آیا رسانه‌ها آمده‌اند دختران ما را اغفال کنند؟

دکتر مهتاب علی نژاد | شهرآرانیوز؛ امروزه سطح درخور تأملی از نظرات والدین یا حتی برخی کارشناسان را می‌شنوم که باور دارند رسانه است که زندگی اجتماعی افراد را می‌سازد، رسانه است که برای انسان‌ها برنامه‌ریزی و جهت‌سازی می‌کند و با دسترسی همگانی به رسانه‌های مختلف، امکان تأثیرگذاری روی تصمیماتی که رسانه‌ها برای سبک زندگی می‌گیرند به‌شدت اندک است. حتی برخی افراد به شکل افراطی جامعه را در برابر رسانه منفعل می‌دانند. اما آیا این در معرض تشعشعات رسانه‌ای بودن صرفا نمود آسیب‌پذیری است؟

بسته به اینکه دختران نوجوان ما به کدام طبقه اجتماعی تعلق داشته باشند، طبقه پایین، متوسط یا بالا، میزان استفاده آنان از رسانه‌های داخلی یا خارجی متفاوت است. میزان تأثیرپذیری از رسانه نیز به سطح و نوع روابط دختران با والدینشان بستگی دارد. در واقع، برای بررسی تأثیرپذیری دختران از رسانه‌ها نمی‌توان یک‌جانبه به تحلیل پرداخت و نتیجه‌گیری کرد. امری که امروزه بسیاری از والدین نگران آن هستند و تصور می‌کنند نوجوانشان در فضا‌های مجازی رسانه‌های مختلف غرق شده است واقع‌بینانه نیست.

 

اگرچه مسلما ساده‌تر است که والدین از خود سلب مسئولیت، و رسانه‌ها را مسئول شکاف ارتباطی نوجوان با خانواده قلمداد کنند، اما چندان عاقلانه یا واقع‌بینانه نیست. بخشی از گردش‌های مجازی در فضا‌های متفاوت رسانه‌ای به اوقات فراغت دختران نوجوان برمی‌گردد که به دنبال گذراندن وقت هستند و در رسانه می‌توانند موزیک‌ها و سبک زندگی و تفریحات یا حتی دانستنی‌های مورد علاقه‌شان را دنبال کنند و بخشی دیگر به پر کردن فضای تنهایی مربوط است. فقدان ارتباط پیوسته و خوشایند برای دختران نوجوان با مادرانشان و در موارد اندکی نیز با پدرانشان، سبب می‌شود آنان برای یک وقت‌گذرانی خوشایند و شادی‌بخش، دست‌به‌دامان رسانه شوند.

واقعیت امر این است که جامعه کنونی با پیچیدگی‌های اقتصادی و تأمین شرایط بقا، والدین امروز را درگیر مشاغل متعدد و درگیری‌های ذهنی تأمین اولیه کرده است. اینکه از والدین متوقع بود زمان کافی برای گذران وقت با دختر نوجوان خود داشته باشند اگرچه عاقلانه و بجاست، اندکی خارج از دسترس است.

 

اغلب مادران خانه‌دار یا حتی شاغل می‌توانند در ارتباط‌گیری با دختر نوجوان خود موفق عمل کنند، اما آیا این یک ارتباط خوشایند برای دختران نوجوان خواهد بود؟ یک گام عقب‌تر بگذاریم: آیا والدین به‌ویژه مادران می‌دانند دختر نوجوان آنان به چه نوع وقت‌گذرانی، گفتگو یا فعالیت مشترک که ابزار‌های ایجاد ارتباط بین فردی هستند علاقه‌مند است و رابطه ایجادشده با والدین را رابطه‌ای خوشایند می‌داند؟ آیا مادران یا حتی پدران، آموزشی در زمینه ارتباط مؤثر و خوشایند با دخترانشان دیده‌اند؟ اصولا متولی آموزش به والدین در زمینه فرزندپروری به‌ویژه دوره نوجوانی کدام نهاد اجتماعی بوده است؟

«دختر من مرتبا سرش در گوشی موبایلش است!» این جمله را چند مرتبه از مادران شنیده‌اید؟ خودتان به عنوان یک مادر چند مرتبه این جمله را به کار برده‌اید؟ دختر شما مرتبا سرش در گوشی است به این دلیل که در رسانه‌های متفاوت، اطلاعات جذاب و خوشایندی را رصد می‌کند یا می‌تواند از طریق گوشی خود با دیگران ارتباط مؤثر برقرار کند. دوره نوجوانی دوره گذار از کودک وابسته به والدین به جوان مستقل از آن‌هاست. به همین دلیل هم دوره‌ای حساس در زندگی اجتماعی تلقی می‌شود، زیرا فرزند نوجوان سعی دارد از وابستگی کامل به والدین فاصله بگیرد. در این فاصله‌گیری، به جایگزین‌ها یا همراه‌هایی نیازمند است که بتواند برای تجربه کردن استقلال و پیامد‌های آن و برای کشف بی واسطه‌گری بزرگ‌سالان، دست به تجربه و فهم بزند.

 

او به دنبال آن نیست که والدین خود را نفی کند یا ادعا نمی‌کند که والدین او ناکارآمد هستند بلکه فقط سعی دارد راهی برای شناخت جهان پیرامونش بیابد. راهی که توسط افرادی که مانند او فکر می‌کنند و جهان را از دریچه چشم او می‌بینند برای او گشوده یا با او همراهی می‌شود.

 

دوره نوجوانی دوره نیازمندی به شنیده شدن است. دختر نوجوان می‌خواهد شنیده شود. در نتیجه، گروه‌های دوستی با هم‌سن‌و‌سال‌ها برای دختر نوجوان گروه‌های خوشایندتری از والدین می‌شوند که دختر نوجوانِ خود را خیلی کم می‌شنوند یا به شکلی می‌شنوند که خود می‌خواهند، نه به شکلی که او به شنیده شدن نیاز دارد. از سوی دیگر، رسانه‌ها نیز او را می‌شنوند. سیاست‌گذاران رسانه‌ای در تولید محتوا برای برنامه‌های خود، دختر نوجوان و نیاز‌های نوجوانی را رصد می‌کنند و بر اساس آن به تولید و توزیع محتوا می‌پردازند. رسانه به دنبال دریافت مخاطب و سود در دنیای تجارت است. تا به حال با خود فکر کرده‌اید دلیل توجه دختر نوجوان ایرانی به سریال‌های جدید و مدرن تولید کشور کره چیست؟
آیا یافتن امر دلخواه از طریق رسانه‌ها زیان‌آور است؟ خیر. اینکه امر دلخواه چگونه شکل گرفته باشد و تحت چه شرایطی از رسانه‌ها دریافت شده می‌تواند مسئله‌ساز شود.
به عنوان یک مادر، آیا با دختر نوجوانتان ارتباطی خوشایند و عاطفی برقرار کرده‌اید و او باز هم مرتبا سرش در گوشی موبایلش است؟!