از پهپاد تا هوش مصنوعی؛ فناوری‌های نوین در خدمت تولید و قاچاق مواد مخدر
باند‌های خلافکار که مواد مخدر تولید می‌کنند، تنها به ساختن انواع جدیدی از مواد مخدر با کمک شیمی‌دان‌هایی که بین قاره‌ها در حال سفر هستند، اکتفا نمی‌کنند؛ بلکه در حال نوآوری در کل زنجیره تأمین نیز هستند.
به گزارش شهرآرانیوز؛ بالگرد‌های جدید، نیرو‌های عملیاتی بیشتر روی زمین، هماهنگی بالاتر و افزایش منابع تنها بخشی از اقداماتی است که کانادا برای جلوگیری از انتقال ماده مخدر فنتانیل از مرز این کشور به آمریکا انجام داده است. جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، این سخنان را در تاریخ ۳ مارس بیان کرد. در ماه ژانویه، مقامات مرزی آمریکا فقط ۱۳ گرم از این ماده را توقیف کردند که نسبت به همین ماه در سال ۲۰۲۴، کاهشی ۹۷ درصدی داشته است. با این حال، چند ساعت بعد، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بر کالا‌های وارداتی از کانادا، مکزیک و چین تعرفه‌هایی وضع و دلیل آن را وادار کردن این کشور‌ها به توقف ورود مواد مخدر به آمریکا اعلام کرد.
اگرچه شمار مرگ‌ومیر‌های ناشی از مواد افیونی مصنوعی در آمریکا رو به کاهش گذاشته، این مواد مخدر در سال ۲۰۲۳ همچنان جان نزدیک به ۷۵ هزار نفر را در ایالات متحده گرفته‌اند. اقدامات آقای ترامپ توجه‌ها را به تهدیدی جهانی جلب کرده است و آن هم نسل جدیدی از مواد مخدر غیرقانونی است که منشأ آنها دیگر مزارع خشخاش در افغانستان یا مزارع در کلمبیا نیست، بلکه از بشکه‌های مواد شیمیایی تهیه می‌شوند.
باند‌های خلافکار که این مواد مخدر را تولید می‌کنند، تنها به ساختن انواع جدیدی از مواد مخدر با کمک شیمی‌دان‌هایی که بین قاره‌ها در حال سفر هستند، اکتفا نمی‌کنند؛ بلکه در حال نوآوری در کل زنجیره تأمین نیز هستند. آنها برای خرده‌فروشی از دارک‌وب و شبکه‌های اجتماعی استفاده کرده و برای حمل‌ونقل از پهپاد‌ها بهره می‌گیرند. فناوری‌های جدیدتری مانند هوش مصنوعی و پهپاد‌های خودکار و مسلح نیز باعث افزایش تهدید این گروه‌های نوآور در زمینه مواد مخدر خواهد شد و نهاد‌های انتظامی در تلاش برای مقابله با این پدیده، بیش از پیش عقب خواهند ماند.
همگرایی رو به افزایش میان فناوری و تجارت مواد مخدر، در دسامبر گذشته با کشف یک سگ رباتیک توسط پلیس مسکو به نمایش گذاشته شد. این سگ رباتیک در نزدیکی ایستگاه متروی «پچاتنیکی» در حال پرسه زدن بود، لوگوی بازار مواد مخدر «کراکن» روی آن نصب شده بود و بسته‌هایی حاوی پودری مخصوص حمل می‌کرد. پلیس اعلام نکرد که آیا این ربات واقعاً در حال تحویل مواد مخدر بوده یا نه، اما حتی اگر این فقط یک اقدام تبلیغاتی جسورانه باشد، باز هم نشانگر گسترش نفوذ و مصونیت این گروه و باند‌های رقیب آن است. آنها پیشگام نوع جدیدی از قاچاق مواد مخدر هستند که ترکیبی از فناوری پیشرفته و فنون جاسوسی است.
