چگونه خبرنگار شویم؟

به گزارش شهرآرانیوز، احتمالا شما هم فکر می‌کنید برای خبرنگارشدن داشتن قدرت سخن‌گفتن و دارابودن کمی ذوق برای نوشتن کافی است. این تصوری است که خیلی‌ها از کار خبرنگاری در سر دارند. همین دیدگاه باعث می‌شود خیلی‌ها فکر کنند که چون می‌توانند خوب حرف بزنند یا خوب سؤال کنند، بد نیست به فکر خبرنگارشدن بیفتند و این شغل جذاب و پرماجرا را تجربه کنند. اما واقعیت این است که برای خبرنگارشدن باید قدم در مسیر سخت و ناهمواری بگذارید. به بهانه ۱۷ مرداد روز خبرنگار کمی درباره این حرفه بیشتر بدانید.

اگر قصد داشته باشید روزنامه‌نگاری را از طریق تحصیل و دانشگاه‌رفتن تجربه کنید، با مطالعه کتاب‌های درسی در رشته روزنامه‌نگاری که یکی از گرایش‌های رشته علوم ارتباطات در علوم انسانی است، متوجه خواهید شد رشته‌ای را برای تحصیل و شغل آینده‌تان انتخاب کرده‌اید که برای در اوج‌ماندن در آن باید مثل فیلسوف‌ها همه چیز بدانید. حتی اگر به‌صورت تجربی هم وارد این رشته شوید، خیلی زود متوجه می‌شوید برای اینکه در بین خبرنگاران فعال در روزنامه‌های محلی و کشوری و… پایدار بمانید، باید سخت مطالعه و کار کنید. در مطلب زیر سعی کرده‌ایم پنجره‌ای کوچک از دنیای حرفه خبرنگاری به رویتان باز کنیم تا اگر همچنان به این شغل علاقه‌مندید، دست‌به‌کار شوید.

برخی کتاب‌هایی که ممکن است شما را روزنامه‌نگار کند

کتاب‌های بسیار زیادی در زمینه روزنامه‌نگاری وجود دارد که با جست‌وجویی ساده در گوگل می‌توانید با آن‌ها آشنا شوید و احتمالا کتاب‌های «خبر» نوشته دکتر یونس شکرخواه، «اصول خبرنویسی: شناخت، جمع‌آوری و انتشار اخبار»، «روش‌های مصاحبه خبری» دکتر مهدی محسنیان‌راد، «چگونه گزارش خبری تلویزیونی بسازیم» به قلم حسین قربانی، «خبرنویسی پیشرفته» نوشته احمد توکلی، «روزنامه‌نگاری نوین» اثر حسین قندی در اولین جست‌وجوهایتان یافت می‌شود.

همچنین اگر جست‌وجویتان را در میان آثار ترجمه‌ای ادامه دهید، به کتاب‌های «روزنامه‌نگاری حرفه‌ای»، «نرم خبر و سخت خبر: خبرنویسی پیشرفته»، «آداب مصاحبه مطبوعاتی» و «تجربه‌های ماندگار در گزارش‌نویسی» و «گزارش‌نویسی در مطبوعات » برمی‌خورید.
بنابراین توضیح در این زمینه را کم می‌کنیم و به معرفی چند کتاب ویژه در حوزه روزنامه‌نگاری می‌پردازیم.

کتابی کاربردی برای آن‌ها که می‌خواهند بیاموزند

از جمله کتاب‌های مهم در حوزه روزنامه‌نگاری کتاب «روزنامه نگاری نوین بدیعی» نوشته نعیم بدیعی و حسین قندی است که به نکات بسیار کاربردی در حوزه خبر، گزارش، مقاله، یادداشت و… می‌پردازد. نکات بسیار مهم و کاربردی این کتاب به دانشجویان و افرادی که قرار است وارد این حرفه شوند یا به‌تازگی وارد کار روزنامه‌نگاری شده‌اند، مسیر را نشان می‌دهد. بنابراین می‌توان گفت مطالعه این کتاب یکی از بهترین گزینه‌ها برای شروع حرفه روزنامه‌نگاری به شمار می‌رود.

کتاب روزنامه نگاری نوین بدیعی را نشر دانشگاه علامه طباطبائی چاپ کرده است که مطالب آن در ۸ فصل تنظیم شده است.
این فصل‌ها شامل روزنامه نگاری خبری، تهیه و تنظیم خبر، ملاحظاتی درباره خبرنویسی، تهیه و تنظیم مصاحبه، تهیه و تنظیم خبرهای گوناگون، گزارش‌نویسی در مطبوعات، ویراستاری و مدیریت خبر و روزنامه‌نگاری توسعه می‌شود.

