چالش های اشتغال معلولان در خراسان رضوی | صدایی که  شنیده نمی شود

به گزارش شهرآرانیوز؛ تعداد معلولان در خراسان رضوی ۱۰ درصد بیشتر از میانگین کشوری است و حدود ۲.۵ درصد جمعیت استان را این قشر تشکیل می‌دهند؛ با این حال،  هنوز مهم‌ترین مشکل معلولان استانمان، نبود شغل مناسب برای آن هاست. ازسوی دیگر خراسان رضوی از این نظر که ۱۴۰هزار معلول تحت پوشش و دارای پرونده در اداره کل بهزیستی دارد، جزو استان‌های رتبه دار از نظر جمعیت معلول است، اما ارتباط این داده‌ها با مشکلات اشتغال معلولان استانمان، زمانی شرایط عجیبی به خود می‌گیرد که از میان ۱۴۰هزار معلول دارای پرونده، بیش از ۴۵درصد معلولان زیرپوشش، دارای معلولیت جسمی، حدود ۳۵درصد دارای معلولیت ذهنی، ۱۰درصد معلولان بینایی و ۱۰درصد هم معلولان دارای مشکلات شنوایی هستند. همچنین ۵۰درصد از این افراد، دچار معلولیت شدید و خیلی شدید هستند که همین موضوع، مشکلات نداشتن شغل برای آن‌ها را  دوچندان می‌کند.

چالش‌های شغلی ناشنوایان

آمار موجود درباره تعداد ناشنوایان در خراسان رضوی متفاوت است؛ برخی مسئولان، آن را ۱۸هزار نفر در استان بیان کرده‌اند که ۸هزار نفر از این تعداد در مشهد زندگی می‌کنند و برخی دیگر تعداد ناشنوایان را ۱۴هزار نفر در خراسان رضوی اعلام کرده‌اند، با این حال بسیاری از آن‌ها با وجود تحصیلات، استعداد و توانایی، نتوانسته‌اند شغل مناسبی پیدا کنند.  زهرا هاشمی، یکی از دختران ناشنوای مشهدی است که مدرک کارشناسی ارشد علوم تربیتی دارد. او که به گفته خودش علاقه‌مند است در آموزش وپرورش به عنوان معلم فعالیت کند، می‌گوید: تاکنون دوبار در آزمون استخدامی آموزش وپرورش شرکت کرده‌ام، اما هر دوبار به دلیل ناشنوا بودن در مرحله مصاحبه رد شده‌ام.

امیر مقدم، ناشنوای دیگری است که مدرک کارشناسی ارشد مهندسی عمران دارد. او با وجود اینکه شاگرد ممتاز دانشکده اش بوده است، با چالش‌های شغلی دست به گریبان است. خودش بیان می‌کند: مدت کوتاهی در شرکتی به عنوان کارمند طراح نقشه‌های مهندسی مشغول به کار بودم، اما وقتی رئیس جدید به شرکت آمد، با فعالیت من و چهار نفر دیگر از همکارانم که معلولیت داشتیم، مخالفت کرد و ما تعدیل شدیم و هنوز نتوانسته‌ام شغل دیگری پیدا کنم.

نابینایان؛ به دنبال کار

آمار‌های مربوط به تعداد نابینایان و کم بینایان در مشهد و خراسان رضوی از نظر انسجام، شرایط بهتری دارد. این داده‌ها نشان می‌دهد که ۱۸هزار پرونده ویژه معلولیت‌های بینایی در خراسان رضوی وجود دارد که از این تعداد، ۸ هزارو ۵۰۰ فقره آن متعلق به مشهد است.  مجتبی پورکاوه که دارای مدرک کارشناسی زیست و کم بیناست، می‌گوید: مدتی در آب میوه فروشی یکی از دوستانم مشغول به کار بودم، اما به خاطر اینکه پدر دوستم مخالف حضور من در مغازه بود و‌ می‌گفت نباید مشتری را به خاطر معلولیت معطل کرد، از آنجا بیرون آمدم، با این حال پیدا کردن شغل به این راحتی‌ها نیست، حتی سال گذشته در آزمون استخدامی آموزش وپرورش شرکت کردم ولی به خاطر کم بینا بودن، در مصاحبه رد شدم.

تلاش معلولان ذهنی حرکتی برای استقلال مالی

آمار جدید و دقیقی از تعداد معلولان جسمی حرکتی در خراسان رضوی و مشهد وجود ندارد، اما براساس داده‌های مسئولان بهزیستی، ۴۰درصد مجموع تعداد معلولان در استانمان، ذهنی حرکتی هستند که معمولا معلولیتشان شدید است.  شهروند مشهدی که مادر دو فرزند چهل وپنج و چهل وشش ساله معلول ذهنی است، با اشاره به اینکه پسر بزرگم دچار معلولیت ذهنی کمتری است و بعد از شش سال که در جست وجوی کار بود، توانست در یک مغازه لاستیک فروشی کار پیدا کند، می‌گوید: اما شدت معلولیت پسر دومم زیاد است و امکان فعالیت در شغلی را ندارد.  پدری هم که یک دختر معلول ذهنی حرکتی با شدت کم دارد، بیان می‌کند: دخترم استعداد نقاشی دارد و به خاطر علاقه و استعدادش، در منزل با حضور یک استاد نقاشی آموزش دید. درحال حاضر تعداد زیادی تابلوی نقاشی دارد، اما تاکنون نتوانسته است درآمدی از تابلو‌ها کسب کند و به دنبال شغلی پاره وقت است.