خریداران از طریق بازار‌هایی مانند «کراکن» در دارک‌نت یعنی بخشی از اینترنت که از طریق مرورگر‌های عادی قابل دسترسی نیست، با فروشندگان ارتباط برقرار می‌کنند. مواد مخدر در مکان‌هایی مخفی گذاشته می‌شود و محل این بسته‌ها (که به آنها «کلاد» گفته می‌شود)، پس از پرداخت به خریدار اعلام می‌شود. گروه‌های روسی اکنون بر بازار جهانی خریدوفروش مواد مخدر از طریق رمزارز‌ها تسلط یافته‌اند. بر اساس برآورد‌های شرکت TRM Labs که یک شرکت اطلاعات بلاک‌چین است که با نهاد‌های انتظامی همکاری می‌کند، سهم گروه‌های روسی از بازار حدود ۱٫۷ میلیارد دلار از مجموع نزدیک به ۲٫۴ میلیارد دلار معامله مواد مخدر با بیت‌کوین و رمزارز‌های دیگری مانند Tron است.
هرچند خرید و فروش مواد مخدر از طریق رمزارز‌ها هنوز بسیار کوچکتر از تجارت سنتی مواد مخدر است که حجم آن دست‌کم ۶۰۰ میلیارد دلار در سال برآورد می‌شود. همچنین بسیاری از مصرف‌کنندگان در اروپای غربی و آمریکا همچنان شیوه‌های قدیمی‌تر را ترجیح می‌دهند. طبق یک نظرسنجی که در سال ۲۰۲۰ منتشر شد، مشتریانی که از دارک‌نت یا شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کردند، کمتر از ۱۰٪ مصرف‌کنندگان در اسپانیا و آمریکا را تشکیل می‌دادند. مبادلات رو در رو در بارها، کلوب‌ها و خیابان‌ها همچنان شیوه رایج به حساب می‌آید.
در روسیه، اما روش‌های نوین توزیع مواد نه تنها جایگزین خرید و فروش حضوری شده‌اند، بلکه بازار را نیز به کلی دگرگون کرده‌اند. سهولت دسترسی و قیمت پایین باعث افزایش تقاضا برای مواد مخدر مصنوعی شده است؛ موادی که تولید آنها ساده بوده و بسیار ارزان‌تر از مواد مخدر وارداتی مانند هروئین یا کوکائین هستند، اما معمولاً به‌مراتب خطرناک‌ترند. این مدل به مناطق دیگر نیز در حال گسترش است؛ به گفته «ابتکار جهانی علیه جرایم سازمان‌یافته فراملی» که یک سازمان غیردولتی مستقر در ژنو است، این روند به سرعت در حال شیوع است.
برای تبهکاران، مواد مخدر مصنوعی نسبت به مواد مخدر با منشأ گیاهی، مزایای آشکاری دارند. در این روش، دیگر نیازی به درگیر شدن با کشاورزی یا تعامل با کشاورزان نیست. همچنین تولیدکنندگان دیگر نگران حمل‌ونقل غیرقانونی مواد اولیه به محل تولید مواد مخدر نیستند. تا حدی به همین دلایل، سودآوری مواد مخدر مصنوعی معمولاً بالاتر است. آنجلا می، سردبیر «گزارش جهانی مواد مخدر» که توسط دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل (UNODC) مستقر در وین منتشر می‌شود، می‌گوید: «فنتانیل بسیار سودآورتر از هروئین است». به همین دلیل، همان‌طور که او اشاره می‌کند، عجیب است که تاکنون جایگزینی شیمیایی برای کوکائین ساخته نشده است.
اما مواد مخدر مصنوعی خالی از عیب نیستند. مشکلات آنها در نموداری عنکبوتی روی دیوار یک دفتر در همان طبقه‌ای که دفتر خانم می‌قرار دارد، به‌خوبی مشخص است. این نمودار متعلق به مارتین رایتهل‌هوبر، متخصص مواد مخدر مصنوعی در آزمایشگاه UNODC است. در این نمودار، دو گره بزرگ در مرکز وجود دارد که نمایانگر «آمفتامین» و «مت‌آمفتامین» هستند. خطوطی که از این دو ماده منشعب می‌شوند به گره‌های کوچک‌تری متصل هستند که برخی از آنها با خطوط مجاور به هم مرتبط می‌شوند.
