فولکلور حسینی و مناطق ایران

امام حسین(ع)، امام سوم شیعیان، مثل بقیه امامان، معصوم و متَبَع است.
به دلیل حادثه کربلا و در طول زمان‌های مختلف، هر بخشی از کشور فولکلور محلی خود را در زیر ماجرای عاشورا شکل داده است. استان‌ها، شهرها و حتی روستاهای مختلف در بیشتر نقاط کشور با اشکال مختلف عزاداری، برای خودشان هویت‌سازی کرده‌اند و از مراسم ویژه روز عاشورایشان،‌ هرجا که باشند، می‌شود فهمید که از کدام قوم و از کدام بخش کشور هستند.
البته بررسی تاریخی و ریشه‌های جامعه‌شناختی هر یک از این مراسم بر عهده متخصصان تاریخی و اجتماعی است.
اینکه تنوع مراسم که نشانه فرهنگ‌ها و سنت‌های محلی است، حول عاشورا به وجود آمده است و در طول زمان‌های مختلف رشد کرده است، شاید به این دلیل است که ایرانی‌ها دوست داشته‌اند برای خودشان یک هویت اسلامی با گرایش شیعی داشته باشند که ضمنا ایرانی و محلی باشد. وجود مقدس امام حسین(ع) و اتفاق نظری که ایرانیان درباره آن امام داشته‌اند و حوادث تلخ و حزن‌آوری که در کربلا گذشته است، همه ظرفیت این فولکلورسازی و هویت‌سازی دور محور امام حسین(ع) را به ایرانیان داده است. علاوه بر مراسم سنتی و متفاوتی که در مناطق با عنوان عزاداری انجام می‌شود، اهمیت دادن مردم نقاط گوناگون به حضور در مراسم محلی‌شان هم جالب توجه است. مردم مناطق مختلف با هر گرایش و با هر میزانی از پایبندی به مسائل شرعی، در ایام عاشورا سعی می‌کنند خود را به شهر یا روستای خود برسانند. این کار همبستگی منطقه‌ای را هم بر اساس محور عاشورا شکل می‌دهد.
در مشهد که کانون اجتماعات مذهبی است و در مناسبت‌های مختلف مذهبی بیشترین زائر را دارد، در ایام عاشورا از آن ازدحام خبری نیست؛‌ اما در ایام اربعین و بیست‌وهشتم صفر که در اصطلاح مشهدی به آن چهل‌وهشتم می‌گویند، دسته‌های سینه‌زنی مختلف به شکل وسیعی به زیارت می‌آیند. مشهدی‌ها تاریخ آن ایام را بر اساس عاشورا محاسبه می‌کنند؛ آن‌ها به جای بیست‌وهشتم صفر، از واژه چهل‌وهشتم استفاده می‌کنند؛ یعنی 48روز از عاشورا گذشته است.
مردم علاقه‌مندند که مراسم عاشورا را در محل خود و با شکل ویژه منطقه خود برگزار کنند. در همان آخر صفر یا اربعین، از نوع دسته‌های بزرگ و شکل عزاداری‌ها به دلیل رنگ و بوی محلی، مشهدی‌ها می‌فهمند که این مثلا دسته سینه‌زنی اردبیلی‌ها یا مثلا هیئت لرستانی‌ها یا مازندرانی‌هاست. نکته مهم در این فولکلور عزاداری‌ها این است که ریشه تاریخی دارد و مردم خود متولی برگزاری مراسم و شکل دادن به آن هستند و هویت منطقه‌ای خود را در آن می‌بینند. به عبارت دیگر، شاید بزرگ‌ترین و فراگیرترین نهاد مدنی در ایران، دسته‌های عزاداری است.
البته بعد از انقلاب نهادهای حکومتی به کمک این نهاد مدنی آمده‌اند، ولی اگر آن‌ها هم کمکی نمی‌کردند، بازهم این مراسم آیینی وجود داشت؛ کما اینکه قبل از انقلاب نیز به همین شکل بوده است.
عظمت مراسم عاشورایی در سراسر ایران در این است که هم سنت‌های محلی حفظ می‌شود و هم چتر بزرگی بر سر کشور به‌نام حسین علیه‌السلام پهن می‌شود.
السلام علی الحسین
و علی علی‌بن‌الحسین
و علی اولاد الحسین
و علی اصحاب الحسین علیهم‌السلام
عزاداری‌هاتان قبول.