فرصتی برای نشر معارف رضوی | نظر هنرمندان درباره اجرای تئاتر خیابانی در حرم امام رضا (ع)

ریحانه موسوی | شهرآرانیوز؛ «تئاتر برای مردم» شعار تمام هنرمندان این عرصه است که سال‌ها آثار هنری خود را با عشق به نگاه‌های مخاطب خود تولید کرده‌اند. این حس وحال درونی هنرمندان تئاتر سبب شده است در کارنامه آثار آن‌ها حداقل چند تئاتر خیابانی و میدانی وجود داشته باشد.

اهالی تئاتر مشهد همواره در عشق و علاقه خود به اجرای تئاتر خیابانی، مضامین رضوی را سرلوحه تولیدات نمایشی خود قرار داده و نشان داده‌اند که توانایی بالایی در این عرصه دارند. اما‌ها و اگر‌ها جایی است که خط وصل بین هنرمندان، تولیدات و اجرا‌های آن‌ها با مردم و زائران قرار دارد؛ یعنی مدیران. متأسفانه این عرصه هیچ متولی با سیاست گذاری کوتاه مدت و بلندمدت ندارد و بدون شک، اگر از اجرای تئاتر میدانی در میان زائران و مردم حمایت شود، شاهد تأثیرات این هنر در جامعه خواهیم بود.

اجرای تئاتر در صحن‌های حرم مطهر رضوی ادامه یابد

احمد هاشم آبادی، از هنرمندان پیشکسوت تئاتر مشهد، تئاتر این شهر را پس از تهران یکی از قدرتمندترین و توانمندترین مراکز تئاتری کشور دانست و گفت: در عرصه نمایش‌های صحنه‌ای، سیاست گذاری‌ها و روند اجرا مشخص است. در حوزه نمایش‌های خیابانی، طی سال‌های گذشته معمولا روند به این شکل بوده که شهرداری مشهد با انتشار فراخوانی، از آثاری در حوزه‌های مختلف که امکان اجرای نمایش خیابانی در بوستان‌ها و سایر فضا‌های عمومی داشته‌اند، حمایت می‌کرد. هنرمندان حوزه تئاتر نیز آثار خود را برای اجرا ارسال می‌کردند. وی افزود: امسال نیز این روند در ایام نوروز ادامه یافت و زائران و مجاوران از آن استقبال خوبی دارند.

وی افزود: سال ۱۳۸۲، نخستین جشنواره فرهنگی و هنری امام رضا (ع) شکل گرفت و تمام اتفاقات در مشهد مقدس رخ داد. این رویداد یکی از نخستین جشنواره‌های تئاتر دینی بود که بر همین اساس شکل گرفت و دستاورد‌های ارزشمندی را رقم زد. آثار خوبی در این رویداد روی صحنه رفت و پس از آن تصمیم گرفته شد که تمام ایران درگیر جشنواره فرهنگی هنری امام رضا (ع) شوند. 

بر همین اساس، هر بخش از جشنواره به یکی از استان‌ها واگذار شد. رویکرد مفاهیم دینی که پیش از این در تئاتر کشور جریان داشت، پس از شکل گیری جشنواره فرهنگی و هنری امام رضا (ع) نیز ادامه یافت. بنیاد بین المللی امام رضا (ع)، که به عنوان متولی این جشنواره بود، رویکرد تولید آثار امام رضایی را در فعالیت‌های خود گنجاند. این آثار در حوزه‌های مختلف تولید و کار شد و مشهدی‌ها هم عنوان‌های بسیار خوبی در این زمینه کسب کردند.

عضو شورای نظارت و بازبینی تئاتر مشهد ادامه داد: پس از برگزاری جشنواره فرهنگی و هنری امام رضا (ع)، رویکرد هنر‌های نمایشی انسجام بیشتری پیدا کرد و فعالیت‌های ما در سه حوزه متمرکز شد؛ نخست، نمایش‌هایی بر اساس سیره امام رضا (ع)، دوم، آثار نمایشی مبتنی بر کرامات ایشان، و سوم، آثار اجتماعی حضور امام رضا (ع) و مرقد مطهر ایشان. از جمله واقعه گوهرشاد و سایر رویداد‌هایی که به عنوان تحرکات اجتماعی با پشتوانه وجود مرقد مطهر امام رضا (ع) در شهر مشهد رخ داد، همه دستمایه‌هایی برای رمان نویسی و نمایشنامه نویسی شد.

