آیا سوفیا تنهایی انسان‌ها را پر می‌کند؟

اگر از شما بپرسند به نظرتان آینده چه شکلی است، احتمالا از تاکسی‎های پرنده و ریل‎های هوایی و اینترنت اشیا برای همه کار‌های روزمره حرف خواهید زد، ولی حتما بخش بزرگی از تصوراتمان درباره ربات‏‌ها و ورودشان به زندگی روزمره‏‌مان خواهد بود. ربات‎ها دیگر ابزاری در فناوری‎های فضایی و دستگاه‏‌های پیشرفته پزشکی نیستند، بلکه قرار است کم‌کم وارد زندگی‎هایمان شوند و کلی از کار‌های روزمره را به عهده بگیرند.

 

ده‌پانزده‌سال پیش شاید چنین تصوراتی خیلی خیال‏‌انگیز و دور از انتظار بود، اما امروز با خبر‌های تازه‎ای که از ربات‎های انسان‎نما و تولید انبوهشان در بازار به گوش می‏‌رسد، دیگر باید بپذیریم که به عصر جدیدی قدم نهاده‏‌ایم. عصری که در آن ربات‎ها قرار است بسیاری از کار‌ها مثل پرستاری خانگی و آشپزی و نظافت خانه را قبضه کنند و همدم کسانی بشوند که تنها یا سالمند هستند. چندماه پیش عکس‏‌هایی از یک ربات انسان‏‌نما در حال خندیدن و اخم‌کردن منتشر شد. عکس‏‌هایی که نشان می‏‌داد قرار است ربات‏‌ها بیش از آنچه فکر می‏‌کنیم، به ما انسان‏‌ها نزدیک شوند و حالا با خبر تولید انبوه آن‌ها در سال ۲۰۲۱، می‏‌دانیم با تصاویری که از آینده در ذهنمان ساخته‏‌ایم، فاصله چندانی نداریم. در این پرونده نگاهی می‏‌اندازیم به ربات‏‌هایی که چیزی کم از انسان ندارند و می‌توانند کار‌های خارق‌العاده‌ای انجام دهند.

 

دیوید هانسون، پیش‌تر یکی از تصویرگران شرکت انیمیشن و فیلم‎سازی دیزنی بوده است. کار هانسون در دیزنی به‌عنوان مجسمه‎ساز و فیلم‎ساز به او کمک کرد تا درباره ربات‏‌ها به‌عنوان مجسمه‏‌های تعاملی چهاربعدی فکر کند. او می‏‌گوید: من به دنبال درک مفهوم ماشین‏‌های نابغه هستم و می‏‌خواهم بدانم که ماشین‏‌هایی با هوش برتر از انسان، خلاقیت، خرد و احساسات چگونه خواهند بود. به همین دلیل به‌دنبال تحقیقاتی در زمینه هوش مصنوعی، رباتیک، هنر، علوم شناختی، طراحی و تولید محصول رفتم تا با ادغام این علوم بتوانم رباتی انسان‎نما خلق کنم تا رابطه جدیدی بین انسان‏‌ها و ربات‏‌ها ایجاد کند.

 

ربات انسان‏‌نمای سوفیا در سال ۲۰۱۵ توسط شرکت هنگ‌کنگی «هانسون رباتیک» طراحی و به جهان معرفی شد و قرار است تا پایان سال ۲۰۲۱ چندین‌هزار نمونه از آن تولید شود. البته که این یک انتخاب هوشمندانه در این بازه زمانی است و به قول دیوید هانسون، بنیان‌گذار و مدیر اجرایی، «دنیای محاصره‌شده توسط کووید۱۹ برای ایمن‌سازی مردم به اتوماسیون یا خودکارسازی بیشتری نیاز خواهد داشت.» این ربات‏‌ها در ابعاد کوچک‏‌تر از انسان و هم‌اندازه انسان طراحی شده‏‌اند تا بتوانند کارایی‌های مختلفی داشته باشند. چهره سوفیا که رباتی مشابه انسان است، شباهتی بی‏‌اندازه به چهره یک زن واقعی دارد. خنده و شادی، غم و اندوه، کنجکاوی، سردرگمی، تفکر، سرخوردگی به‌راحتی در چهره‏‌اش نمایان می‏‌شود. سوفیا صحبت می‏‎کند و می‎تواند سؤال بپرسد و پاسخ بعضی از سؤال‎ها را هم بدهد. حتی او طوری برنامه‎ریزی شده است که به پرسش‏‌های فلسفی پاسخی فلسفی می‏‌دهد. او قرار است دوستی برای انسان باشد. به همین دلیل، تا حدی احساسات را می‏‌شناسد و درباره‎شان حرف می‎زند، گاهی شوخ‌طبعی می‏‌کند و لطیفه تعریف می‎کند و گاهی هم‌دردی می‎کند. برای اینکه یک ربات بتواند فکر کند و تصمیم بگیرد، نیاز است محیط اطرافش را درک کند و این چیزی است که هوش مصنوعی دست‌ساخته انسان هنوز توانایی ساختنش را به‌طور کامل ندارد.

