صداوسیما و کرونا

شاید آن نگاه معنادار رئیس‌جمهور به رئیس سازمان صداوسیما در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا که مدعی بود «افکار عمومی جامعه را ما داریم مدیریت می‌کنیم»، بهترین نمادی باشد که می‌توان به‌وسیله آن عملکرد صداوسیما در ایام شیوع کرونا را نشان داد.
در روز‌های پایانی سال ۱۳۹۸ در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا که گزارش آن به‌طور کامل منتشر شد، علی عسکری گفت: «صداوسیماست که دارد امروز جامعه را اداره می‌کند، افکار عمومی را، آرامش را، امنیت را؛ صبح تا شب ما داریم با فتنه‌گری‌های فضای مجازی و ماهواره‌ها می‌جنگیم و آن‌ها را خنثی می‌کنیم. هر اتفاقی می‌افتد، بلافاصله چابک در گود هستیم، با تمام قوا؛ صداوسیما از لحظه اول، روز بعد از انتخابات، همراه با ستاد کرونا پای کار بوده است.».
اما برای ارزیابی نقش صداوسیما در مقابله با کرونا باید به چند موضوع توجه کرد:
اول اینکه تا پیش از اعلام رسمی وزارت بهداشت مبنی بر فوت ۲ بیمار کرونایی در قم در ۳۰ بهمن ۱۳۹۸، صداوسیما فاقد ایفای نقش پرسشگری یک رسانه در مورد شیوع کرونا در کشور بود و همپای دیگران به تکذیب ورود کرونا به کشور پرداخت و هر خبری را که از رسانه‌های اجتماعی و غیررسمی درباره شیوع کرونا یا بستری یا فوت بیماران بر اثر ابتلا به کرونا در شهر‌های مختلف کشور منتشر می‌شد، به‌شدت تکذیب و به‌قول رئیس صداوسیما این فتنه‌گری‌ها را خنثی کرد. در تمام کشور‌ها رسانه‌ها نقش جست‌وجوگری و سؤال‌کردن و تحقیق و تفحص دارند و کشف حقیقت اصلی‌ترین وظیفه یک رسانه است. البته صداوسیما سال‌هاست که این نقش خود را از دست داده و به رسانه‌ای صددرصد حاکمیتی تبدیل شده است که جز تکرار مواضع رسمی مسئولان چیز دیگری نمی‌گوید؛ درحالی‌که در دنیا رسانه‌ها پرسشگر هستند و مسئولان موظف به پاسخ‌گویی.
دوم اینکه ۳ روز حیاتی از اعلام خبر رسمی فوت ۲ بیمار کرونایی در قم تا بعد از انتخابات، یعنی از ۳۰ بهمن تا ۳ اسفند، یکی از تاریک‌ترین نقاط عملکرد صداوسیما درباره کرونا به‌شمار می‌رود؛ درست مانند همان ۳ روزی که خبر سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی توسط پدافند ایران از افکار عمومی پنهان نگه داشته شد و درحالی‌که رسانه‌های اجتماعی و شبکه‌های تلویزیونی دنیا این خبر را بار‌ها و بار‌ها اعلام کردند، رسانه‌های ایران و در رأس آن‌ها صداوسیما مشغول خنثی‌کردن فتنه‌های فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای بودند. سکوت سنگین صداوسیما در این ۳ روز بعد از فوت اولین بیماران کرونایی هم دومین ضریه سنگین به این رسانه بود که با سکوت خود می‌خواست اهمیت موضوع را کم جلوه دهد و به‌خیال خود تأثیر منفی آن را بر انتخابات دوم اسفند از بین ببرد؛ درحالی‌که افکار عمومی منتظر اعلام صداوسیما نمی‌مانند. نه‌تن‌ها شبکه‌ها و بخش‌های خبری، بلکه حتی شبکه‌های تخصصی مانند شبکه سلامت نیز در این ۳ روز روزه سکوت گرفته بودند و به‌جای اعلام خبر ورود کرونا به کشور و هشدار به مردم برای رعایت بهداشت و فاصله اجتماعی و فیزیکی، بر ضرورت شرکت در انتخابات تأکید می‌کردند؛ بنابراین علی عسکری حرف خود را به‌درستی در هنگام ادای آن سخنان اصلاح کرد. او داشت می‌گفت «صداوسیما از روز اول کرونا...»، بعد بلافاصله اصلاح کرد و گفت «بعد از انتخابات...».
سوم اینکه بعد از ورود صداوسیما به عرصه اعلام خبر‌های کرونا و توصیه‌های بهداشتی به مردم تا امروز می‌توان ۲ دوره مشخص را در عملکرد صداوسیما از هم تفکیک کرد؛ اول دوره قبل از اعلام قرنطینه خانگی یعنی اسفندماه و دوم تعطیلات نوروز و ایام بعد آن. در دوره اول، تمام محتوای برنامه‌های صداوسیما بر اصلی به‌نام نترساندن مردم استوار بود. به‌عبارت دیگر، پوشش اخبار به‌گونه‌ای بود که همه‌چیز خوب است! ما بر اوضاع مسلطیم! دیگر کشور‌ها وضعشان از ما خیلی بدتر است! کرونا را احتمالا آمریکا ایجاد کرده است علیه چین و ایران و چین هم خیلی خوب توانسته است اوضاع را کنترل کند! به‌عبارت دیگر، هشدار جدی به مردم برای پیشگیری از ابتلا به ویروس مستلزم ترساندن مردم است؛ تا مردم نترستند خود را در خانه حبس نمی‌کنند و در ارتباطات اجتماعی، بهداشت را رعایت نمی‌کنند. بعد‌ها که صداوسیما وارد این حوزه شد، عملا وسایل بهداشتی مانند الکل و ژل و دستکش و ماسک در جامعه وجود نداشت که مردم بخواهند بخرند و بهداشت را رعایت کنند. دوره دوم در ایام نوروز و بعد از آن است. در ایام نوروز به‌جز سریال «پایتخت» که پربیننده‌ترین برنامه تلویزیونی این ایام بود و نیز سریال نیمه‌جذاب «دوپینگ»، دیگر برنامه‌های صداوسیما نتوانست رضایت افکار عمومی را جلب کند؛ صداوسیما در این ایام اصلا سرگرم‌کننده نبود و اگر مخاطبی فقط به صداوسیما دسترسی داشته باشد و نه دیگر رسانه‌ها، بعد از ۲ هفته دچار بیماری روانی و افسردگی می‌شود.
در مجموع می‌توان گفت صداوسیما نتوانسته است در این ۲ ماه افکار عمومی را قانع و به سرمایه اجتماعی خود اضافه کند. البته اگر از مسئولان صداوسیما سؤال کنید، نه‌تن‌ها آن‌ها افکار عمومی را قانع کرده‌اند و همه راضی و خوشحال هستند، بلکه حتی کادر درمانی کشور هم از صداوسیما تشکر می‌کنند! در واقع آن‌ها ادعا می‌کنند جامعه را آن‌ها هستند که اداره می‌کنند! همین!