هاشم آبادی معتقد است که اجرای آثار نمایشی با هدف معرفت افزایی و نگاه مردم به مسائل دینی، به ویژه امام رضا (ع)، نیازمند نگاه خاص متولیانی است که در حوزه فرهنگ مشهد تصمیم گیری می‌کنند.

وی افزود: در مجموعه آستان قدس رضوی، اقدامات مثبتی صورت گرفته است و شاهد اجرای نمایش‌های متعددی در صحن‌های حرم مطهر رضوی با حضور بازیگران توانمند استان هستیم. آستان قدس رضوی به سهم خود در این زمینه ورود کرده، اما لازم است نهاد‌های فرهنگی نیز تسهیلات ویژه‌ای را برای حمایت از اجرای این آثار در نظر بگیرند.

اجرای تئاتر خیابانی به حمایت مالی سازمان‌ها نیاز دارد

علی روحی، از هنرمندان تئاتر خیابانی مشهد، با اشاره به نبود امکان فروش بلیت برای اجرا‌های خیابانی، گفت: تئاتر خیابانی مانند کار صحنه‌ای نیست که درآمد داشته باشد و معمولا نیازمند حمایت مالی از سوی سازمان‌های مختلف، از جمله آستان قدس رضوی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ... است. متأسفانه وقتی حمایت‌ها کم رنگ شود، بر روی میزان فعالیت گروه‌ها تأثیر دارد.

وی با تأکید بر ضرورت پژوهش در زمینه ایده‌های رضوی در تئاتر خیابانی بیان کرد: بحث پژوهش بسیار تأثیرگذار است تا هنرمندان بتوانند خوراک اولیه را تأمین کنند و متون خوب به آن‌ها ارائه شود. هر هنرمند وظیفه دارد به موضوع امام رضا (ع) بپردازد و آثار مرتبط با این حوزه خلق کند، اما متأسفانه این روند کم رنگ شده است و بدون حمایت مدیران، این اتفاق رخ نمی‌دهد.

تحقیق و پژوهش در این زمینه هزینه بر است و باید سفارش‌های لازم به گروه‌ها داده شود که خود، فرایندی زمان بر محسوب می‌شود. در صورتی که مدیران و مسئولان در این زمینه کوتاهی کنند، هنرمندان نیز قادر به انجام اقدامات مؤثر نخواهند بود. با این حال، هر زمان که حمایت خوبی صورت گرفته، گروه‌های نمایشی نیز فعالیت و همکاری مناسبی داشته‌اند. استقبال زائران و مجاوران، چه در اطراف حرم مطهر و چه در دیگر نقاط شهر مشهد، بسیار خوب بوده است. روحی بر این باور است که شهرداری، آستان قدس رضوی و برخی سازمان ها، می‌توانند با انعقاد قرارداد از این امر حمایت کنند، زیرا هر زمان فراخوانی اعلام کرده‌اند، هنرمندان در آن مشارکت داشته و پای کار بوده‌اند.

عضو هیئت مدیره انجمن هنر‌های نمایشی خراسان رضوی ادامه داد: در بنیاد فرهنگی هنری امام رضا (ع)، برای برگزاری رویداد‌های فرهنگی و هنری در دهه کرامت، ردیف مالی تعیین شده است. این بنیاد از سال‌های گذشته، با برگزاری جشنواره‌هایی در حوزه‌هایی مانند تئاتر و سرود و... از فعالیت‌های هنری حمایت کرده است.