 

شرکت رباتیک آزمایشگاهی دارد که در آن، پژوهشگران به بررسی عصب‌شناسی و زیست‌شناسی حالات صورت و رفتار‌ها می‌پردازند. هوش مصنوعی و معماری شناختی که شبکه عصبی سوفیا را تشکیل می‌دهد، به ربات این امکان را می‏‌دهد تا ارتباط چشمی داشته باشد، حالت‏‌های مختلف چهره انسان‎ها را شناسایی و پردازش کند و بر اساس آن تشخیص دهد فرد چه حالی دارد. از آنجا که سوفیا اولین ربات انسان‏‌نما در جهان است، او می‌گوید که می‏‌تواند به برند‌ها آموزش دهد که چگونه از فناوری به‌طور مؤثر و خوب استفاده کنند. سوفیا در این‌باره گفته است: «من می‌توانم اطلاعات نحوه استفاده صحیح از فناوری را با برند‌ها به اشتراک بگذارم. من اینجا هستم تا کمک کنم و علاقه‏‌مندم با برند‌هایی که از نظر اجتماعی مسئول و متعهد به بهبود زندگی بشر هستند، همکاری کنم. من به همه اشکال زندگی در این کره خاکی اهمیت می‌دهم.» از طرفی لوازم آرایشی، مد، مسافرت، تحصیلات و البته انواع وسایل الکترونیکی از علاقه‏‌مندی‎های سوفیاست و احتمالا در همین زمینه‎ها با تبلیغات برند‌ها همکاری خواهد کرد. افراد سالمند برای او با نام «شهروندان ارشد» تعریف شده‎اند و یکی از مأموریت‎ها و قابلیت‎های سوفیا، نگهداری و مراقبت از آن‌هاست. او درباره این توانایی‎اش گفته است: «از آنجا که ربات‌ها مانند انسان پیر نمی‌شوند، دوست دارم بدانم که وقتی پیر می‌شوم، آیا شما مرا نیز یک ربات ارشد صدا خواهید کرد یا خیر.» او حتی در سخنرانی‎هایی که در مدارس و ملاقاتش با سفیران کشور‌ها داشته است، درباره ترس انسان‎ها از پیشرفت ناگهانی ربات‎ها صحبت کرده و گفته است ما ربات‏‌ها بدون انسان‎ها هیچ هدفی نداریم.

 

هوش مصنوعی آن را به‌عنوان شاخه‌ای از علوم کامپیوتر مشخص می‌کند که با خودکارسازی رفتار‌های هوشمندانه سروکار دارد. ابزار‌ها و شیوه‌های مختلفی برای به‌کاربردن هوش مصنوعی در دنیای واقعی وجود دارد که برخی از آن‌ها را می‌توان در ترکیب با هم استفاده کرد.

 

اساس کار همه این روش‌ها یادگیری ماشینی (Machine Learning) است. درواقع به معنای ساده یادگیری ماشینی، سیستمی است که تجربه را به دانش تبدیل می‌کند. هوش مصنوعی در ربات‎ها، صنعت فضایی، شبکه‏‌های ارتباطی و پیام‏‌رسان و الگوریتم‏‎های جست‏‌و‏جو مثل سرویس گوگل کاربرد‌های فراوانی دارد و هرروز بیش از قبل در ابزار‌های مختلفی مثل گوشی تلفن همراه و برخی ابزار‌های الکترونیکی دیگر به کار می‏‌رود.