جایگاه دانشاندوزی در اندیشه امامرضا(ع)
روایات نقلشده از امامرضا(ع) نشان میدهد که آن حضرت، دانش را نه یک فضیلت شخصی، بلکه زیربنای حیات عقلانی جامعه اسلامی میدانند؛ جایگاهی که در آن دانشجو بهعنوان محور رشد، هدایت و اصلاح جامعه مطرح میشود.
به گزارش شهرآرانیوز، بررسی روایات و سخنان برجایمانده از امام علیبنموسیالرضا (ع) نشان میدهد که آن حضرت، دانش را صرفاً یک فضیلت فردی نمیدانند، بلکه آن را ستون هویت مؤمن و زیربنای پیشرفت جامعه اسلامی معرفی میکنند. ایشان در نگاه دقیق و راهبردی خود تأکید دارند که جامعهای که در آن علم، تحقیق و جستوجوی حقیقت محور نباشد، دیر یا زود در مسیر توقف، سطحینگری و انحراف قرار میگیرد؛ ازاینرو دانشجو و جوینده علم در دستگاه فکری حضرت جایگاهی ممتاز دارد.
شیخ صدوق در عیون أخبارالرضا (ع) روایتی را نقل میکند که امام رضا (ع) در آن میفرمایند: «رجلٌ یتفقّه خیرٌ من ألفِ عابدٍ»؛ به این معنا که یک فرد دانشپژوه از عبادت هزار عابد ارزشمندتر است. این تعبیر، نگاه بنیادین امام را آشکار میکند که دانش در ذات خود نوعی عبادت است؛ عبادتی که با رشد فهم، تعمیق معرفت و شناخت صحیح تکالیف همراه است. در تحلیل سخن حضرت روشن میشود که جامعه، حتی با انباشتهشدن از رفتارهای عبادی ظاهری، بدون تکیه بر عقلانیت علمی به بلوغ و پویایی واقعی نمیرسد.
در همین مسیر، روایات دیگری نیز بیانگر منزلت دانشجو در اندیشه امام رضا (ع) است. ایشان طبق نقل تحفالعقول، عالمان و جویندگان علم را «وارثان پیامبران» معرفی میکنند؛ تعبیری که نشان میدهد دانشجو نهتنها حامل آگاهی، بلکه ادامهدهنده رسالت پیامبران در تبیین حقیقت، هدایت جامعه و اصلاح انحرافات فکری است. از نگاه حضرت، علمآموزی رفتاری فردی نیست؛ بلکه مسئولیتی اجتماعی است که آثار آن باید به حیات فکری جامعه سرایت کند.
سیره عملی امام رضا (ع) نیز عمق این نگاه را نمایان میسازد. گزارشهای متعدد عیون أخبارالرضا (ع) از مناظرههای علمی گسترده آن حضرت با اندیشمندان ادیان گوناگون نشان میدهد که پرسشگری و گفتوگو جایگاهی ویژه در روش تربیتی ایشان دارد. امام رضا (ع) در سخنی مشهور میفرمایند: «لو علم الناس محاسن کلامنا لاتّبعونا»؛ یعنی اگر مردم زیباییهای سخن ما را بشناسند، از ما پیروی میکنند. این بیان، افق فکری امام را ترسیم میکند که حقیقت از مسیر تبیین، گفتوگوی علمی و رفع شبهه روشن میشود و هیچ پرسشی تهدید شمرده نمیشود.
در کنار این جایگاه علمی، امام رضا (ع) بر ارزش استاد، آموزش درست و اخلاق علمی نیز تأکید ویژه دارند. ایشان در روایتی میفرمایند: «من تعلّم علماً لله عمل به و علّمه لله دُعی فی ملکوت السماوات عظیماً»؛ یعنی کسی که علمی را برای خدا بیاموزد، به آن عمل کند و سپس برای خدا آن را آموزش دهد، در ملکوت آسمانها به عظمت شناخته میشود. این روایت، سه رکن اساسی دانشجویی را مطرح میکند: نیت پاک در فراگیری، پایبندی به علم در رفتار و انتقال درست آن به دیگران. چنین برداشتی نشان میدهد که علم از نظر امام رضا (ع)، تنها مجموعهای از اطلاعات نیست، بلکه فرآیندی اخلاقی و تربیتی است که باید به تغییر رفتار و اثرگذاری اجتماعی منجر شود.
امام رضا (ع) در برخی روایات نقلشده در کافی نیز بر ارتباط بنیادین میان علم و اخلاق تأکید میکنند و میفرمایند: «العِلمُ یُؤنسُ الحکیمَ فی وحدته»؛ یعنی علم، مونس انسان فرزانه در خلوت اوست. این سخن بهروشنی نشان میدهد که علمی که به آرامش، اخلاق، تواضع و انس با حقیقت نینجامد، هنوز به روح و مقصد واقعی خود نرسیده است. در نگاه حضرت، دانش بدون اخلاق، علمی ناقص است و دانشجو بدون تهذیب، رسالت دانش را محقق نمیکند.
در این میان، امام رضا (ع) مسیر علمآموزی را نیز آسان نمیدانند و در روایتی اخلاقی توصیه میکنند که «طلب العلم واجب و الصبر علیه واجب»؛ یعنی طلب دانش واجب است و صبر بر دشواریهای آن نیز واجب. این سخن بیانگر آن است که از نگاه امام، علمآموزی یک سفر فکری نیازمند تلاش، استقامت و تحمل سختیهاست و دانشجو باید در این راه استقامت بورزد تا بتواند به جایگاه حقیقی علم دست یابد.
مجموعه این روایات، تصویری روشن و جامع از نگاه امام رضا (ع) به علم و دانشجو ارائه میکند؛ تصویری که در آن دانش عبادتی بزرگ، دانشجو وارث رسالت پیامبران، گفتوگو راه کشف حقیقت، اخلاق همراه ضروری دانش و آموزش یک وظیفه الهی معرفی میشود. این منظومه فکری نشان میدهد که از نظر امام رضا (ع)، جامعهای که علم را محور حرکت خود قرار دهد، جامعهای پویا، اخلاقگرا، مسئولیتپذیر و پیشرو خواهد بود و دانشجو در چنین جامعهای ستون اصلی رشد، آگاهی و اصلاح است.
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