پایان نه چندان خوش آزمون استخدامی ۱۴۰۳

خاطرتان باشد آزمون استخدامی خاص معلولان برای نخستین بار در کشور به منظور جذب و به کارگیری ۴هزارو۳۳۶نفر در ۴۶دستگاه اجرایی، خرداد سال۱۴۰۳ برگزار شد. اما نتایج آزمون درنهایت، خرسندی معلولان استان را به دنبال نداشت؛ زیرا براساس آمار‌های اعلام شده ازسوی معاون توان بخشی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی، از سهمیه جذب معلولان در این استان، فقط ۱۶۴نفر توانستند به مراکز و ادارات دولتی راه یابند. حمیدرضا علیزاده رضایی این نکته را هم به توضیحات خود افزوده بود که ۲۸۹نفر در آزمون استخدامی معلولان کشور در خراسان رضوی، نمره قبولی را کسب کردند، اما بیشتر آن‌ها در جلسه کمیسیون پزشکی رد شدند و فقط ۱۶۴پذیرفته نهایی به مرحله بعد یعنی مصاحبه راه یافتند.

او علت رد شدن شرکت کنندگان در جلسه کمیسیون پزشکی را درحالی معلولیت آنان دانسته بود که بسیاری از معلولان شرکت کننده در این آزمون به این مسئله اعتراض داشتند و گلایه خود را با حضور در میزگردی در روزنامه شهرآرا اعلام کردند که ۲۶ مهر سال ۱۴۰۳ در گزارشی با تیتر «رد معلولان در آزمون استخدامی معلولان!» به چاپ رسید.

در این زمینه حجت الاسلام والمسلمین نصرا... پژمان فر، نماینده مردم مشهد وکلات در مجلس شورای اسلامی، در گفت‌و‌گو با شهرآرا، درباره شفاف نبودن قوانین حمایت از معلولان، اظهار تأسف می‌کند و‌ می‌گوید: معمولا وقتی وزارتی اقدام به برگزاری آزمون استخدامی می‌کند، دوبرابر ظرفیت، قبولی دارد و این موضوع باعث می‌شود معلولان شانسی برای قبولی در این آزمون‌ها پیدا نکنند.

او با اشاره به برگزاری آزمون استخدامی ویژه معلولان، بیان می‌کند: به سازمان بهزیستی پیشنهاد کرده‌ایم این آزمون‌ها را به صورت مرحله‌ای برگزار کند تا معلولان نیز بتوانند امکان حضور و قبولی را پیدا کنند.

از تسهیلات خوداشتغالی تا پاسخگو نبودن ادارات

غلام رضا خالدی، معاون مشارکت‌ها و اشتغال اداره کل بهزیستی خراسان رضوی، با اشاره به اینکه ۴هزارو۷۱۵نفر در سال۱۴۰۳ از تسهیلات اشتغال این اداره کل در استانمان بهره‌مند شدند، به داده‌های ریزتری اشاره و بیان می‌کند: ۳۷نفر، کارفرمایانی بودند که با دریافت تسهیلات، برای معلولان شغل ایجاد کردند.

او با اشاره به اینکه ۴هزارو۶۷۸نفر تسهیلات را برای ایجاد شغل برای خودشان یا همان خوداشتغالی دریافت کردند، یادآوری می‌کند: ۲هزارو۷۹۵نفر از آن‌ها در محدوده شهری و هزارو۹۲۰نفر از آنان در محدوده روستایی خراسان رضوی زندگی می‌کنند.

به گفته خالدی، آمار‌های موجود نشان می‌دهد هزارو۹۳۴نفر از معلولانی که تسهیلات اشاره شده را دریافت کرده‌اند، در بخش خدمات، ۶۰۳نفر از آن‌ها در بخش صنعت و ۲هزارو۱۸۷نفر از آن‌ها در بخش کشاورزی فعالیت می‌کنند و علت افزایش فعالیت معلولان در بخش کشاورزی هم این است که بیشتر شهرستان‌های خراسان رضوی به شغل کشاورزی و دامداری مشغول هستند.

مجموع اعتباری که برای پرداخت تسهیلات به معلولان خراسان رضوی در سال گذشته اختصاص یافته، ۷۱۸میلیارد تومان بوده است، این درحالی است که معاون مشارکت‌ها و اشتغال اداره کل بهزیستی خراسان رضوی می‌گوید: با توجه به اینکه مشهد شهر بزرگی است، اعتبار آن نیز از برخی استان‌های کوچک بیشتر است، از این رو در سال۱۴۰۳، ۷۴۷نفر در مشهد تسهیلات خوداشتغالی را درحالی دریافت کرده‌اند که ۴۷۰نفر از آن‌ها معلول بودند و ۷۸میلیارد تومان وام گرفته‌اند.

