نسخه‌ای به‌جامانده از غارت نیشابور در سال ۵۴۸ قمری

حسینی نژاد | شهرآرانیوز - حمله غُزها، طائفه‌ای از ترکان زردپوست آسیای میانه، به خراسان در سال ۵۴۸ قمری از وقایع تلخ این مرزوبوم است. نیشابور نیز از این قاعده مستثنا نبود. این شهر بزرگ خراسان از ثروتمندترین مناطق تمدن اسلامی در آن سال‌ها بود و به تنهایی بار علمی شرق تمدن اسلامی را با وجود اندیشمندان بزرگ اسلامی به دوش می‌کشید.

 

در کتابخانه آستان قدس رضوی نسخه‌ای خطی از کتاب تلخیص کتاب الصناعیتن ابوهلال عسکری وجود دارد که در مسجد جامع منیعی نیشابور، از مساجد کهن این شهر، قرار داشته است. غُزها پس از حمله به این شهر مساجد و کتابخانه‌ها را به آتش کشیدند. بر روی برگه اول این نسخه، متنی به زبان فارسی نوشته شده است که نشان دهنده شرح ماجرای این حمله به نیشابور است. این فرد که احمدبن حامد نام داشته است، این نسخه را از جامع منیعی برمی دارد و از این کشتار جان سالم به در می‌برد. پس از این اتفاق به مشهد سفر می‌کند و نسخه را در کتابخانه آستان قدس رضوی قرار می‌دهد. شرح وقایع به زبان فارسی بر روی این نسخه دیده می‌شود.

متن دست نوشته:
«این (کتاب) کی کرده اند چنین دیدم که مکتوب آن بود که این کتاب صاحب عبدالجلیل [..]گردانید و در جامع منیعی نشابور دارالکتبی ساخته و در آن نهاده و وقتی که نشابور غارت می‌کردند و کتب بسیار بدین جای آوردند، این کتاب از آن جمله است و این ساعت که در دست من است، ملک من نیست و نیت و ضمیر آن است که اگر باز دانم کی آن دارالکتب کی موضع اوست، بر حال عمارت مانده است و باقی کتب برجای این نیز باز آنجا رسانم و اگر نه به فواید آن منتفع و مستفید می‌باشم و دعا خیر به واقف آن رحمه ا... می‌فرستم. غرض از اثبات این سطور آن است که بعد ازین بیع و شری برین کتاب روا ندارند و هذا خط احمدبن حامد کتبه خوفا من سخط ا... و عقابه یوم تجزى کل نفس بما کسبت و صلی ا... على محمد و آله».