روش‌های استکبارستیزی امام کاظم(ع)

به گزارش شهرآرانیوز، حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر رفیعی؛ در همایش «سیره امام کاظم (ع)؛ مقاومت و استکبارستیزی» که توسط بنیاد علمی فرهنگی آستان قدس رضوی، دفتر قم به مدت چند روز در حال برگزاری است، گفت: مرحوم حمیری داستانی را از سن ۵ سالگی امام کاظم (ع) نقل کرده است؛ ایشان فرمود گروهی از یهودیان خدمت پدرم آمدند و گفتند که ما در تورات خواندیم که خدا به فرزندان ابراهیم کتاب و نبوت و امامت داد چرا برای شما اینطور نیست و دیگران حاکم هستند و مسئولیت دارند و شما ندارید؛ پدرم چشمانش پر از اشک شد و فرمود: تا بوده اینطور بوده است که حق امنای الهی غصب و به آنان ظلم شده است و بندگان شاکر خداوند هستند؛ قرآن هم فرموده است: إِنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَیَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَیَقْتُلُونَ الَّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِیمٍ.

استاد حوزه افزود: از این داستان متوجه می‌شویم که بعد از ماجرای صلح امام حسن (ع) حکومت از ائمه گرفته شده ولی هیچ‌گاه به معنای تایید حاکمان نبوده است و ائمه برخورد‌های صریحی با آنان داشتند. در مورد رویکرد مقاومتی و استکبارستیزی امام کاظم (ع) چند نکته قابل ذکر است؛ اول برخورد مستقیم با حکام جور؛ ایشان در طول دوران امامت با چند خلیفه مواجه بود که عمدتا هم با هارون الرشید هم دوره بودند. هارون در اوایل خلافت ملاقاتی با امام (ع) داشت و از ایشان پرسید شما که هستید و امام جواب دادند من پیشوای دل‌های مردم هستم و شما پیشوای جسم مردم که این جواب کاملا سیاسی است.

رفیعی بیان کرد: نقل شده است که هارون دل درد شدیدی گرفت و هر پزشکی آوردند جواب نگرفت لذا نزد امام رفتند تا برای او دعا کنند؛ امام دعا فرمودند: اللّهم کما أریته ذلّ معصیته، فأره عزّ طاعتی؛ خدایا همانطور که ذلت معصیت را به او چشاندی طعم اطاعت ما را هم به او بچشان؛ خود این دعا سیاسی است.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: در بازدیدی که امام از یک عمارت ساخته شده توسط هارون داشتند فرمودند این عمارت ظالمین است چرا که برای استفاده شخصی ساخته بودند؛ امام فرمودند باید مردم از آن استفاده کنند نه اینکه شخصی باشد. باز در نقل آمده است وقتی هارون خواست امام کاظم (ع) را دستگیر کند خود را به پیامبر (ص) منتسب کردند و جایگاه خود را گوشزد فرمودند.

حجت‌الاسلام رفیعی نفی همکاری اطرافیان و یاران امام با دربار را یکی دیگر از مبارزات امام علیه حکام طاغوت برشمرد و گفت: امام خطاب به یکی از یارانش که برای دربار کار می‌کرد فرمودند‌ای زیاد مرا اگر از یک بلندی پرت کنند که قطعه قطعه شوم بیشتر از این دوست دارم که برای یکی از این افراد کار کنم البته امام چند مورد را مستثنی کردند؛ یکی اینکه کسی مانند ابن یقطین در دربار کار کند و مشکلاتی را از مردم برطرف کند. نمونه دیگر هم داستان صفوان است که امام ایشان را از همکاری با هارون منع فرمودند با اینکه این همکاری در حد کرایه‌دادن شتر بود.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه گونه سوم مبارزاتی امام با حاکمان تاویل آیاتی است که جنبه ظلم‌ستیزی دارد، افزود: بنده ۲۷۵ روایت از امام کاظم (ع) در مورد مبارزه با ظلم و حاکمان ظالم یافتم که در ذیل آیات بیان شده است؛ از جمله آیه ۵۸ نساء؛ مَنْ یَشْفَعْ شَفَاعَةً حَسَنَةً یَکُنْ لَهُ نَصِیبٌ مِنْهَا ۖ وَمَنْ یَشْفَعْ شَفَاعَةً سَیِّئَةً یَکُنْ لَهُ کِفْلٌ مِنْهَا ۗ وَکَانَ اللَّهُ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ مُقِیتًا؛ که امام در ذیل آن فرمودند: منظور از امانات ما ائمه (ع) هستیم البته منظور تاویل و جری و تطبیق از طریق الغای خصوصیت است.

وی افزود: آیه دیگر؛ أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَکُمْ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً ۗ وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یُجَادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا کِتَابٍ مُنِیرٍ؛ است؛ براساس فرمایش امام ذیل این آیه، نعمت‌های دیدنی ظاهری هستند؛ حضرت فرمودند مراد از نعمت باطنی حضرت حجت است و ما نعمت ظاهری هستیم؛ از امام در مورد فاحشه در آیه؛ قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالْإِثْمَ وَالْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَأَنْ تُشْرِکُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ، پرسیدند و ایشان فرمودند قرآن یک ظاهر و یک باطنی دارد و هر چه خدا گفته که حرام است ظاهر است و مراد از باطن، حاکمان جور هستند.