هرکدام از گره‌های کوچکتر در نمودار، نشان‌دهنده یک ماده شیمیایی هستند. نزدیک‌ترین گره‌ها به دو گره بزرگ، پیشسازها (Precursors) مروبط می‌شوند؛ یعنی مواد شیمیایی که برای ساخت آمفتامین یا مت‌آمفتامین یا هر دو استفاده می‌شوند. گره‌هایی که دورتر هستند، «پیشپیشسازها» (Pre-precursors) محسوب می‌شوند که از آنها می‌توان یا برای تولید یک پیش‌ساز، یا تولید پیش‌پیش‌ساز دیگری که یک گام به گره‌های بزرگ نزدیک‌تر است، استفاده کرد.
با آشکار شدن چالش مواد مخدر مصنوعی، هیئت بین‌المللی کنترل مواد مخدر (INCB)، که آن هم در وین مستقر است، کنترل‌هایی را بر برخی پیشسازها وضع کرده است. این کنترل‌ها باید توسط ۱۹۰ کشوری که عضو کنوانسیون سازمان ملل در زمینه مبارزه با قاچاق مواد مخدر هستند، اجرا شود. در واکنش به این مسئله، گروه‌های تبهکاری سازمان‌یافته، به استفاده از پیشپیشسازها برای تولید پیشسازها روی آورده‌اند. منشأ بیشتر این پیشپیشسازها، مانند پیشسازها، عمدتاً کشور‌های آسیایی به ویژه چین است. در برخی موارد، خود پیشپیشسازها نیز تحت کنترل قرار گرفته‌اند؛ اما مواردی نیز وجود دارد که کاربرد‌های عادی و بی‌ضرری دارند و ممنوع کردن کامل آنها می‌تواند صدمات جدی به صنایع شیمیایی کشور‌هایی وارد کند که این مواد را تولید می‌کنند.
برای مثال، فنتانیل دست‌کم از سه روش مختلف قابل تولید است. یک روش، مصارف پزشکی دارد. روشی دیگر که به «روش گوپتا» مشهور است، اغلب برای تولید غیرقانونی به کار می‌رود. نهایتاً، «روش زیگفرید» نیز وجود دارد که منحصراً برای تولید فنتانیل قاچاق استفاده می‌شود. پیش‌ساز‌های هر سه روش تحت کنترل هستند، اما یکی از پیش‌پیش‌ساز‌های مورد استفاده در روش گوپتا و دو پیش‌پیش‌ساز مورد استفاده در روش زیگفرید آزادانه در دسترس هستند.
با این حال، استفاده از این مواد نیز چالش‌های جدیدی ایجاد می‌کند. آقای رایتهل‌هوبر می‌گوید: «از آنجایی که تولیدکنندگان مواد مخدر این فرایند را با مواد شیمیایی پایه‌ای‌تری شروع می‌کنند، برای رسیدن به محصول نهایی به فرایند‌هایی پیچیده‌تر نیاز دارند. این امر نیز نیازمند مغز‌های متخصص‌تری است تا این فرایند‌ها را طراحی و کنترل کنند.»
در میانمار، که منبع اصلی تولید مت‌آمفتامین در آسیا است، تصور می‌شود که بیشتر شیمی‌دانان حرفه‌ای از تایوان می‌آیند. به نظر می‌رسد این «والتر وایت»های دنیای واقعی، عضو رسمی گروه‌های تبهکار نیستند، بلکه برای مدت کوتاهی به مراکز تولید آورده شده و سپس به سرعت خارج می‌شوند. آقای رایتهل‌هوبر توضیح می‌دهد: «مدت زیادی نمی‌گذرد که مت‌آمفتامین را با استخراج مواد مؤثره از محصولات دارویی تولید می‌کردند. اما امروزه پلیس با راکتور‌های سفارشی‌شده‌ای رو‌به‌رو می‌شود که می‌توانند مواد مخدر را به اندازه چندین تُن تولید کنند.»
روش دیگر برای فرار از تحریم‌های بین‌المللی توسط تولیدکنندگان پیشسازها، اضافه کردن یک مولکول به ماده کنترل‌شده است که آن را برای حمل‌ونقل به ماده‌ای غیرکنترل‌شده تبدیل می‌کند. پس از تحویل محموله، شیمی‌دان‌های تبهکار این مولکول اضافی را جدا می‌کنند.
