نقش توکل در سبک زندگی اسلامی | توکل؛ سدشیطان، رمز عزت

به گزارش شهرآرانیوز؛ اگرچه اومانیسم و خروجی‌هایش مثل روان‌شناسی زرد که به‌ویژه در فضای مجازی بسیار جولان می‌دهد، تلاش می‌کنند انسان را محور همه تغییرات و اتفاقات قرار دهند و به او این باور را القا کنند که منشأ همه تغییرات خود اوست، اما خدای متعال به‌عنوان خالق انسان که تنظیمات کارخانه آدمی را خود نوشته است، با فضیلتی به اسم «توکل»، به او یادآوری می‌کند که دست خدا بالاتر از همه دست‌ها و قدرت او نیز برتر از همه قدرت‌ها و اراده‌هاست؛ فضیلتی که وجودش در انسان، زندگی را متحول می‌کند.

باوری که زندگی را متحول می‌کند

یکی از آموزه‌های مهم دینی که در صورت اعتقاد و باور و عمل به آن، زندگی انسان متحول می‌شود و به او در مواجهه با هر مشکلی هرقدر سخت و به‌ظاهر لاینحل یاری می‌رساند، توکل است؛ روحیه یا حالتی که در آن انسان همه امور را در دست قدرت و اراده خدا می‌بیند و چنان به قدرت، حکمت و سرپنجه تدبیر او اعتقاد دارد که نه شیرینی‌ها زندگی او را متلاطم می‌کند نه تلخی‌ها، و هیچ‌چیز آرامش او را برهم نمی‌زند.

شرط ایمان

توکل از فضائل اخلاقی و منازل سیروسلوک به معنای واگذاری امور به خدا و اعتماد به اوست و اینکه او را تنها مؤثرِ در عالم وجود بدانیم. این فضیلت به قدری اهمیت دارد که قرآن کریم توکل را لازمه ایمان معرفی کرده است. احادیث هم آن را از ارکان ایمان، معرفی کرده‌اند. بالاترین مرتبه توکل این است که انسان همه امور خود را به خدا واگذار کند و دربرابر خدا اراده‌ای برای خود قائل نباشد و چیزی را بپسندد که خدا برای او رقم می‌زند. درجه توکل هر فردی به درجه ایمان و توحیدباوری او بستگی دارد.

توکل، مانع تلاش ما نشود

اگرچه توکل مورد تأکید آموزه‌های قرآن و روایات است، نباید مانع روحیه کار و تلاش شود. پروردگار عالم راه رسیدن به کمال را برای انسان، تنها در پرتو تلاش او می‌داند: «واَن لَیسَ لِلاِنسنِ اِلاّ ما سَعی»، بنابراین توکل و اعتماد به خداوند نباید به‌گونه‌ای معنا شود که با این سنت الهی منافات داشته باشد.

بر این اساس، از یک‌سو به‌کارگیری اسباب برای رسیدن به نتیجه، خود نوعی از ایمان به خداوند است؛ زیرا او بندگانش را به این مسیر هدایت فرموده است و از سوی دیگر نباید این اسباب را منشأ اثر دانسته، نتیجه را به آنها مستند بدانیم، بلکه مؤمن، خداوند را مؤثر واقعی می‌داند ولی هیچ‌گاه از تلاش برای رسیدن به نتیجه دست برنمی‌دارد.

تنها مؤمنان اهل توکل‌اند

توکل به اندازه‌ای در تحقق حیات طیبه و سبک زندگی مؤمنانه اثر دارد که قرآن درباره آن به مؤمنان سفارش می‌کند: «.. وعَلَى‌ا... فَلیَتَوَکَّلِ المُؤمِنون: و افراد باایمان، باید تنها بر خدا توکل کنند!» (آل‌عمران، ۱۲۲)، «.. وعَلَى‌ا... فَتَوَکَّلوا ان کُنتُم مُؤمِنین: و بر خدا توکل کنید اگر ایمان دارید!» (مائده، ۲۳).

علاوه‌بر این، خداوند در وصف مؤمنان، آنها را دارای روحیه توکل معرفی می‌کند: «انَّمَا المُؤمِنونَ الَّذینَ اذا ذُکِرَا... وجِلَت قُلوبُهُم واذا تُلِیَت عَلَیهِم ءَایتُهُ زَادَتهُم ایمنًا وعَلى رَبّهِم یَتَوَکَّلون: مؤمنان، تنها کسانی هستند که هرگاه نام خدا برده شود، دل‌هاشان ترسان و هنگامی که آیات او بر آنها خوانده می‌شود، ایمانشان فزون‌تر می‌شود و تنها بر پروردگارشان توکل می‌کنند» (انفال، ۲).

در ادامه حتما بخوانید نقش زیارت امام رضا (ع) و حضرت معصومه (س) در هویت دینی مسلمانان

خدا روزی‌رسان است

علاوه‌بر قرآن، روایات هم بر توکل تأکید کرده‌اند. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «اگر به شایستگی بر خدای تعالی توکل کنید، خداوند روزی شما را می‌رساند؛ چنان‌که مرغان را روزی می‌دهد که صبح گرسنه‌اند و شب سیر» (عوالی‌اللئالی، ج۴، ص۵۷)؛ و نیز از ایشان است که: «هرکه از همه‌چیز بریده، به خدا بپیوندد، خداوند تمام مخارج او را تأمین می‌کند و از جایی که گمان نمی‌برد، روزی‌اش می‌دهد و هرکه (از خدا بریده و) به دنیا بپیوندد، خداوند او را به دنیا واگذار می‌کند» (کنزالعمال، ج ۳، ص ۱۰۳).

آثار توکل

توکل آثار ارزشمندی دارد که قرآن به آنها اشاره کرده است و عبارتند از: مصونیت از سیطره شیطان (المیزان، ج ۱۲، ص ۳۴۴)، محبوبیت نزد پروردگار: «اِنَّ ا... یُحِبُّ المُتَوَکِّلین» (آل‌عمران، ۱۵۹)، ایجاد روحیه مقاومت برای موحدان دربرابر مشرکان «و ما لَنا اَلاّ نَتَوَکَّلَ عَلَی‌ا... وقَد هَدنا سُبُلَنا ولَنَصبِرَنَّ عَلی ما ءاذَیتُمونا» (ابراهیم، ۱۲)، برخورداری از حمایت الهی (المیزان، ج ۴، ص ۵۷)، بهره‌مند شدن از الطاف خداوند و دستیابی به نعمت‌های او: «وقالوا حَسبُنَا ا... ونِعمَ الوَکیل فَانقَلَبوا بِنِعمَه مِنَ ا... و فَضلٍ...» (آل‌عمران، ۱۷۳-۱۷۴)، تحصیل عزت: «ومَن یَتَوَکَّل عَلَی ا... فَاِنَّ ا... عَزیزٌ حَکیم» (انفال، ۴۹). طبق روایتی، عزت و غنا در گردش هستند تا به توکل برسند، آن‌گاه استقرار می‌یابند (الکافی، کلینی، ج۲، ص۶۵) و درنهایت آرامش و نهراسیدن از تهدیدها، از دیگر آثار توکل است.