گواهی سپرده بورس، مسیر جدید خودرودار شدن + جزئیات حذف وثیقه ۳۵ درصدی بانک مرکزی برای واردات خودروی جانبازان ۵۰ درصد و بالاتر هشدار سازمان بازرسی کل کشور به وزیر راه و شهرسازی درباره وضعیت بلیت هواپیما رئیس کمیسیون فرش اتاق بازرگانی: تجارت خارجی تقریبا در حالت تعلیق قرار گرفته است اطلاعیه فرودگاه مهرآباد به مسافران روز جمعه (۱۷ مرداد ۱۴۰۴)؛ ۲ ساعت زودتر حرکت کنید قیمت طلا، دلار، سکه و ارز امروز (۱۶ مرداد ۱۴۰۴) اعلام شد مهلت ثبت‌نام خودرو‌های وارداتی و وکالتی کردن حساب‌ها برای بار دوم تمدید شد راهنمای خرید میلگرد با پروانه ساختمان (میزان سهمیه + شرایط) آیا مزایای رفاهی کارگران مشمول مالیات می‌شود؟ مهلت استفاده از بخشودگی جرائم بیمه شخص ثالث امروز (۱۶ مرداد ۱۴۰۴) به پایان می‌رسد قیمت ارز اربعین امروز (۱۶ مرداد ۱۴۰۴) اعلام شد | دینار عراق چند شد؟ تخفیف های فروش؛ بازی دو سر بُرد یا شگردی برای گران فروشی اجناس؟ آیا با اجرای فیبرنوری، کابل‌دزدی به پایان می‌رسد؟ | پاسخ مسئولان به مطالبه شهروندان حمایت مدیریت شهری مشهد از صنایع و کارآفرینان ادامه‌دار خواهد بود + فیلم توضیحات مدیرعامل تامین اجتماعی درباره شیوه‌نامه بیمه کارگران ساختمانی پیش‌بینی قیمت دلار برای روز پنجشنبه (۱۶ مرداد ۱۴۰۴) | امید به مذاکره باز هم دلار را عقب راند پیش‌بینی قیمت طلا و سکه پنجشنبه (۱۶ مرداد ۱۴۰۴ )| بازار طلا بازیچه افت دلار شد آیا قطعی برق در تهران ۴ ساعته شده است؟ (۱۵ مرداد ۱۴۰۴) هدف‌گذاری ۳ هزار مگاواتی برای تولید برق سبز در خراسان رضوی تا پایان ۱۴۰۶ خرید طلا و سکه در سیزدهم ماه صفر | کشتی‌آرای: خرید طلا در سیزدهم صفر یک پدیده خرافاتی است پیش بینی قیمت طلا تا پایان سال ۱۴۰۴ با توجه به معاملات امروز بورس کالا (۱۵ مرداد ۱۴۰۴) قیمت امروز دلار، طلا، سکه و ارز دیجیتال (۱۵ مرداد ۱۴۰۴) اعلام شد ریزش ۳۴ هزار واحدی شاخص بورس در آخرین روز کاری هفته | گزارش وضعیت بازار سهام (۱۵ مرداد ۱۴۰۴) مکان‌های اسکان اضطراری زائران در مشهد در سه روز پایانی ماه صفر قطعی برق نخواهند داشت استاندار خراسان رضوی: ظرفیت تولید انرژی تجدیدپذیر استان تا پایان سال ۱۴۰۴ به ۴۰۰ مگاوات افزایش می‌یابد بانک مرکزی: خرید ارز اربعین از بانک سپه امکان‌پذیر شد بازگشت قطعی برق ۴ ساعته به کشور قیمت امروز دینار عراق در مشهد (چهارشنبه، ۱۵ مرداد ۱۴۰۴) مهلت نهایی تمدید بیمه شخص ثالث با بخشودگی کامل جریمه اعلام شد
سرخط خبرها

مرکز پژوهش‌های مجلس: تنوع شرکای صادراتی و کالاهای صادراتی ایران به‌شدت کاهش یافته است

  • کد خبر: ۳۳۴۹۶۶
  • ۰۶ خرداد ۱۴۰۴ - ۰۸:۲۳
مرکز پژوهش‌های مجلس: تنوع شرکای صادراتی و کالاهای صادراتی ایران به‌شدت کاهش یافته است
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی، وضعیت تجارت خارجی ایران را تشریح کرد؛ گزارشی که در آن تأکید شده است که «تنوع شرکای صادراتی ایران از سال ۱۳۸۳ به‌شدت کاهش یافته است».

