نسخه هسته‌ای تهران؛تعهد، اقدام و جلسه

دو روز پایانی هفته گذشته، ساعات پُرخبری در‌باره برجام بود، چنان‌که گمانه‌زنی‌ها درباره آینده احیای این توافق هسته‌ای بین‌المللی، سرتیتر رسانه‌های جهانی بود. پس از آنکه نِد پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، روز پنجشنبه ۳۰‌بهمن، در بیانیه‌ای اعلام کرد که آمریکا دعوت نمایندگان ارشد اتحادیه اروپا برای شرکت در نشست‌١+۵ و ایران برای مذاکره درباره راهکاری دیپلماتیک برای توافق هسته‌ای ایران را می‌پذیرد، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، در نشست وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی عضو برجام شرکت کرد که محصول آن، صدور بیانیه‌ای مشترک مبنی‌بر ابراز تمایل به حفظ برجام بود.

آلمان، فرانسه، انگلیس و آمریکا با صدور بیانیه مشترکی نوشتند: «سه کشور اروپایی از عزم ایالات متحده برای بازگشت به دیپلماسی و از‌سرگیری گفتگو‌های عمیق و قابل اتکا بین تروئیکای اروپا و آمریکا استقبال کردند. سه کشور اروپایی بر هدف مشترک خود مبنی‌بر بازگشت ایران به پایبندی کامل به تعهداتش ذیل برجام تأکید کردند. وزیر خارجه آمریکا، آنتونی بلینکن، تأکید کرد که مطابق با گفته‌های جو بایدن، اگر ایران به پایبندی دقیق تعهداتش ذیل برجام بازگردد، ایالات متحده نیز همین‌کار را خواهد کرد و حاضر است که در این‌خصوص به گفتگو با ایران مشغول شود.»

 

در ادامه این بیانیه آمده است: «سه کشور اروپایی و آمریکا از ایران خواستند که از برداشتن گام‌های بیشتر به‌ویژه در‌زمینه تعلیق پروتکل الحاقی و محدودسازی فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران خودداری کند. سه کشور اروپایی و آمریکا در تأکید بر ماهیت خطرناک تصمیم برای محدودسازی دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی متحد هستند و از ایران می‌خواهند پیامد‌های چنین اقدامات پرمخاطره‌ای را به‌ویژه در این برهه که فرصتی جدیدی برای دیپلماسی ایجاد شده است، در نظر بگیرد. آن‌ها بر حمایت کامل از نقش بی‌طرفانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مدیرکل آن در‌زمینه تلاش برای اجرای راستی‌آزمایی‌های ضروری و نظارت بر تعهدات هسته‌ای ایران ذیل برجام تأکید کردند.

 

سه کشور اروپایی و آمریکا همچنین نگرانی مشترک خود درخصوص اقدام اخیر ایران مبنی‌بر تولید اورانیوم تا سقف غنای ۲۰‌درصد و اورانیوم فلزی را بیان کردند.» در پایان این بیانیه نوشته شده است: «سه کشور اروپایی و آمریکا بر عزمشان مبنی‌بر تقویت برجام و رسیدگی به نگرانی‌های امنیتی جامع‌تر درخصوص برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران به همراه طرف‌های منطقه‌ای و جامعه بین‌المللی وسیع‌تر تأکید کردند. سه کشور اروپایی و آمریکا به همکاری با یکدیگر برای رسیدن به این اهداف متعهد هستند.»

محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان، شامگاه پنجشنبه در توئیتی در واکنش به بیانیه تروئیکای اروپایی و آمریکا نوشت: «به‌جای سفسطه‌بازی و قرار‌دادن بار مسئولیت بر دوش ایران، تروئیکای اروپایی/اتحادیه اروپا باید به تعهدات خود عمل کند و خواستار آن شود که میراث تروریسم اقتصادی ترامپ علیه ایران پایان یابد. تدابیر جبرانی ما پاسخی‌اند به نقض‌های ایالات متحده و تروئیکای اروپایی. اگر از معلول هراسانید، علت را حذف کنید. ما اقدام را با اقدام پاسخ می‌دهیم.» همچنین حسین امیرعبداللهیان، دستیار ویژه رئیس مجلس در امور بین الملل در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «فقط چهارروز دیگر، فرصت برای آمریکا و سه کشور اروپایی عضو برجام به پایان می‌رسد. بدون لغو مؤثر تحریم‌ها، خروج ایران از پروتکل الحاقی قطعی و حتمی است. بی‌تردید دیگر معطل جلسات، عکس گرفتن و وعده‌های توخالی کاخ سفید و سه کشور اروپایی نخواهیم ماند.»

