مریم ملی | شهرآرانیوز -امروز که این مطلب را میخوانید، هفته جهانی فضا به پایان رسیده است و ما به همین بهانه درباره این موضوع نوشتیم. ۶۰ سال پیش در چنین روزهایی ماهواره اسپوتنیک ۱ بهعنوان اولین دستساخته بشر به فضا پرتاب شد. باتری این قمر مصنوعی بعد از ۳هفته به اتمام رسید و مأموریت آن پایان یافت، ولی در این مدت، اسپوتنیک ۱۴۰۰بار به دور زمین چرخید و مقدمهای شد برای اینکه بدانیم میتوانیم با فرستادن ماهوارهها به خارج از جو چه کارهای مهمی انجام بدهیم. بر اساس قطعنامهای که در سال ۱۹۹۹میلادی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد، هرسال از ۴ تا ۱۰ اکتبر (۱۳ تا ۱۹ مهر) هفته جهانی فضا نامیده میشود و شعار امسال هفته جهانی فضا این است: «ماهوارهها زندگی را بهتر میکنند.»
اما چطور ماهوارهها بر زندگی ما اثر میگذارند؟ بیایید یک روز عادی زندگیمان را با هم مرور کنیم. صبح که بیدار میشوید، قبل از خروج از خانه میخواهید بدانید هوا چطور است. پس خیلی زود یکی از اپلیکیشنهای هواشناسی را باز میکنید یا به اخبار گوش میدهید که در هردو صورت به کمک ماهوارههای هواشناسی که بیرون از جو زمین هستند، میتوانید از دمای هوا باخبر شوید. برای انتخاب مسیری که ترافیک نداشته باشد و بدون دردسر شما را به محل کارتان برساند، بازهم دست به دامن اپلیکیشنها و نقشههای اینترنتی میشوید که اطلاعاتشان را از ماهوارههای تعیین موقعیت جهانی (GPS) میگیرند. وقتی خستهاید و میخواهید جلو تلویزیون استراحت کنید، پخش ماهوارهای تلوزیونی به کمک ماهوارههای ارتباطی برایتان فراهم است تا با کیفیت بهتری برنامههای دلخواهتان را تماشا کنید. شما حتی میتوانید عکسهایی از مناطق مختلف کره زمین را با کیفیت بسیار بالایی ببینید و از مناطقی که میخواهید به آنها سفر کنید، باخبر شوید. ماهوارههای تصویربرداری منطقه وسیعی از زمین را زیر پوشش خود دارند و میتوانند اطلاعات جالبی را به شکل رایگان در اختیارتان قرار دهند. در گذشته چنین دادههایی اطلاعات نسبتا محرمانه نیروهای نظامی به حساب میآمد، اما امروزه تقریبا هرکسی که به اینترنت دسترسی داشته باشد، میتواند خانه خود را با استفاده از نرمافزاری مانند Google Earth پیدا کند. اگر در این بین سیل و زلزلهای اتفاق بیفتد، ماهوارههای نظارت بر زمین میتوانند از منطقه حادثهدیده اطلاعات جمع کنند و تصاویر مربوط به خانههای تخریبشده را تهیه کنند.
از طرفی برجهای دیدهبانی رادیویی با ارسال اطلاعات به یک ماهواره جستوجو و نجات، این امکان را فراهم میکنند تا نجاتدهندگان بهسرعت به مکان دقیق حادثه در خشکی، دریا یا موقعیتهای اضطراری هوایی برسند. غیر از تمام اینها، انسانها همیشه کلی سؤال درباره کیهان و نحوه شکلگیریاش دارند که برای رسیدن به پاسخش نیاز به تلسکوپها و دادهگیری نجومی خارج از جو وجود دارد. چرا؟ چون جو زمین نمیگذارد خیلی از پرتوها از آن عبور کند، درحالیکه با دریافت همان پرتوها و امواج اطلاعات جذابی درباره عالم به دست میآید که آن هم در سالهای اخیر به لطف ماهوارههای علوم فضایی محقق شدهاست.
ماهوارههای نظامی و هشدار سریع هم از دیگر نمونههای مهمی هستند که شاید خیلی از آنها خبر نداشته باشیم، ولی وجودشان برای امنیت و توان دفاعی کشورها ضروری است. این ماهوارهها با حسگرهای فروسرخی که دارند، میتوانند پرتاب موشک را از خروجی گاز گرمشان شناسایی کنند. فناوریهای جدیدتری هم وجود دارد که میتواند مسیر موشکها را با دقت بررسی کند و به مرکز زمینیاش ارسال کند، اما این ماهوارهها با چه نیرویی در مدار زمین حرکت میکنند و به کارشان ادامه میدهند؟ یک ماهواره با ۲ عامل اصلی در مدار خود باقی میماند: اول سرعت آن و بعد هم کشش گرانشی که زمین به آن وارد میکند. یک مدار ماهوارهای که به زمین نزدیکتر است، برای مقاومت در برابر نیروی گرانشی قویتر، نیاز به سرعت بیشتری دارد. ماهوارهها بهوسیله راکتها از زمین به فضا فرستاده میشوند تا از جو خارج شوند. وقتی که موشک به مکان تعیینشده خود رسید، ماهواره را به مدار خود پرتاب میکند. سرعت اولیه ماهوارهای که از وسیله نقلیه پرتاب، جدا میشود، کافی است تا ماهواره برای صدهاسال در مدار خود باقی بماند.