تفاهم بزرگ آبی

ملیحه فلاح - اواخر روز گذشته تفاهم‌نامه مشترک طرح انتقال آب از سواحل چابهار به شرق کشور به امـــضای استانـــداران خراسان‌رضوی، خراسان‌جنوبی و سیستان‌وبلوچستان و معاون آب و آبفای وزارت نیرو رسید تا بالأخره این طرح پرماجرا وارد مرحله جدیدی از اجرا شود. انتقال آب از دوردست‌ها به دشت‌های تشنه و تفتیده شرق ایران، رؤیایی چندین‌ساله است که موافقان و مخالفان زیادی دارد و البته دولت تدبیر و امید کمر همت به اجرای آن بسته است.
در این مراسم که به میزبانی استان خراسان‌رضوی در سالن شهید هاشمی‌نژاد دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد برگزار شد، سند تخصیص آب خراسان‌رضوی نیز که سهم آبی این استان از طرح انتقال آب را نشان می‌دهد، صادر و به مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی ارائه شد.
«ایران آب ندارد.» معاون آب و آبفای وزارت نیرو در این مراسم با بیان این جمله گفت: سالانه 5.5میلیارد مترمکعب از مخازن آبی کشور کاهش می‌یابد و این درحالی است که امروز بیش از 100میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر در کشور نداریم.
قاسم تقی‌زاده‌خامسی با تأکید بر اینکه از 609دشت ایران 405دشت ممنوعه است، گفت: اکنون 320هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور داریم و آن‌هایی هم که مجاز هستند، بیش از حد مجاز مصرف می‌کنند. همچنین 10هزار روستای ما آب پایدار ندارند و آب‌رسانی به آن‌ها یا از طریق تانکر یا برداشت از قنوات است. وی در ادامه، مدیریت مصرف را اولین راه برای حل مشکل آب دانست و افزود: بیش از 90درصد مصرف آب در بخش کشاورزی صورت می‎گیرد. بر این اساس، سال گذشته دولت مصوب کرد که به‌‌جز گیلان و مازندران، استان دیگری برنج کشت نکند؛ این در حالی است که امسال برنج‌کاری حتی در برخی شهرهای کم‌آب دوبرابر شده است. معاون وزیر نیرو در ادامه با تأکید بر اینکه در صورت ادامه این روند در مصرف آب، 134میلیارد مترمکعب کسری آب روزبه‌روز بیشتر خواهد شد، گفت: 20درصد از کسری مخازن آب کشور مربوط به خراسان‌رضوی بوده و این در حالی است که این کسری در شرق کشور 30درصد است. تقی‌زاده‌خامسی با اشاره به اینکه انتقال آب تنها راه تأمین آب شرق کشور نیست، گفت: مدیریت مصرف ازجمله استفاده از پساب و بازچرخانی، موضوعاتی است که باید در مرحله اول به آن توجه شود. به گفته وی، استاندار خراسان‌رضوی قول داده است که بازار آب را برای نخستین‌بار در کشور راه‌اندازی ‌کنند.

طرح انتقال آب، اولویت جدی برای توسعه شرق
«طرح انتقال آب از سواحل چابهار، یک اولویت جدی برای توسعه شرق کشور است. بنابراین از همه ظرفیت‌های خود برای اجرای این طرح استفاده خواهیم کرد.» این را هم استاندار خراسان‌رضوی در ادامه مراسم بیان کرد و گفت: 2ماه پیش همه شرکت‌های فعال بخش‌ خصوصی در مشهد دور هم جمع شدند و آمادگی خود را برای تأمین منابع مالی پروژه انتقال آب از سواحل چابهار به شرق کشور اعلام کردند. علیرضا رزم‌حسینی ادامه داد: بنا داریم مدیریت آب و خاک را در استان‌ها انجام دهیم و اکنون نیز طرح یکپارچه‌سازی مدیریت آب و خاک در خراسان‌رضوی را با عنوان «همیاران آب» تدوین کرده‌ایم.
وی همچنین در حاشیه این مراسم و در جمع خبرنگاران گفت: بیشترین مصرف آب خراسان‌رضوی مربوط به بخش کشاورزی است و برای استفاده حداکثری از منابع آبی باید اقتصاد آب را مدنظر قرار دهیم. به گفته استاندار خراسان رضوی، در کنار طرح همیاران آب، طرح انتقال آب را نیز پیش خواهیم برد و به‌زودی عملیات اجرایی آن در سیستان‌وبلوچستان به‌عنوان مبدأ آغاز خواهد شد. رزم‌حسینی درباره زمان‌بندی این طرح نیز گفت: انتقال آب یک پروژه بلندمدت است و نمی‌توان زمان دقیقی برای آن مطرح کرد، اما پیش‌بینی می‌شود اجرای این طرح حدود 10سال زمان ببرد.