به گزارش شهرآرانیوز، گزارش تازه مرکز پژوهش‌های مجلس، تصویری نگران‌کننده از وضعیت تجارت خارجی ایران ارائه می‌دهد؛ تصویری که حکایت از کاهش مداوم تنوع کالا‌های صادراتی، افت نفوذ در بازار‌های جهانی، تمرکز بیش از حد بر چند شریک تجاری خاص و پایین بودن ماندگاری کالا‌ها در سبد صادراتی کشور دارد. در این گزارش با استفاده از شاخص‌های مختلفی همچون تنوع، تمرکز، ماندگاری و پتانسیل تجاری، عملکرد بازرگانی خارجی ایران در دو دهه اخیر بررسی شده و نتایج نشان می‌دهد که نه‌تنها سهم ایران از تجارت جهانی کاهش یافته، بلکه در برخی بازار‌های سنتی نیز جایگاه خود را از دست داده‌ایم. یافته‌های این مطالعه بیانگر آن است که سیاست‌های تجاری عمدتاً کوتاه‌مدت، واکنشی و بدون برنامه‌ریزی بلندمدت بوده‌اند، موضوعی که در کنار تحریم‌ها و نوسانات اقتصادی، تجارت خارجی کشور را بیش از پیش شکننده و آسیب‌پذیر کرده است.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی، به بررسی وضعیت بازرگانی خارجی ایران با تمرکز بر شاخص‌های حوزه صادرات پرداخته است. براساس این شاخصها، عملکرد بخش بازرگانی در سه بعد اصلی ارزیابی شده است: اول ترکیب، جهتگیری و رشد صادرات و واردات، دوم شاخص‌های تنوع، تمرکز و نفوذ و سوم شاخص‌های ماندگاری صادرات. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که درجه باز بودن در اقتصاد ایران پس از صعود در نیمه اول دهه ۸۰ در نیمه دوم دهه ۸۰ روندی نزولی داشته و در دهه ۹۰ به علت نوسانات اقتصادی، روند مشخصی نداشته است. همچنین در اثر تحریمها، تنوع شرکای صادراتی ایران در طول زمان به شدت کاهش یافته و در تنوع محصول نیز هرچند تعداد کالا‌های صادراتی ایران افزایش یافته، اما کمتر از روند جهانی بوده و رتبه ایران به لحاظ تعداد کالا‌های صادراتی، تنزل یافته است.

بررسی شاخص نفوذ بازار نیز نشان می‌دهد که از نفوذ ایران در بازار‌های صادراتی چهار محصول استراتژیک سنتی ایران یعنی خرما، فرش، زعفران و پسته کاسته شده است. درنهایت بررسی شاخص ماندگاری صادرات ایران نیز نشان می‌دهد که بخش زیادی از کالا‌های صادراتی ایران از ماندگاری بالایی برخوردار نیستند. یعنی حسب مورد با افزایش نرخ ارز توجیه پذیری برای صادرات داشتند و مجددا از فهرست اقلام صادراتی خارج شدند. در یک جمع بندی کلی می‌توان گفت؛ کشور‌های کمتری طرف صادرات ایران بوده و کالا‌های صادراتی ایران نیز یا بازار‌های خود را از دست داده‌اند و یا اینکه نتوانستند در بازار‌های جدید نفوذ کنند.

شاخص اکمال تجاری که میزان تطابق ساختار صادراتی یک کشور با ساختار وارداتی شرکای تجاری را می‌سنجد، برای ایران نتایج قابل توجهی داشته است. براساس داده‌های موجود، ایران بیشترین میزان تطابق را با سوریه دارد، اما حجم مبادلات با این کشور بسیار ناچیز است. نکته قابل تامل این است که چین به عنوان بزرگترین شریک تجاری ایران، از کمترین میزان تطابق ساختاری برخوردار بوده که این امر نشان دهنده عدم تناسب در ترکیب کالا‌های مبادله شده است.

شاخص پتانسیل تجاری نشان می‌دهد که حداکثر مقداری که یک کشور می‌تواند به کشور دیگر صادر کند چقدر است. بررسی این شاخص برای ایران حاکی از آن است که بیشترین بهره برداری از پتانسیل صادراتی به عراق و سپس چین صورت گرفته است. جالب اینجاست که در برخی موارد، صادرات واقعی ایران حتی از پتانسیل پیشبینی شده نیز فراتر رفته که از یکسو نشانه مثبتی است، اما ازسویدیگر حاکی از تمرکز بیش از حد بر چند بازار محدود دارد. در مقابل، پتانسیل تجاری با کشور‌هایی مانند روسیه و سوریه بهخوبی مورد استفاده قرار نگرفته است. نتایج نشان می‌دهد که از بین ۱۸ کشور مورد مطالعه، ۱۴ کشور در سال ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۱۹ وابستگی کمتری به محصولات ایرانی داشته‌اند. این روند نزولی نگران کننده بوده و نیازمند تحلیل دقیق عوامل مؤثر بر آن است.

یکی از مهمترین چالش‌های تجارت خارجی ایران در دو دهه اخیر، کاهش شدید تنوع در شرکای تجاری بوده است. درحالی که در سال ۱۳۸۳ حدود ۸۰ درصد صادرات ایران به ۲۱ کشور انجام می‌شد، این رقم در سال ۱۴۰۲، تنها به ۷ کشور کاهش یافته است. این درحالی است که در همین بازه زمانی، الگوی جهانی به سمت افزایش تعداد کشور‌های تجاری پیشرفته که چنین تمرکز شدیدی باعث افزایش آسیب پذیری اقتصاد ایران در برابر تحریم‌ها و نوسانات بازار‌های هدف شده است.

