منشور حقوق شهرنشینی؛ معروفات مدیریت شهری

تعیین حدود و ثغور حقوق شهرنشینان در مدیریت و برنامه‌ریزی شهر‌های پایدار، اهمیت زیادی دارد و تدوین و تصویب منشور‌های شهری، راه‌حلی است که در دو دهه اخیر در سطوح محلی و بین‌المللی برای تصریح حقوق شهرنشینان در دنیا مورد توجه قرار گرفته است. منشور حقوق شهرنشینی مشهد که در ایران، اولین تجربه و در دنیا یازدهمین شهر است که تدوین شده و به تصویب شورای شهر رسیده است، نیز مبتنی بر همین تجربه جهانی و اصل اسلامی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر است. منشور اصولی را بیان می‌کند که حقوق شهرنشینان است و شهروندان می‌توانند به‌عنوان مالکان حقیقی شهر این اصول و مفاهیم را از مدیریت شهری مطالبه کنند و بر مبنا و معیار اصول این منشور، عملکرد مدیریت شهری را بسنجند. از باب ارزش دینی این منشور هم می‌توان گفت یکی از مصادیق امروزی در امر‌به‌معروف و نهی‌ازمنکر، تدوین و اجرای حقوق مردم است که مدیریت شهری مشهد، آن را در این منشور نگاشته و عرضه کرده است و به‌دنبال اجرای آن است. امر‌به‌معروف و نهی‌ازمنکر وظیفه‌ای است در کنار ایمان به مبدأ و معاد، همسان نماز و زکات و اصلی است که احکام دیگر در برابر آن همچون قطره‌ای در برابر اقیانوس است. اصلی است که هدف تمامی ادیان بوده، مایه قوام شریعت و مورد اجماع همه عقلا و حتی مورد ستایش امم قبل بوده است. شریف‌ترین فرائض و قطب اعظم دین دانسته شده و آیات و روایاتی که در این باب وارد شده است، چنان است که کمر آدمی را‌ می‌شکند.
منشور حقوق شهرنشینی مشهد از منظر دینی، قابل ارزش‌گذاری است و اصولش حکم معروفات (امور شناخته‌شده مورد تایید دین) را دارد و به اعتباری می‌توانیم مفاهیم و اصول این منشور کاملا اسلامی را که بر دو اصل کرامت انسانی و عدالت اجتماعی تاکید می‌کند، از معروفات و منکرات اختصاصی مدیریت شهر بدانیم.
۱-ترویج قانون‌مداری، اطلاع‌رسانی و شفافیت ۲- مشارکت شهروندان در تصمیمات شهری ۳- عدالت در دسترسی همگانی به امکانات شهری، سه معروف اختصاصی مدیریت شهری است که در این منشور بر آن‌ها تاکید و به تفصیل اشاره شده است؛ و ۱-خدشه و لطمه به کرامت انسانی ۲- فساد و تبعیض در دسترسی به امکانات شهری ۳- صدمه به محیط‌زیست شهری نیز سه منکری است که مدیریت عالی و محلی شهر باید از آن پرهیز و به‌عنوان منکرات شهری که حقوق شهرنشینان را پایمال می‌نماید، تلقی کند.
اسلام در کنار دیگر برنامه‌های فردی و اجتماعی خود، از پیروانش می‌خواهد که دربرابر آنچه از دیگران می‌بینند، بی‌تفاوت نباشند، بلکه آن‌ها را به‌سوی خوبی‌ها فرا خوانده، از بدی‌ها بازدارند. این دو وظیفه اساسی، امر به معروف و نهی از منکر نام دارد که طبق اصل هشتم قانون اساسی «وظیفه‌ای است همگانی و متقابل برعهده مردم دربرابر یکدیگر، دولت دربرابر مردم و مردم دربرابر دولت»، لذا به‌عنوان وظیفه و تکلیفی دینی و قانونی، باید همگان در مراقبت از حقوق مردم که مصداق معروفات است، وظیفه‌شناس باشیم. از دیگر ارزش‌های این منشور علاوه بر مشخص کردن معروفات و منکرات شهر، نگارشش براساس اصل اسلامی کرامت انسانی و عدالت اجتماعی است. مخاطبان متن منشور دو دسته هستند. دسته اول شامل دو سطح نهاد محلی و مدیریت شهری است و دسته دیگر شهرنشینان هستند که شامل مجاوران، زائران، مهاجران و... هستند که منشور همه را صاحب حقوق در مشهد مقدس می‌داند.