او از متقاضیانی سخن می‌گوید که برای دریافت تسهیلات، پشت نوبت هستند و براساس داده‌های آماری درحال حاضر ۲۶هزارو۴۳۷نفر در خراسان رضوی در نوبت دریافت تسهیلات قرار دارند.

خالدی درباره مراحل دریافت تسهیلات به متقاضیانی که در سامانه جام ثبت نام و مدارک خود را بارگذاری می‌کنند، توضیح می‌دهد: ممکن است متقاضی، معلولی باشد که یا کم توان ذهنی است و امکان ایجاد خوداشتغالی را ندارد یا مهارتی ندارد، یا حتی بالای ۶۵سال یا کمتر از ۱۸سال سن داشته باشد که گروه سوم شامل دریافت تسهیلات نمی‌شود.  به گفته معاون مشارکت‌ها و اشتغال اداره کل بهزیستی خراسان رضوی، تمام متقاضیان ثبت نام کرده در سامانه جام، آنالیز می‌شوند و اگر معلولانی در میان آن‌ها باشند که مهارتی ندشته باشند، اما شرایط فعالیت در برخی شغل‌ها را داشته باشند، برایشان دوره‌های آموزشی مهارتی برگزار می‌شود.

در ادامه حتما بخوانید رونمایی از دومین برنامه راهبردی پنج‌ساله مناسب سازی کشور (۳۰ دی ۱۴۰۳)

او از قانون حمایت از معلولان و سهمیه ۳درصدی معلولان در استخدام معلولان واجد شرایط سخن می‌گوید و‌ می‌افزاید: با توجه به کوچک شدن دولت و کاهش میزان آزمون‌های استخدامی دولتی و نیمه دولتی در کشور، سال گذشته برای ۲۹توان خواه (معلول) گواهی برای فعالیت در ادارات و سازمان‌ها صادر شد و با استناد به قانون حمایت از معلولان، به ادارات و سازمان‌ها برای استخدام این تعداد از معلولان کتبا نامه زدیم، اما هنوز پاسخی از هیچ کدام از این ادارات و سازمان‌ها دریافت نکرده‌ایم.

خالدی تأکید می‌کند: این ۲۹نفر به صورت فردی به ما مراجعه کردند و درخواست کار در ادارات و سازمان‌های دولتی را دادند.

آن طور که معاون مشارکت‌ها و اشتغال اداره کل بهزیستی خراسان رضوی می‌گوید، معلولانی که امکان انجام کار در مشاغل را دارند، بیشترشان به دنبال شغلی با سه یا چهار ساعت در روز هستند که معمولا کارفرمایان با این شرایط، تمایلی برای فعالیت معلولان در شغل مربوط ندارند؛ زیرا با توجه به هزینه‌های سنگین بیمه و دستمزد، آن‌ها تصمیم می‌گیرند به عنوان مثال، به جای به کارگیری پانزده فرد سالم و معلول، ده فرد سالم را به کار بگیرند تا در طول سال شرایط حقوقی، بیمه و پاداش نیروهایشان را به موقع پرداخت کنند.

او شرایط اشتغال برای معلولان را مکعبی چندوجهی می‌داند و‌ می‌گوید: عوامل مختلفی در اشتغال معلولان دخیل است؛ از شرایط جسمی معلولان گرفته تا مشکلات رفت وآمد در محدوده شهری و روستایی و حقوق شهروندی، حتی اگر شغل مناسب هم برای معلولان وجود داشته باشد، امکانات مناسب شهری و اجتماعی نیز لازم است برای آن‌ها فراهم باشد تا بتوانند در شهر تردد کنند و به محل کارشان برسند.

به اعتقاد خالدی، نگرش افراد معلول به توانمندی خود و همچنین نگرش خانواده‌ها به استعداد و توان معلولان، در یافتن شغل مناسب دخیل است.

وقتی استانداری پاسخگو نیست

اداره کل بهزیستی خراسان رضوی، نهاد اصلی اشتغال معلولان شناخته می‌شود، با این حال برای تکمیل گزارش درباره اجرای قانون استخدام ۳درصد معلولان در دستگاه‌های دولتی در استان، تصمیم گرفتیم این موضوع را از استانداری نیز پیگیری کنیم. هدف ما این بود که بدانیم چه میزان از این قانون اجرا شده است و کدام دستگاه‌ها به آن پایبند بوده‌اند یا از اجرای آن سر باز زده‌اند.

با احسان یوسفی، معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری خراسان رضوی، تماس گرفتیم، اما باوجود پیگیری یک هفته‌ای، او یا پاسخگوی تلفن نبود یا حضور در جلسات را دلیل پاسخگو نبودن اعلام می‌کرد. مسئول دفتر او نیز ما را به دفاتر مدیرکل اجتماعی و برنامه ریزی استانداری ارجاع داد، اما این دفاتر اعلام کردند که موضوع اشتغال معلولان در حوزه مسئولیت آن‌ها نیست و‌ نمی‌توانند اطلاعاتی بدهند.