از نظر تنوع کالا‌های صادراتی، اگرچه تعداد اقلام صادراتی باارزش بیش از ۱۰ هزار دلار از ۱۱۲ قلم در سال ۱۳۸۵ افزایش یافته، اما این رشد در مقایسه با روند جهانی ناچیز بوده و رتبه ایران در این زمینه تنزل پیدا کرده است. نکته قابل توجه این است که افزایش‌های ناگهانی نرخ ارز در سال‌هایی مانند ۱۳۹۰ و ۱۳۹۷ منجر به رشد موقت تنوع صادراتی شده، اما به دلیل عدم برنامه ریزی بلندمدت، این روند‌ها تداوم نیافته‌اند.

تحلیل ماندگاری اقلام صادراتی در بازه ۱۱ساله ۱۴۰۲-۱۳۹۲ نتایج تکان دهنده‌ای را نشان می‌دهد. از میان ۳۹۰۹ قلم کالای صادراتی در این دوره، تنها ۷. ۲۸ درصد به طور مداوم در فهرست صادرات کشور حضور داشته‌اند. حدود ۴۳ درصد از کالا‌ها کمتر از ۵ سال در سبد صادراتی باقی مانده‌اند. این آمار به وضوح نشان می‌دهد که برنامه ریزی منسجمی برای حفظ و توسعه بازار‌های صادراتی وجود نداشته است.

تأثیر تحریم‌ها بر تجارت خارجی

تحریمه‌ای بین المللی تأثیرات عمیقی بر ساختار تجارت خارجی ایران گذاشته‌اند که می‌توان آنها را در سه سطح تحلیل کرد:

الف) محدودیت در انتخاب شرکای تجاری: در شرایط تحریم، اولویت با کشور‌هایی است که امکان مبادله با آنها وجود دارد، نه کشور‌هایی که از نظر اقتصادی مناسب‌ترین شرکا هستند. این امر منجر به انحراف از الگوی بهینه تجاری شده است.

ب) از دست دادن بازار‌های تاریخی: بسیاری از بازار‌های سنتی ایران که با زحمت زیاد ایجاد شده بودند، در اثر تحریم‌ها از دست رفته‌اند. بازگشت به این بازار‌ها پس از رفع تحریم‌ها نیز هزینهبر و زمانبر خواهد بود.

ج) کوتاه مدت شدن سیاستگذاری: تحریم‌ها باعث شده‌اند سیاست‌های تجاری بیشتر واکنشی و مقطعی باشند تا استراتژیک و بلندمدت؛ نمونه بارز این امر، تغییرات مکرر در مقررات صادرات و واردات است.

کاهش سهم ایران از تجارت جهانی

عدم بهره مندی از مزایای تجارت خارجی: ایران پایین‌تر از متوسط جهانی در شاخص باز بودن اقتصاد قرار دارد و روند مشخصی به سمت بازتر شدن اقتصاد طی نمی‌کند.

کاهش اثرگذاری در تجارت جهانی: تنوع شرکای صادراتی ایران از سال ۱۳۸۳ به شدت کاهش یافته است.

فقدان برنامه ریزی برای صادرات: حدود ۴۳ درصد از کالا‌های صادراتی ایران زیر ۵ سال به طور مستمر صادرات داشته‌اند.

تمرکز بیش از حد بر چند بازار محدود: بیشترین بهره گیری از پتانسیل صادراتی برای ایران با عراق و سپس چین رخ داده است.

کاهش تنوع کالا‌های صادراتی: تعداد اقلام صادراتی ایران افزایش اندکی داشته که کمتر از افزایش جهانی بوده و رتبه ایران در بین کشور‌های جهان بدتر شده است.

نگاهی به وضعیت تجارت خارجی در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که درحالی که روند‌های جهانی به سمت بازتر شدن اقتصاد‌ها و افزایش سهم تجارت از تولید ناخالص داخلی بوده، اما در ایران روند صعودی مطابق با روند‌های جهانی مشاهده نمی‌شود. سهم ایران از کل صادرات جهانی روند کاهشی بوده و رتبه ایران به لحاظ بزرگی مقدار صادرات نیز کاهشی بوده است.

به طورکلی، آنچه از بررسی روند باز بودن اقتصاد ایران به دست می‌آید این است که دو روند کلی یعنی روند صعودی در نیمه اول دهه ۸۰ و روند نزولی در نیمه دوم دهه ۸۰ قابل مشاهده بوده و در دهه ۹۰ هیچ روندی قابل مشاهده نیست.

منبع: جماران

گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
آخرین اخبار پربازدیدها چند رسانه ای عکس
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->