«تجربه‌های ماندگار در گزارش‌نویسی» اثری ماندگار در روزنامه‌نگاری

تک‌تک کلمات این کتاب به‌محض واردشدن به ذهن، در جانتان می‌نشیند. واژه‌های این کتاب شما را از صخره‌ها بالا خواهد کشید و به دشت اجساد برجای مانده از جنگ خواهد رساند، رژه سربازان شکست‌خورده در مسکو را جلو چشمتان می‌آورد و شما را به فضای اردوگاه ارتش ژاپن می‌برد.

۷۰ گزارش ترجمه‌شده از بهترین گزارش‌نویسان دنیا، جلوه‌ای دیگر از روزنامه‌نگاری برایتان پدیدار خواهد کرد. برای درک محتوای این کتاب بخشی از مقدمه کتاب را از زبان علی‌اکبر قاضی‌زاده، مترجم کتاب، در اینجا می‌آوریم.

«تعداد زیادی از این گزارش‌ها، گزارش از رویداد (گزارش جنگی یا گزارش حادثه) هستند. خصلت این گزارش‌ها خط کشش داستان‌وار و به‌طور معمول خواندنی رویداد به شمار می‌رود که کل قطعه در همان مسیر (درگیری، کشتار، حوادث طبیعی، مجازات و…) شکل می‌گیرد. این خط با غنای داستان‌سرایی گزارشگر باید هماهنگ و تکمیل شود.

برای نمونه گرفتاری ده‌ها هزار نظامی در منطقه‌ای با سرمای سوزان در ذات خود موضوعی پرکشش و جذاب است، اما وقتی این پدیده باورپذیر، لمس‌شدنی و قابل انتقال می‌شود که گزارشگری چون الکساندر ورت آن را روایت می‌کند:
تا وقتی همه در کامیون خود را به هم چسبانده بودیم، سرما را می‌شد تحمل کرد، کمترین حرکتی ممکن نبود مگر در انگشتان دست و شست پا. گاهی می‌شد بینی را مالش داد. نوعی کرختی جسمی و روحی همه را در برمی‌گرفت و…
نگاه کنجکاو «ورت» از درون خود او و حس و برداشت‌های شخصی او آغاز می‌شود و سپس به منظره‌های بیرونی و پیرامونی می‌رسد.

در گزارشی دیگر از این کتاب کورتزیو مالاپارته، گزارشگر جنگ جهانی دوم، در گزارش اسب‌ها بر صفحه شطرنج یخی صحنه‌ای بی‌نظیر از تجربه‌های خود را به نگارش درآورده است. او نخست توضیح می‌دهد که چگونه صدها اسب سراسیمه از آتش‌سوزی جنگل و بارش گلوله‌های توپ و تنفگ به رودخانه لادوگاه پناه آوردند و در آن شناور ماندند. بعد این‌گونه توصیف می‌کند:

شب‌هنگام باد شمال همچون پیک اجل، نعره‌زنان فرود آمد و زمین ناگهان افسرد. سرما وحشتناک شد. ناگهان آب با صدای مرتعش شیشه‌ای که ضربه بخورد، یخ بست. دریا، دریاچه‌ها و شط‌ها ناگهان یخ بستند. حتی آب دریا در هوا متوقف ماند و تبدیل به موج منحنی‌ای از یخ شد…

توصیف چنین صحنه‌هایی بدون داشتن تجربه شخصی و مشاهده مستقیم امکان ندارد.»
واضح است گذشته از گزارش‌های بکر از بهترین گزارش‌نویس‌های جهان، ویژگی‌های ترجمه علی‌اکبر قاضی‌زاده در این کتاب خودش داستان مفصلی است. در اینجا می‌توانیم به همین نکته بسنده کنیم که ترجمه این مترجم کتاب را روان و دل‌نشین کرده و در اختیار مخاطب خود قرار داده است.