رئیس مجتمع آموزش عالی سیره و تاریخ جامعه المصطفی (ص) با بیان اینکه هارون از امام پرسید که چرا به شما فرزندان رسول‌الله (ص) می‌گویند، زیرا اعراب فرزندان دختر را به جد نسبت نمی‌دادند، امام آیات ۸۵ و ۸۶ سوره انعام را خواندند که نام ده پیامبر (ص) در آن آمده است، گفت: در این آیات عیسی (ع) به ذریه ابراهیم نسبت داده شده است و می‌دانیم عیسی از طریق مادر به ابراهیم (ع) می‌رسند؛ یا در آیه؛ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ مَا زَکَىٰ مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَلَٰکِنَّ اللَّهَ یُزَکِّی مَنْ یَشَاءُ ۗ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیم.

وی افزود: ۱۴ هزار روایت تفسیری داریم که نیمی از آن تاویلی و باطنی است یعنی آیه از مفهوم مستقیم بیرون نمی‌رود و با الغای خصوصیت، ما تفسیر باطنی می‌کنیم. در ذیل آیه فرمودند منظور از فضل الله، رسول الله و منظور از رحمت امیرمؤمنان (ع) است.

رفیعی با اشاره به روش دیگر امام کاظم (ع) در استکبارستیزی، افزود: روش دیگر امام (ع)، مسئله توسعه معنایی امامت و تاکید بر جایگاه و شرایط امام بود و اینکه کسی نمی‌تواند جای امام را بگیرد؛ مثلا از امام (ع) نقل است که هر کسی بر امام خود مقدم شود و یا امام غیر مفترض‌الطاعه را مقدم کند با یک حاکم ستمگری دست دوستی دراز کند با خدا در افتاده است و خدا او را در جهنم می‌اندازد و هیچ عملی از او مقبول نیست.

در ادامه حتما بخوانید اعلام ویژه‌برنامه‌های حرم امام‌رضا(ع) به مناسبت سالروز شهادت حضرت موسی‌بن‌جعفر(ع) (۶ بهمن ۱۴۰۳)

وی ادامه داد: باز در نقل دیگری فرمودند اگر پیشوا عادل باشد خودش اجر می‌برد و مردم هم باید شاکر باشند و اگر ستمگر باشد شما باید صبر کنید و او وزر و وبال برای خود جمع می‌کند. در روایت دیگری فرمودند کسی باید حکومت قبول کند که چند ویژگی دارد؛ اول اینکه هر چه بپرسند بلد باشد یعنی علم و آگاهی داشته باشد و هارون اینطور نبود؛ دوم وقتی همه عاجز هستند او بتواند سخن بگوید و این هم علم و ابراز علم است و سوم کسی که بتواند در همه مسائل مشورت بدهد.

استاد جامعه المصطفی (ص) با بیان اینکه امام کاظم (ع) شمشیر، قرآن و لباس خشنی در منزل داشتند که به تعبیر رهبر انقلاب شمشیر نماد جهاد است، مصحف نماد فرهنگ و لباس خشن نماد زهد، ادامه داد: یکی از راویان می‌گوید من وقتی این سه را دیدم قصد کردم ایشان را تمسخر کنم ولی هنوز چیزی بر زبان نیاورده بودم فرمودند: اجتنبوا کثیرا من الظن؛ در منزل دیگری قصد کردم تا معذرت‌خواهی کنم باز آیه دیگری مبنی بر مغفرت فرمودند یعنی باز ذهن بنده را خواندند.

وی افزود: با اینکه هارون دولتی قوی داشت ولی فقر زیادی در جامعه وجود داشت؛ امام از ۹ طریق یعنی موقوفات، خمس و زکات و صدقات و ... دریافت مالی داشتند و یکسری کیسه درست کرده بودند و در آنها از صد تا هزار دینار قرار می‌دادند و آن را بین فقرا تقسیم می‌کردند و این سیره موسی بن جعفر (ع) معروف بوده است و می‌گفتند هر کسی این سره را دریافت می‌کرد از فقر نجات یافته بود.

حجت‌الاسلام رفیعی اضافه کرد: عیسی بن محمد می‌گوید مزرعه‌ای داشتم که ملخ زد و از بین رفت و من زانوی غم در بغل گرفتم؛ امام کاظم (ع) به من فرمودند که درآمد این زراعت چقدر بوده است و گفتم ۱۲۰ دینار ولی امام ۱۵۰ دینار با دو شتر به این فرد بخشید؛ امام به این فرد فرمود در مصیبت زمین نخورید و از همان جا بلند شوید و شروع کنید؛ در کربلا همه چیز از دست رفت ولی حضرت زینب (س) تسلیم نشد.

این استاد دانشگاه در پایان بیان کرد: استکبارستیزی امام کاظم (ع) در ۵ محور بیان شد؛ برخورد صریح و مستقیم با حاکمان جور؛ نفی همکاری با حکام جور، دستگیری از فقرا، توسعه تاویل و معنای آیات قرآن و توسعه معنایی امامت و تاکید بر این مقوله.

منبع: ایکنا