جایگاه و برکات مفهوم زیارت، مستند بر آیات و روایات دینی | شوقی که از اعماق قلب است

به گزارش شهرآرانیوز؛ مسلمانان، چه در زمان حیات پیامبر اکرم (ص) و چه در دوران بهره‌مندی از وجود ائمه اطهار (ع) با پرسش‌هایی در موضوعات مختلف زیست فردی و اجتماعی، خود را به رضایت و قرب الهی نزدیک می‌کردند که خواست اولیه هر فرد مسلمان رضایت الهی است. یکی از مواردی که برای همه ما نه‌تنها به‌عنوان زائر، بلکه به عنوان مجاوران حرم مطهر رضوی مهم است، این است که جایگاه زیارت و دیدار با بزرگان دینی چگونه است؟ در فرصت امروز با حجت‌الاسلام‌والمسلمین علیرضا نوروزی به سخن نشستیم تا درباره جایگاه این مفهوم در باور‌های دینی بیشتر بدانیم.

جایگاه زیارت در فرهنگ شیعه

زیارت، یکی از مناسک عبادی است که با بسیاری از مباحث مهم کلامی و اعتقادی نظیر ولایت، مودت نسبت به اهل بیت (ع)، توسل به معصومین (ع)، شفاعت و معرفت نسبت به پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) پیوند خورده است. در واقع زیارت سبب می‌شود تا انسان در پذیرش ولایت ائمه معصومین (ع) و پیامبر (ص) عهد خود را تجدید کند. همچنین به اهل بیت (ع) اظهار مودت کرده و با توسل به اهل بیت (ع) موجبات شفاعت آن بزرگواران را فراهم می‌کند؛ بنابراین زیارت، ارتباط مستقیمی با بسیاری از مفاهیم حقیقی معنوی نظیر ولایت، توسل، مودت و شفاعت دارد.

دو معنای زیارت

زیارت در روایات معصومین (ع) معنای عامی دارد که هم شامل احیا و هم شامل اموات می‌شود. زیارت اهل قبور به ما توصیه شده است که شامل قبور مؤمنان، صالحان، شهدا و در رأس آنها زیارت خانه خدا، پیامبر اسلام (ص) و قبور ائمه معصومین (ع) می‌شود. ما به زیارت افراد زنده نیز توصیه شده‌ایم. در روایت داریم که به ما توصیه شده است به زیارت مؤمنان بروید.

یکی از این روایات، روایتی از امام صادق (ع) است که فرمودند: به زیارت یکدیگر بروید که این زیارت دل‌های شما و احادیث ما را زنده نگاه می‌دارد و اگر احادیث ما در این دیدار‌ها نقل شود، شما را به یکدیگر نزدیک‌تر می‌کند. 

پس یکی از معانی زیارت، معنای عامی است که شامل زیارت انسان‌های زنده نیز می‌شود، اما آنچه از واژه «زیارت» متبادر است، زیارت اموات است که شامل مؤمنان و صالحان و در رأس آنها زیارت مشاهد مشرفه، خانه خدا و قبور ائمه معصومین (ع) است. زیارت اهل قبور هم مورد توصیه خود پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) بوده و سیره عملی اهل بیت (ع) و اصحاب ائمه (ع) بر رفتن به زیارت قبور بوده و دیگران را به این امر تشویق می‌کردند.

منابع قرآنی و روایی زیارت

زیارت در کنار دلایل روایی، سیره و اجماع عملی مسلمانان و اهل بیت (ع) دلیل قرآنی نیز دارد. از بعضی آیات قرآن برداشت می‌شود که به مسلمانان توصیه شده به زیارت قبور مؤمنان و انسان‌های صالح بروند؛ هم از این بابت که به آنها برای تقرب به خداوند متعال توسل می‌کنیم که در آیه ۳۵ سوره مائده به آن اشاره شده است. در این آیه آمده باید برای تقرب به خدا وسیله‌ای را انتخاب کنید و آن وسیله اهل بیت (ع) و تمسک به آنهاست.

زیارت، ما را به خداوند متعال نزدیک‌تر کرده و وسیله‌ای برای رسیدن به اوست. همچنین در یکی از آیات سوره توبه آمده اگر منافقی از دنیا رفت، نماز میت بر آنها خوانده نشود و به زیارت آنها نیز نروید. مفهوم آیه این است که به غیر از منافقان به زیارت سایر مسلمانان و مؤمنان و قبور آنها بروید؛ بنابراین زیارت قبور با تمسک به این آیه تبدیل به یک امر مشروع می‌شود. مضافا بر اینکه اساسا وقتی پیامبر (ص) از نظر قرآن اسوه حسنه هستند، بنابراین باید الگو باشند. در این راستا پیامبر (ص) در روایات متعدد توصیه به زیارت قبور کرده‌اند که ادله روایی نیز در این زمینه داریم.

