جنسی است. اسلام و قرآن برخلاف غیرمسلمانان و دیگر مکاتب که کارکرد‌های خانواده را به نیاز‌های جنسی و جسمی تقلیل می‌دهند، رهاورد و کارکردی والاتر و برتر برای آن قائل است؛ یعنی تأمین نیاز انس و الفت انسان. انسان از ریشه اُنس است و این نیاز در خانواده و در ارتباط با پدر و مادر و دیگر اعضای خانواده برطرف می‌شود.

قرآن در آیه۷۲ سوره مبارک نحل می‌فرماید: «وَا... جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا وَجَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَزْوَاجِکُمْ بَنِینَ...؛ و خدا از جنس خودتان برای شما جفت‌هایی آفرید و از آن جفت‌ها پسران و دختران و دامادان و نوادگان بر شما خلق فرمود...»؛ این یعنی انسان در فضای خانواده، پاسخ نیاز خود درباره تولیدمثل و داشتن فرزند را نیز دریافت می‌کند. کارکرد دیگر خانواده را می‌توان تربیت دینی‌اجتماعی انسان دانست.

قرآن در آیه ششم از سوره مبارک تحریم می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا...:‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خود را با خانواده خویش از آتش دوزخ نگاه دارید...». این آیه شریف بر داشتن تقوا و مصونیت از گناه با رویکرد خانوادگی تأکید می‌کند و از اهمیت فضای خانواده در پرهیز از گناه و دور شدن از آتش دوزخ، می‌گوید. 

این نشان می‌دهد که هیچ عضوی از خانواده جز پدر و مادر نمی‌تواند تربیت دینی‌اجتماعی فرزندان را برعهده بگیرد، از این‌روست که در آیه۱۳۲ سوره مبارک طه می‌فرماید: «وَ أْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلاه؛ تو اهل‌بیت خود را به نماز و طاعت خدا امر کن!». این آیه، حکایت از تأثیر فضای خانواده بر عبودیت و انجام واجبات الهی دارد؛ البته قطعا کارکرد‌های خانواده بسیار گسترده است.

نسل موفق؛ خروجی خانواده اخلاقی

اگر بتوانیم خانواده‌های ارزشی و اخلاقی را در پرتو آموزه‌های اسلامی رشد دهیم، نسلی که در آنها تربیت می‌شود، مؤثر و سرنوشت‌ساز خواهد بود. قرآن کریم خانواده‌ها را به چهار گروه تقسیم می‌کند؛ نخست خانواده‌هایی که کارکرد لازم را نداشته و افت اخلاقی داشته‌اند و نسلی که در فضای آنها رشد می‌کند، فاقد تربیت صحیح است؛ چنان‌که قرآن در سوره مبارک مسد به خانواده ابولهب اشاره و تصریح می‌کند: نسلی که در این خانواده متولد شود، در مسیر خدا نخواهد بود و به‌سوی کمال حرکت نمی‌کند. گروه دوم آنهایی هستند که پدر به بی‌اخلاقی مبتلاست و مادر انسانی، اخلاقی است؛ همچون فرعون و همسرش آسیه که اینجا نیز خطر رشد و تربیت انسان‌های بی‌اخلاق وجود دارد.

قرآن درباره گروه سوم، از حضرت نوح (ع) یاد می‌کند که رفتار نامناسب و افت اخلاقی همسرش، باعث تربیت فرزندی ناصالح شد که نهایتا مقابل پدر به‌عنوان نبی الهی ایستاد و به آن سرنوشت دچار شد. در گروه چهارم، آیات الهی به خانواده‌هایی اشاره می‌کنند که در آنها هم پدر و هم مادر، انسان‌هایی شایسته و ارزشی هستند؛ همچون حضرت ابراهیم (ع) و همسرش هاجر که در دامان آنها پیامبری همچون حضرت اسماعیل (ع) تربیت می‌شود. همچنین‌اند حضرت رسول (ص) و حضرت خدیجه‌کبری (س) که حضرت زهرای‌مرضیه (س) در پرتو تربیت الهی آنها رشد و پرورش یافتند.

در ادامه حتما بخوانید از جوانمردی اهل‌بیت (ع) برای جوانان بگوییم

اوصاف خانواده موفق

خانواده موفق در نگاه اسلام، اوصافی ویژه دارد؛ همچون رابطه مثبت اعضای خانواده با یکدیگر و داشتن اعتماد به‌هم. دیگری نظم و انضباط در بهره‌مندی از اوقات روزانه؛ چنان‌که امام‌رضا (ع) بر اختصاص ساعاتی از شبانه‌روز برای تربیت فرزند و نسل تأکید می‌کنند. داشتن فضایل اخلاقی و قدردان بودن از یکدیگر و ابراز این قدردانی، از دیگر اوصافی است که آراستگی خانواده به آن، نسلی مطلوب را پرورش می‌دهد.

رعایت تفاوت‌های جنسیتی بین زن و مرد، از دیگر عوامل توفیق خانواده در تربیت فرزند و نسل صالح است و قرآن و خانواده‌های ارزشی بر رعایت این ظرافت تأکید می‌کنند، اما متأسفانه در فضای بسیاری از خانواده‌ها، این اصل رعایت نمی‌شود و به اسم تساوی، تفاوت‌های بین زن و مرد را نادیده می‌گیریم، درحالی‌که این تفاوت‌ها خود از عوامل رشد انسان‌هاست.

داشتن تفاهم و سوءظن نداشتن زن و شوهر به یکدیگر، تبادل‌اندیشه و مشورت و حفظ اسرار خانوادگی، از دیگر عواملی است که به تربیت نسل ارزشی در محیط خانواده کمک می‌کند و جامعه را به‌سوی کمال و تعالی، هدایت کرده، در این مسیر پیش می‌برد.