«همینگوی خبرنگار» را از دست ندهید

افرادی که با آثار ارنست همینگوی، نویسنده مطرح آمریکایی، آشنایی دارند، می‌توانند حدس بزنند تجربیات روزنامه‌نگاری او تا چه حد می‌تواند جذاب باشد.
همینگوی را با آثار مهمی همچون رمان «پیرمرد و دریا» می‌شناسیم. مردی که در عمر خود داستان‌های زیادی نوشت. او پیش از شروع جدی به نویسندگی در روزنامه‌ها و مجلات مطلب می‌نوشت. او پس از واردشدن به دنیای حرفه‌ای نویسندگی تمایل داشت بین کارهای ژورنالیستی و داستان‌هایش تمایز برقرار کند. ویلیام وایت، نویسنده کتاب، چنین دیدگاهی را در تمایز قایل‌شدن میان آثار داستانی و مطالب منتشر شده در روزنامه‌ها از سوی یک نویسنده، کاملا منطقی می‌داند. با وجود این به این نکته اشاره می‌کند که همینگوی در بیش از 40 سال کار نویسندگی دقیقا از همان مطالب ژورنالیستی برای نوشتن داستان‌های کوتاه خود بهره می‌گرفت. چنان که «یک راهپیمایی شوم در سکوت» و «پناه‌جویان تراکیه» 2 گزارش خبری در (تورنتو دیلی استار) بر اساس مشاهدات شخصی همینگوی بودند و بعدها همین مقاله‌ها در روزگار ما (1930) چاپ شدند.

در یکی از نوشته‌های همینگوی در این کتاب با عنوان «مدال‌های جنگ برای فروش» که در هفته‌نامه تورنتو استار در هشتم دسامبر1923 چاپ شده است، می‌خوانیم:
«نرخ شجاعت در بازار چقدر است؟ فروشنده یک مغازه خرید و فروش مدال و سکه در خیابان آدلاید می‌گوید: «نه، مدال نمی‌خریم. طالب ندارد.»
پرسیدم: «خیلی‌ها برای فروش مدال به شما مراجعه می‌کنند؟»
«بلی هر روز می آیند، اما مدال‌های این جنگ را نمی‌خریم.»
«چی می‌آورند؟»
«بیشتر مدال‌های پیروزی، ستاره‌های 1914، کلی مدال جنگی، هر از گاهی مدال شجاعت می‌آورند یا حتی یک‌بار یک مدال شجاعت افسر ارشد آورده بودند. ما به این آدم‌ها توصیه می‌کنیم مدال‌هایشان را ببرند امانت‌فروشی تا بعد اگر پولی دستشان را گرفت، بتوانند مدالشان را پس بگیرند.»
۷۵ مقاله این کتاب حاصل تجربیات روزنامه‌نگاری ۴ دهه زندگی ارنست همینگوی است که کیهان بهمنی آن را ترجمه کرده است و در ۷۰۵ صفحه در دسترس مخاطبان قرار دارد.

با «گزارشگران بزرگ» آشنا شوید

«گزارشگران بزرگ» یکی دیگر از کتاب‌های جذاب و مفید در حوزه روزنامه‌نگاری است. این کتاب نوشته «راندردرل» است که علی‌اکبر قاضی‌زاده آن را ترجمه کرده است.
«گزارشگران بزرگ» حاوی سرگذشت تعدادی از گزارشگران و روزنامه‌نگاران جهانی است که با هدف نشان‌دادن دگرگونی‌های دنیای گزارشگری در طول تاریخ تهیه شده است.
«ویلیام هاوارد راسل»، نخستین گزارشگر جنگی، «ادنابوچانن»، بهترین گزارشگر جنایی تا امروز، «نلی بلی»، بهترین گزارشگر افشاکننده در تاریخ و «فلوید گلیبونز» برخی از گزارشگران معرفی شده در کتاب هستند.
کتاب گزارشگران بزرگ ۴۰۸ صفحه دارد و نشر همشهری آن را منتشر کرده است.

فوت‌وفن‌های گزارش‌نویسی به سبک داستان

«گزارش‌نویسی داستانی-روایی» اثر احمد توکلی از دیگر کتاب‌ها در زمینه روزنامه‌نگاری است که فوت‌وفن‌های گزارش‌نویسی روایی را آموزش می‌دهد. احمد توکلی از استادان روزنامه‌نگاری کشورمان است که در این کتاب سعی کرده است نوع نگاه خبرنگار به سوژه را تغییر دهد. از همین روست که مخاطب در این کتاب می‌آموزد چگونه می‌تواند با نگاهی متفاوت به سوژه، از آن یک روایت داستانی و خواندنی تولید کند. نویسنده در این کتاب با ارجاع‌دادن مطالب مختلف از گزارش‌نویسان مهم دنیا و همچنین ذکر تجربه‌های شخصی خود توانسته است مطالب آموزنده و کاربردی در این کتاب فراهم آورد.
نشر ثانیه این کتاب را در ۱۴۴ صفحه منتشر کرده است.

آیا خبرنگاری مثل کار در معدن سخت است؟

تصورکردن کارگران معدن با آن لباس‌های یکسره گشاد و دست‌ها و صورت‌هایی که کنارزدن زغال‌سنگ بر روی آن‌ها سیاهی زغال خالص را برجای گذاشته است، بهترین و روشن‌ترین تصویر ما از سخت‌بودن یک شغل است.

