تحلیلی به ابعاد ژئوپلیتیک راه آهن خواف-هرات

به گزارش شهرآرانیوز؛ پنجشنبه ۲۰‌ آذر، راه آهن خواف-هرات، اولین خط آهن میان دو کشور ایران و افغانستان، توسط حجت‌الاسلام حسن روحانی و محمد اشرف‌غنی، روسای جمهور دو کشور به‌سبب محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا، در مراسمی از طریق ویدئو‌کنفرانس افتتاح شد. بدون شک این پروژه مشترک پیامد‌های مثبت بسیاری به‌دنبال دارد، اما برای بررسی پیامد‌ها و ابعاد ژئوپلیتیکی این پروژه، سراغ پیرمحمد ملازهی، کارشناس مسائل شبه‌قاره، رفته‌ایم.

ملازهی در پاسخ به این پرسش شهرآرا که راه‌آهن خواف-هرات از نگاه ژئوپلیتیکی چه اهمیت و پیامد‌هایی به‌دنبال دارد، گفت: «از نگاه ژئوپلیتیکی، اهمیت راه‌آهن خواف-هرات، به موقعیت خاص منطقه‌ای باز‌می‌گردد که این راه‌آهن در آن احداث شده است. در این منطقه، چندین مجموعه امنیتی وجود دارد که حائز اهمیت ویژه است. در این پروژه مشترک، دو کشور ایران و افغانستان، با چندین مجموعه امنیتی درگیرند. این مجموعه‌های امنیتی شامل مجموعه‌های امنیتی آسیای مرکزی، شرق آسیا با محوریت چین، جنوب آسیا با محوریت هند و خاورمیانه با محوریت عربستان می‌شود. از منظر ژئوپلیتیکی، کارکرد این خط آهن برقراری ارتباط میان این مجموعه‌های امنیتی است.

 

این خط آهن از یک سو، آسیای مرکزی را به چابهار و از طرف دیگر به جنوب آسیا متصل می‌کند و از سوی دیگر، چین را که یک باریکه مرزی زمینی حدود ۶۰‌کیلومتری با افغانستان دارد، از‌طریق پروژه جاده کمربند که یک شعبه آن به ترکمنستان، ایران، خلیج فارس و عمان می‌رود، به خاورمیانه متصل می‌کند. می‌دانیم که بسیاری از گره‌های امروز حوزه بین‌المللی نیز در منطقه آسیای مرکزی است. اگر این خط آهن کامل شود، از چابهار به هرات و سپس به مزار شریف می‌رود و در‌نهایت به آسیای مرکزی می‌رسد که می‌توان گفت در این صورت به مسکو و اروپا راه می‌یابد و از سوی دیگر کشور‌های شبه‌قاره هند و چین را دربرمی‌گیرد. در این نگاه است که اهمیت ژئوپلیتیکی این خط آهن را می‌توان در نظر گرفت.»

وی در پاسخ به این پرسش که این پروژه به‌سبب دشواری‌های امنیتی در این منطقه ۱۳‌سال به طول انجامید؛ اکنون افتتاح آن چه کمکی به امنیت بیشتر در منطقه می‌کند، گفت: «این پروژه هنوز تکمیل نشده است و بخش افغانستان آن باقی مانده و با‌توجه‌به وضعیت افغانستان باید توافقات دیگری برای پیشبرد آن صورت بگیرد. مشکل کنونی در افغانستان، فعالیت گسترده طالبان و دیگر گروه‌های رادیکال اسلامی است. با این‌حال این گروه‌ها چندان در هرات فعال نیستند و حتی حضور بخش‌هایی از آن‌ها در این منطقه سبب نمی‌شود جلو این پروژه را بگیرند؛ زیرا این شناخت را دارند که این پروژه به نفع کشورشان است و اگر آسیبی ببیند، خود آنان نیز لطمه خواهند دید.

 

دیگر آنکه آن‌ها درآمد بسیاری نیز از‌طریق ترانزیت کالا به آسیای مرکزی به دست خواهند آورد و بسیاری از کالا‌ها را می‌توانند از‌طریق ایران تأمین کنند. خط آهن خواف-هرات یک راه استراتژیک است که اگر درست فهم شود، تأمین‌کننده منافع همه کشور‌های منطقه است. در‌نتیجه به نظرم گروهی انگیزه خراب‌کاری در پیشبرد و پیشرفت این پروژه را ندارد و مخالفان دولت در افغانستان نیز اقدامی عملیاتی در تخریب این پروژه نخواهند کرد.»

این کارشناس مسائل شبه‌قاره در پایان درباره تأثیر پروژه راه‌آهن بر هم‌گرایی بیشتر میان ایران و افغانستان نیز گفت: «هرچه ارتباطات و هماهنگی در پروژه‌ها میان ایران و افغانستان بیشتر شود، هم‌گرایی دو کشور بیشتر خواهد شد. ایران و افغانستان در منطقه نزدیک‌ترین کشور‌ها به یکدیگر هستند.

 

اگر گاهی نیز در روابط دو کشور مشکلاتی موقتی ایجاد می‌شود، در شرایطی که افغانستان ناامن است و این ناامنی را به‌نوعی در مرز‌های ایران نیز انعکاس می‌دهد، این مشکلات چندان در روابط کلی دو کشور تعیین‌کننده نیست و تأثیر چندانی بر ذهنیت مردم دو کشور نمی‌گذارد. ایران و افغانستان آن احساس یگانگی تاریخی را دارند و مشکلاتی را که گاهی در روابط دو کشور به وجود می‌آید، به‌سادگی می‌توان حل و فصل کرد.»