در ادامه حتما بخوانید «ایرانِ امام‌رضا(ع)» و رسالت هنر دینی در آیینه حرم

گذر از تاریخ و انتقال مفاهیم رضوی از طریق هنر

امیرمهدی حکیمی، مدیرعامل مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی، با اشاره به استمرار تولید نمایش‌های خیابانی در حوزه رضوی طی سال‌های گذشته، گفت: حتی در دوره مدیریت قبلی مؤسسه، هنرمندان از سراسر کشور به مشهد می‌آمدند و آثار خیابانی تولید می‌کردند. در چند سال اخیر نیز در مناسبت‌های مختلف، از جمله نوروز، ایام میلاد امام رضا (ع)، و حتی شهادت ایشان، تئاتر‌هایی را با هنرمندان مشهدی کار کرده‌ایم. ما در سطح شهر و در مکان‌های مناسب از فضای تئاتر مشهد و ظرفیت آن استفاده کرده‌ایم، اما این کار می‌تواند گسترش پیدا کند. اکنون هم بسیاری از این تئاتر‌ها در مراسم‌ها به عنوان یک بخش ویژه اجرا می‌شود. جشنواره بین المللی امام رضا (ع) نیز یک حوزه تئاتر خیابانی رضوی دارد.

وی با اشاره به اینکه حجم تولیدات تئاتر خیابانی می‌تواند فراتر از شهر مشهد برود، بیان کرد: ما در ایام دهه کرامت می‌توانیم در تمامی استان ها، تئاتر‌های خیابانی داشته باشیم و مردم را به امام رضا (ع) وصل کنیم. این امر نیازمند یک سیاست گذاری کلی‌تر از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. دستگاه‌های مربوط مانند شهرداری و حوزه هنری نیز می‌توانند پای کار بیایند و این اتفاق گسترده‌تر شود. 

حکیمی با بیان اینکه ما باید از حوزه‌های تاریخی گذر کنیم و مفاهیم رضوی و سخنان حضرت رضا (ع) را در تئاتر خیابانی به جامعه منتقل کنیم، افزود: تولیت آستان قدس رضوی توجه ویژه‌ای به حوزه نمایش و تئاتر دارند و بر این نظرند که باید هر شب در حرم تئاتر اجرا شود. اما اجرا شدن تئاتر در صحن‌ها به دلیل حاکم بودن فضای زیارتی، ممکن است تمرکز زائران را به امر زیارت از بین ببرد و الزاماتی دارد که باید رعایت شود. گاهی در صحن امام حسن مجتبی (ع) و پیامبر اعظم (ص) هم، این اتفاق رخ داده است. همچنین گفت‌و‌گو‌هایی صورت گرفته که شاید در نزدیکی حرم یک تماشاخانه به سبک و شیوه «بلک باکس» (تماشاگر از بالا صحنه را ببیند) برای اجرای تئاتر فراهم شود.

این هنرمند بیان کرد: دستگاه‌های اجرایی مختلف می‌توانند در ایام خاص کنار یکدیگر قرار بگیرند و یک رویداد مشترک در این زمینه برگزار کنند. بخشی در تولید، بخشی در نگارش متون، تأمین بودجه و... در کنار یکدیگر باشند، تا رویداد‌های بزرگی رخ دهد و ما تئاتر‌های خیابانی را در شهر مشهد ببینیم.

وی با عنوان اینکه ما سال هاست از معرفی امام رضا (ع) گذر کرده‌ایم و تولید آثارمان به لایه‌های عمیق‌تر اجتماعی و ذیل مکتب هنر رضوی می‌پردازد، گفت: سال هاست یک رسالت ما در مکتب هنر رضوی این است که، معانی و مفاهیم سخنان امام رضا (ع) را در فرم هنری قرار دهیم. این نکته به صورت جدی در کار‌های ما وجود دارد، اما به طور کلی این فاصله باید حل شود. کسانی که در هنر نمایش کار می‌کنند و از سوی دیگر حوزه علمیه و مراکز اسلامی، باید به یکدیگر نزدیک شوند و از دل این تعاملات، متون نمایشی عمق جدی تری پیدا کند، که در اجرا‌ها نیز خود را نشان خواهد داد.

مدیرعامل مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی ادامه داد: دو سال پیش در جشن امام رضایی‌ها که سال گذشته با شهادت آیت ا... رئیسی مصادف و لغو شد، آثار زیادی اجرا شد. امسال نیز در همین مسیر، نمایش‌های جدیدی مانند «پلاک هشت»، «مسافر»، «سوغات» و... در حال آماده سازی هستند.