هوش مصنوعی ممکن است شرایط را برای بازرسان حتی دشوارتر کند. نشریه Nature Machine Intelligence در سال ۲۰۲۲ مقاله‌ای منتشر کرد و در آن اشاره داشت که تکنیک‌هایی که برای ساخت دارو‌های جدید به کار می‌روند، می‌توانند برای طراحی مواد مخدر کاملاً جدیدی استفاده شوند که در هیچ فهرست سیاهی وجود ندارند. شاید چنین روندی در حال حاضر نیز آغاز شده باشد؛ به دلیل ماهیت پنهانی این تجارت، نوآوری‌ها اغلب سال‌ها طول می‌کشند تا آشکار شوند، با این حال، هر سال مواد مخدر مصنوعی تازه‌ای ظاهر می‌شوند.
روش‌های جدید حمل‌ونقل و توزیع نیز به همین شکل ظاهر می‌شوند. در ۶ فوریه، نیروی دریایی کلمبیا یک «زیردریایی قاچاقچیان مواد مخدر» را در اقیانوس آرام توقیف کرد که بیش از ۲٫۲ تُن کوکائین حمل می‌کرد. همان‌طور که درک مالتز، مدیر سابق عملیات ویژه اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا (DEA)، اخیراً به CBS News گفته است، قاچاقچیان بزرگ کوکائین کلمبیا از دهه ۱۹۸۰ همکاری با سازندگان زیردریایی روسی را آغاز کردند. با این حال، در ابتدا گزارش‌ها درباره زیردریایی‌های مواد مخدر با تردید مواجه می‌شدند. تا اینکه در سال ۲۰۰۶ گارد ساحلی سه لوله پلاستیکی را مشاهده کرد که روی آب‌های اطراف کاستاریکا در حرکت بودند. این لوله‌ها به یک شناور نیمه‌زیردریایی ساخته‌شده از چوب و فایبرگلاس متصل بودند که ۲٫۷ تُن کوکائین حمل می‌کرد. تا سال ۲۰۰۸ مقامات آمریکایی ماهانه ده مورد از این شناور‌ها را شناسایی می‌کردند و تا سال ۲۰۱۹ مقامات اسپانیایی موفق به توقیف یک شناور ۲۰ متری شدند که از اقیانوس اطلس عبور کرده بود. اکنون که قاچاقچیان بر دریا مسلط شده‌اند، به استفاده از آسمان روی آورده‌اند.
پهپاد‌ها برای قاچاقچیان مزایای فراوانی دارند. این پهپاد‌های بدون سرنشین که مدت کوتاهی پس از ورود پهپاد‌های مصرفی به بازار توجه قاچاقچیان را به خود جلب کردند، می‌توانند مواد مخدر یا سلاح را به اعضای باند‌ها در زندان‌ها برسانند. همچنین استفاده از آنها به‌خصوص در مرز‌های بین‌المللی بسیار کارآمد است. در مناطقی که موانع طبیعی یا انسانیِ جدی وجود دارد، پهپاد‌ها می‌توانند مقادیر محدودی از مواد مخدر را جابه‌جا کنند؛ برای مثال، مسئولان مرزی منطقه پنجاب در هند اعلام کردند که سال گذشته ۱۰۷ مورد از این محموله‌ها را رهگیری کرده‌اند.
پهپاد‌ها همچنین ممکن است کاربرد چهارم و خطرناک‌تری نیز پیدا کنند. ماه گذشته گزارش شد که اداره گمرک و حفاظت مرزی آمریکا به مأمورانش هشدار داده است که باند‌های مکزیکی احتمالاً از پهپاد‌های حامل مواد منفجره برای حمله به آنها استفاده خواهند کرد. اما پهپاد‌ها ابزاری دوسویه هستند. «کلودیا شینبائوم»، رئیس‌جمهور مکزیک، اخیراً اعلام کرد که دولتش اجازه پرواز پهپاد‌های تجسسی آمریکا را برای شناسایی آزمایشگاه‌های فنتانیل صادر کرده است. نوآوری‌های تکنولوژیک می‌توانند به نفع هر دو طرف باشند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