در‌کنار پذیرش دعوت نمایندگان اتحادیه اروپا از جانب ایالات متحده آمریکا مبنی‌بر بحث درباره مسیر دیپلماسی برای احیای برجام که نخستین ماحصل آن، بیانیه مشترک اخیر تروئیکای اروپا و آمریکا مبنی‌بر اراده و انگیزه آنان به حفظ برجام است، در روز‌های گذشته شاهد تحرکات و سیگنال‌هایی از‌سوی مقامات غربی بوده‌ایم که حاکی از جدیت آن‌ها برای بازگشت به مسیر عقلانی است. به‌جز گفت‌وگوی اخیر حجت‌الاسلام حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان، با شارل میشل، رئیس شورای اروپا، درباره لزوم حفظ برجام، می‌توان به خبر شبکه «سی. ان. ان» اشاره کرد مبنی‌بر اینکه دولت آمریکا قصد دارد محدودیت‌های اعمال‌شده در سفر دیپلمات‌های ایرانی از‌سوی دولت پیشین این کشور را لغو کند. محدودیتی که در دولت ترامپ اعمال شد، تحرک دیپلمات‌های ایرانی را محدود به مقر هیئت ایران در نیویورک و مقر سازمان ملل می‌کرد.

 

اما اکنون دولت جدید آمریکا در‌حال لغو محدودیت‌های تردد است تا دیپلماسی را برای احیای توافق بین‌المللی هسته‌ای تسهیل کند. یک مقام آمریکایی مطلع به این شبکه خبری گفت است که ایده پشت این اقدام، برداشتن گام‌هایی در‌راستای رفع موانع غیرضروری بر سر راه دیپلماسی چندجانبه از‌طریق اصلاح محدودیت‌ها در‌زمینه تردد داخلی است. دولت جو بایدن روند قبلی را دوباره برقرار می‌کند که به دیپلمات‌های کشور‌هایی مانند ایران اجازه می‌دهد در محدوده‌ای معین و در شهر نیویورک تردد کنند.

یکی دیگر از سیگنال‌های اخیر دولت آمریکا به ایران، خبری است که نماینده موقت آمریکا در سازمان ملل متحد اعلام کرده است. ریچارد میلز، روز پنجشنبه ۳۰‌بهمن در نامه‌ای به شورای امنیت اطلاع داده است که دولت جدید ایالات متحده آمریکا، اعلان دولت دونالد ترامپ مبنی‌بر بازگشت همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را لغو کرده است. در‌این‌باره ظریف دیروز در واکنش به عقب‌نشینی آمریکا برای فعال‌کردن مکانیسم ماشه، خواستار لغو همه تحریم‌های بازگردانده شده و اعمال‌شده در دولت ترامپ علیه ایران شد. او در توئیتی نوشت: «ایالات متحده اذعان کرد که ادعا‌های پمپئو در‌خصوص قطعنامه‌۲۲۳۱ فاقد وجاهت قانونی بوده است. موافقیم. در انطباق با قطعنامه ۲۲۳۱: ایالات متحده باید بدون قید و شرط و به‌صورت مؤثر تمام تحریم‌های اعمال، بازاعمال یا تغییر برچسب داده‌شده توسط ترامپ را لغو کند. سپس ما نیز تمام تدابیر جبرانی خود را بلافاصله به حالت قبل بازمی گردانیم. ساده است: تعهد-اقدام-جلسه.»

 

میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، نیز در صفحه توئیترش در واکنش به اقدام آمریکا مبنی‌بر لغو اعلام دولت ترامپ، درباره بازگردانی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران نوشت: «کسانی که از مکانیسم بازگردانی سریع تحریم‌ها (مکانیسم ماشه) و دیگر اقدامات مشابه در بیشترین حد ممکن و حتی بیشتر از حد سیاست فشار حداکثری کاملا شکست‌خورده حمایت کردند، بدانند که دیر رسیدن بهتر از هرگز نرسیدن است. اکنون زمان سیاست واقعی و دیپلماسی فرارسیده است.» اگرچه تصمیم دولت بایدن برای عقب‌نشینی از اعلام فعال‌شدن مکانیسم ماشه به‌معنای لغو تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران نیست و در همان دوره ترامپ نیز سازمان ملل تأکید کرد که تنها با درخواست آمریکا، بازگرداندن تحریم‌های این سازمان علیه ایران ممکن نیست، اقدام اخیر دولت بایدن، به نظر برخی از تحلیلگران، گامی در راستای اثبات حسن نیت دولت جدید آمریکا برای بازگشت از مسیر نادرستِ قلدرمآبانه گذشته است.