زیارت مقوم توحید

زیارت یکی از مقولاتی است که مؤکد و تأکیدکننده توحید است. سرلوحه و مهم‌ترین برنامه تمام انبیا (ع) و ائمه معصومین (ع) دعوت به توحید بوده است، ازاین‌رو انسانی که نبی خدا یا امام معصوم را زیارت می‌کند، در واقع در حال تجدید عهد با دستورات و ارشادات آنهاست که مهم‌ترین آنها توحید است؛ بنابراین زیارت واقعی، زیارتی است که سبب تقویت توحید و خداباوری در انسان می‌شود؛ بنابراین زیارت که عبارت از واسطه قراردادن امامان معصوم (ع) برای تقرب به خداوند متعال است، سبب می‌شود روحیه خداباوری و توحید در انسان تقویت شده و انسان‌ها برای رسیدن به یک حقیقت والا که همانا توحید است، متوسل به ائمه معصومین (ع) شوند.

در ادامه حتما بخوانید بررسی شیوه و ادب زیارت امام‌رضا(ع) از زبان حجت‌الاسلام‌والمسلمین رفیعی | به نام امام رضا(ع) گره‌گشایی کنیم

اثر زیارت در سبک زندگی

علاوه بر آثار اخروی و ثواب‌های وعده داده شده در زیارت ائمه معصومین (ع) به‌ویژه امام حسین (ع) و امام رضا (ع) که آمرزش گناهان، وسعت در رزق و بهره‌مندی از شفاعت معصومین (ع) در قیامت را شامل می‌شود، در دنیا نیز برای انسان‌های معتقد و مؤمن دارای اثربخشی است. یکی از مهم‌ترین آثار زیارت، این است که انسان‌ها را به صفات و ویژگی‌های ائمه معصومین (ع) و به تعالیم انبیا (ع) و ائمه معصومین (ع) نزدیک می‌کند که مورد سفارش آنها بوده است.

اگر امام معصوم (ع) ظلم‌ستیز بوده زیارت نیز باید کمک کند که این حالت مبارزه با ظلم، ظالم و استبداد در ما بیدار شود. انسان‌هایی که با معرفت بالا و با شناخت بالا از امام معصوم (ع) به زیارت وی مشرف می‌شوند، صفات آن امام در او همچون روحیه جهاد، مبارزه، امر به معروف و نهی از منکر، عبادت، تقوا، مجاهدت و تلاش تقویت و متجلی می‌شود که این امر در کنار آثار اخروی نظیر شفاعت، آمرزش گناهان و ثواب‌های متعدد و متکثر، می‌تواند مهم‌ترین اثر دنیوی زیارت باشد.

آداب زیارتی که به ما رسیده

اساسا برای برخی از ائمه (ع) زیارت‌نامه‌هایی تنظیم شده و اهل بیت (ع) آدابی را برای زیارت بیان کرده‌اند. از جمله این آداب می‌توان به غسل کردن، لباس پاکیزه پوشیدن و چه اذکار، آیات و مطالبی را بیان‌کردن، اشاره کرد. خود ادله نقلی که در باب زیارت از ائمه (ع) رسیده مهم‌ترین دلیلی است که در این باب وجود دارد. زیارت بستری برای معرفت‌افزایی است.

مداومت موجب معرفت

در امر زیارت توصیه شده است که مداومت داشته باشیم، اگر انسان‌ها به زیارت ائمه معصومین (ع) مداومت داشته باشند، سبب می‌شود توجه آنها به ذوات ائمه معصومین (ع) بیشتر شود که این امر می‌تواند زمینه‌ساز معرفت‌افزایی شود. مضافا بر اینکه این امر موجب تزکیه و تربیت نفوس می‌شود، چون زمانی که انسان خود را در محضر امام معصوم (ع) ببیند و بر زیارت مداومت داشته باشد، این امر موجب تزکیه نفس، تربیت و طهارت دل می‌شود؛ ضمن اینکه به‌طور کلی زیارت، مصداق بارز تعظیم شعایر دینی، امام معصوم (ع) و بزرگ‌کردن یاد و نام امام معصوم (ع) است؛ امامی که واسطه بین خالق و مخلوق است. زیارت، این تجلی را دارد که تعظیم امام عصر و مقام ولایت است.