شاید همین تصویر باعث شده است تا نتوانیم به این راحتی‌ها درباره سختی کار خبرنگاران سخن بگوییم، گرچه اگر در خاطرات و آثار برجای مانده از خبرنگاران بزرگ دنیا جست‌وجو کنید، با اتفاقاتی چون حضور آن‌ها در جنگ، بلایای طبیعی و رویدادهای حساس روبه‌رو خواهید شد که بخشی از این سختی را نمایان می‌کند.

در حقیقت یک خبرنگار به معنای واقعی باید همیشه آماده حضور در میادین باشد. یکی از روشن‌ترین مثال‌ها هم دراین‌باره حضور شهید محمود صارمی است که در سال ١٣٧٥ به‌عنوان سرپرست خبرگزاری ایران در افغانستان انتخاب شد و به آن کشور رفت. او در روز ١٧ مردادماه در مزارشریف همراه با ٨ نفر از همکاران ایرانی خود به اسارت طالبان درآمد و همگی به شهادت رسیدند. از آن زمان به بعد ما هر سال روز ۱۷ مردادماه را به یاد این خبرنگار بزرگ گرامی می‌داریم.

البته برای اینکه راحت‌تر درباره سختی‌های شغل خبرنگاری سخن بگوییم، نیاز نیست راه دوری برویم. همین شرایط فعلی و شیوع بیماری کرونا از جمله میدان‌های بزرگ مبارزه‌ است که خبرنگاران بی‌آنکه دیده شوند، در اینجا و آنجا حضور دارند. تعداد زیادی از خبرنگاران در حین انجام وظیفه در این دوران به بیماری کرونا مبتلا شده‌اند، اما باز هم پس از بهبودی سر کار حاضر شدند و دوباره آفیش‌های خبری را پوشش می‌دهند.

مطالعه و تحقیق از دیگر سختی‌های کار خبرنگاری است که باید در هر زمانی انجام شود. کاری که به نظر ساده می‌آید، اما واقعا سخت است پس از ساعت‌ها کار بنشینید و برای بالابردن سطح علمی و کاری ساعت‌ها مطالعه کنید، در حالی که می‌توانید به‌جایش تفریح و استراحت کنید.

این سختی‌ها در طول سال‌های زیاد روزنامه‌نگاران را واداشت تا برای قرارگرفتن حرفه روزنامه‌نگاری در فهرست مشاغل سخت پیگیری کنند. موضوعی که سال‌ها در مجلس پیگیری شد و پاسخ روشنی به‌ آن داده نمی‌شد تا اینکه سرانجام سال گذشته وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌صورت رسمی در زمینه سختی و زیان‌آور بودن شغل خبرنگاری اعلام کرد: شغل خبرنگاری در دسته مشاغل سخت و زیان‌آور قرار دارد.

یکی از مزایای قرارگرفتن شغلی در فهرست مشاغل سخت، موضوع مشمول‌شدن مزایا و شرایط بیمه مشاغل سخت است. در همین راستان بیمه خبرنگاری هم سال‌ها در پیچ‌وخم قوانین ریزودرشت گیر کرده است و هنوز هم برای بخشی از خبرنگاران این موضوع حل نشده است. به هر حال خبرنگارانی که می‌توانند از بیمه خبرنگاری استفاده کنند، شامل مزایایی می‌شوند که بازنشستگی زودتر از موعود یکی از آن‌هاست.

سردبیر روزنامه خود باشید

در پایان شاید بیان این نکته بد نباشد که امروز حرفه روزنامه‌نگاری بسیار در دسترس‌تر از گذشته است و لازم نیست برای روزنامه‌نگارشدن حتما در یک رسانه استخدام شوید. در حقیقت شما با کمی همت و رشد شخصی می‌توانید رسانه خود را در فضای مجازی داشته باشید.

این امکان وقتی به یک فرصت روزنامه‌نگاری تبدیل می‌شود که در این زمینه مطالعه کرده باشید و با رعایت اصول روزنامه‌نگاری، خط سیر کاری خود را بیابید و در این حوزه فعالیت کنید.

البته حضور در فضای مجازی آسیب‌های جدی هم دارد و آن نبود فیلتری هم‌تراز سردبیر در روزنامه‌های مکتوب است. بنابراین مطالعه و رشد شخصی مهم‌ترین ابزاری است که می‌تواند تجربه روزنامه‌نگاری در فضای مجازی را برای شما مهیا کند.