گاز سرخس، علت محرومیت شرق کشور
استاندار سیستان‌وبلوچستان در ادامه این جلسه عامل بدبختی شرق کشور را وزارت نفت و شرکت ملی گاز دانست و گفت: اگر یک خط انتقال از گاز سرخس به چابهار کشیده می‌شد، اکنون شرق کشور گاز و در پی آن صنعت داشت.
احمدعلی موهبتی افزود: چنان‌چه امروز درباره انتقال آب از منابع آبی جنوب کشور تصمیم درستی نگیریم، قطعا روزی آیندگان ما را عامل بدبختی شرق کشور می‎دانند.
وی با بیان اینکه نباید برای تأمین آب به آب‌های زیرزمینی و غیرمتعارف امید داشت، افزود: باید به‌ فکر تأمین آب از دریای عمان باشیم و چنان‌چه امروز تصمیم منطقی و با مطالعه صحیح اخذ شود، مشکلی در آینده در این زمینه وجود نخواهد داشت.
در ادامه محمدصادق معتمدیان، استاندار خراسان‌جنوبی نیز با ابراز امیدواری برای توجه به سند توسعه شرق کشور که سال‌ها بر زمین مانده است، گفت: امیدواریم بتوانیم در مجلس شورای اسلامی نیز کمیسیونی با عنوان کمیسیون پیگیری مشکلات شرق کشور داشته باشیم.

پشتیبانی مجلس از طرح انتقال آب
در ادامه این جلسه، نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی نیز با تأکید بر اهمیت امنیت در اجرای این طرح گفت: بیشترین دلیل جابه‌جایی جمعیت و حاشیه‌نشینی، کمبود آب است که این موضوع باعث ایجاد مشکلات اجتماعی و امنیتی خواهد شد. بنابراین حاکمیت و دولت غیر از محاسبات اقتصادی باید به این نکات نیز توجه داشته باشند. به گفته امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی، با اجرای این طرح شاهد توسعه در شرق کشور خواهیم بود.
وی همچنین در حاشیه این مراسم به تکمیل مطالعات این پروژه اشاره کرد و افزود: مجلس برای تأمین هزینه‌های بالاسری این طرح از محل اعتبارات منابع عمومی یا اوراق مشارکت از اجرای این طرح پشتیبانی کند.
مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی نیز در این نشست با بیان اینکه در هر دهه با 4درصد کاهش بارندگی و 13درصد کاهش روان‌آب‌ها مواجه هستیم، گفت: تمام تلاش شرق کشور در این 3استان، سازگاری با مسئله کم‌آبی است. با این وجود، نیاز به تأمین پایدار آب داریم که از طریق طرح انتقال آب امکان‌پذیر خواهد بود. محمد علایی افزود: تأمین آب اولین راه توسعه شرق کشور است و اگر آب باشد، فرصت‌های خوبی برای توسعه این منطقه ایجاد خواهد شد.
در ادامه، مشاور طرح انتقال آب به‌ خراسان‌رضوی نیز به‌ چالش منابع آب در شرق کشور اشاره و اظهار کرد: چالش تخلیه نوار مرزی و حاشیه‌نشینی، منابع آبی مشترک با افغانستان و ساختار اقتصادی پرآب‌طلب ازجمله این چالش‌هاست.
به گفته نصیر گیفانی، ایجاد فرصت‌های جدید در تعاملات ایران و افغانستان، ایجاد تحول در کشاورزی، توجه به‌ جمعیت شرق کشور، جلوگیری از حاشیه‌نشینی، تثبیت مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، بخشی از ثمرات انتقال آب به‌ خراسان‌رضوی خواهد بود.
در ادامه این نشست کامران داوری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد نیز درباره طرح همیاران آب با بیان اینکه مدیریت منابع، تقاضا و فناوری از جمله نکاتی است که باید در این مسیر به آن توجه شود، گفت: باید تا سال1420 از ناپایایی مصرف آب به‌ پایایی برسیم.