حدیث، یک سخن معمولی نیست. حتی حکمتی یک بار مصرف هم نباید دانست. قرار نیست نسخهای تصور شود که فقط برای بهبودِ احوالِ فرد پرسش کننده یا شنونده زمان خود عمل کند. باور شیعه به حدیث، منبعی برای اصلاح زندگی در همیشه زمان است. قرار نیست فقط در ساحت فقه به حدیث نگاه داشته باشیم.
عرصه زندگی با همه پهناوریاش، باید به حدیث زیباسازی و شکوفا شود. با این نگاه است که حدیث را هزار بار هم اگر بخوانیم در هر خوانش بهرهای نو و روزآمد خواهیم گرفت. من این بیان امام جواد (ع)، را که میفرمایند: "لَوْسَکَتَ الْجاهِلُ مَااخْتَلَفَ النّاسُ؛ چنانچه افراد جاهل، ساکت باشند، مردم دچار اختلافات نمیشوند. از راهبردیترین روایات در همیشه زمان میبینم.
منطقی که امروزمان را چنان سامان میدهد که راه بر بیسروسامانی فرداها میبندد. دوباره بخوانیم این حدیث را؛ چنانچه... ساکت باشند، مردم دچار اختلاف نمیشوند. جهل هم امری نسبی است در برابر علم. افراد نسبت به موضوعی شاید عالم کامل باشند، اما در حوزهای دیگر، جاهل و ناآگاه.
پس برداشت توهین نباید داشت. حتی اهانت کلام هم نیست. وقتی با نگاه تخصصمحور نگاه کنیم میبینیم افراد همزمان با دانش در موضوعی، در موضوع دیگر جاهلاند. پس باید در حوزه تخصصی خود سخن بگویند تا چراغ راه باشند و از زبان گشودن در جایی که بدان جاهلاند، زبان در کام گیرند. این برای خود ما بهتر است و برای کشور و انقلاب ما نیز هم.
اینکه اگر بخواهیم بدانیم کجا مصداق جاهل میشویم که سکوت ما بهتر باشد، تجربیات و کارکرد گذشته را میتوانیم با نگاهی درسآموز، باز بخوانیم. بر اساس منطق تعلیمی امام جواد (ع) در این حدیث، هر جا که سخنان و نوشتههای ما به اختلاف در جامعه انجامیده است، مصداق سخن جاهلان است. از تکرار آن پرهیز کنیم. این سازندهترین شکل تقواست.
هم در گونه فردی و هم اجتماعی. آنجا که کلمه و کلام ما به استحکام بنیانهای وحدت انجامیده است، ذیل عنوان عالم و در مسیر آگاهیبخشی تعریف میشود که باید بدان همت کنیم. این روزها کشور به گویا شدن دانایان و سکوتِ جاهلان میتواند به سوی آیندهای روشن گام بردارد، اما اگر خدای نکرده، تریبونها جابهجا روشن شود و قلمها نیز جابهجا بر کاغذ رود، میتواند به ایجاد زلزلهای بینجامد که همه را زیر آوار گیرد.
به منطق تصریح و تدریس شده جواد الائمه (ع) به عنوان یک راهبرد نجاتبخش و حیاتبخش نگاه کنیم. اشارتهای رهبر فرزانه انقلاب را گوش کنیم و هوشیار باشیم که غفلت از این مهم میتواند عواقب سختی به دنبال داشته باشد.