درباره واکسن کرونا آسترازنکا که عوارضش، تردیدهایی برای آن ایجاد کرد

تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ نزدیک به یک سال پس از اعلام رسمی شیوع بیماری نوپدید کووید ۱۹ در ووهان چین، واکسیناسیون عمومی با تزریق واکسن فایزر به یک پرستار آمریکایی در نیویورک آغاز شد؛ روزی که مردم دنیا را به توقف مرگ‌های فراوان و ادامه زندگی عادی امیدوار کرد. اندکی پس از همه گیری کرونا، کشور‌های زیادی دست به کار تهیه واکسن آن شدند، به طوری که اکنون ۱۶۷ واکسن در دنیا در حال آزمایش بالینی یا تأییدشده و در مرحله واکسیناسیون هستند.

 

اگرچه واکسن‌ها مراحل کارآزمایی مختلفی را طی می‌کنند تا به تأیید سازمان بهداشت جهانی برسند، به این دلیل که چند روش مختلف برای ساخت واکسن وجود دارد و هر کشوری نیز ممکن است از یکی از آن‌ها برای دستیابی سریع پیروی کرده باشد، میزان اثربخشی واکسن متغیر خواهد بود. به طور مثال واکسن فایزر و مدرنا بیش از ۹۰ درصد ایمنی نشان داده و از سه روش ساخت واکسن بهره گرفته اند.

تا پیش از این، فرایند تولید تا کسب مجوز و توزیع یک واکسن، زمانی ده ساله نیاز داشت، اما شیوع سریع این ویروس پروتکل‌های تأیید واکسن را دگرگون کرد و به کمترین میزان رساند، به طوری که به یک سال و صدور مجوز‌های اضطراری کاهش یافت.

اکنون و از میان همه کشور‌های جهان، واکسن‌های «فایزر-بی وان تک»، «مدرنا»، «آسترازنکا/آکسفورد»، «اسپوتنیک -وی» و «آسترازنکا» و «سینوفارم» به مرحله تأیید و تزریق جهانی رسیده اند و ده‌ها واکسن دیگر از جمله چند واکسن ایرانی نیز مراحل تست بالینی و دریافت مجوز‌ها و تأییدیه‌های خود را می‌گذرانند.
وزرات بهداشت ایران، اما تصمیم گرفت تا به نتیجه رسیدن واکسن‌های وطنی منتظر نماند و با قرارداد تأمین ۲ میلیون دوز واکسن اسپوتنیک-وی، نخستین محموله واکسن را ۱۶ بهمن وارد کشور کند و نخستین مرحله واکسیناسیون کرونا از روز سه شنبه بیست و یکم همان ماه با تزریق به کادر درمان اجرایی شد.

با واردشدن دیگر واکسن‌ها به چرخه تأیید جهانی، اما و اگر‌ها برای ورود انواع دیگر ادامه یافت. یکی از انواع واکسن‌های مورد نظر که مدتی پیش سعید نمکی، وزیر بهداشت، و پس از آن کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، خبر ورود ۴.۲ میلیون دوز از آن را اعلام کرده بودند، واکسن کرونای آسترازنکا بود. سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا نیز از ورود حدود یک میلیون دوز واکسن آسترازنکا بین روز‌های ۲۸ اسفند تا ۸ فروردین خبر داده بود.

آسترازنکا یک شرکت انگلیسی-سوئدی است که روی درمان بیماری‌های سرطان، قلب و عروق، کلیه، تنفس و ایمونولوژی تمرکز دارد. دفتر مرکزی آن در کمبریج انگلیس است و در بیش از صد کشور جهان شعبه دارد. این واکسن از نوعی ویروس دست کاری شده ساخته شده است که بدن انسان را وادار به تولید پادتن می‌کند و بنابر نتایج آزمایش‌ها اثربخشی آن بین ۶۵ تا ۹۰ درصد اعلام شده است. این واکسن مدتی پیش در سبد کوواکس (اتحادیه جهانی تأمین واکسن) قرار گرفته است و به کشور‌هایی که در صف قرار گرفته اند، تحویل داده خواهدشد.

تزریق این واکسن در برخی کشور‌ها در حال انجام بود که خبر‌هایی از بروز عوارض آن گزارش شد. در ایتالیا اعلام شد یک مرد پنجاه ساله پس از زدن واکسن آسترازنکا دچار لخته خونی شده و درگذشته است. دانمارک، نروژ و ایسلند نیز گزارش‌هایی از لخته شدن خون در برخی از دریافت کنندگان، را گزارش کرده و تزریق واکسن را تعلیق کردند. همچنین اتریش نیز چند مورد آمبولی ریه را گزارش داده بود.

 

انتشار چنین خبر‌هایی امیدواری‌ها درباره تزریق این واکسن را کم رنگ می‌کرد تا اینکه سازمان نظارت بر محصولات دارویی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای اعلام کرده است: «در حال حاضر هیچ نشانه‌ای مشاهده نشده است از اینکه این عوارض (که در فهرست عوارض جانبی واکسن هم ذکر نشده) در اثر زدن واکسن ایجاد شده باشد.» در این بیانیه ذکر شده بود که آمار بروز مشکل لخته خون در افراد واکسینه شده بیش از میانگین کل جمعیت نیست.
در بخش دیگری از بیانیه آمده است: «فواید این واکسن همچنان بر خطرات آن می‌چربد و هم زمان با ادامه تحقیقات درباره موارد بروز مشکل ترومبوز (ظاهر شدن لخته خون در عروق سالم) می‌توان به تزریق واکسن ادامه داد.» متخصصان با وجود میلیون‌ها دوز ترزیق این واکسن در بریتانیا این میزان از عوارض را غیرعادی ندانسته و اثربخشی واکسن را رد نکرده اند.

واکسن آسترازنکا مزیت‌های دیگری همچون قیمت کمتر و شیوه نگهداری آسان تری نسبت به دیگر واکسن‌ها دارد. آسترازنکا با داروسازی سرم کشور هند قرار داد بسته و قرار است یک میلیارد واکسن برای کشور‌های کم درآمد و متوسط درآمد که به احتمال زیاد شامل ایران هم می‌شود، تولید کند. همچنین هر دوز از این واکسن حدود ۵ دلار قیمت دارد و به راحتی می‌توان در دمای یخچال و برای چندماه از آن نگهداری کرد، درحالی که قیمت واکسن‌های آمریکایی بین ۲۵ تا ۳۷ دلار اعلام شده است و به عنوان نمونه واکسن فایزر باید در دمای منفی ۷۰ درجه نگهداری شود.

با وجود همه حرف و حدیث‌ها درباره نوع واکسن یا زمان تزریق آن، حقیقت علمی این است که هیچ واکسنی صددرصد مصونیت نخواهد داشت. یکی از مؤثرترین واکسن‌هایی که چنددهه از تولید و تزریق آن می‌گذرد، واکسن سرخک است، اما آن هم بین ۹۵ تا ۹۸ درصد ایمنی دارد.

سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است که برای قطع زنجیره انتقال ویروس کرونا و ایمنی جمعی ۶۵ تا ۷۰ درصد مردم دنیا باید واکسینه شوند و تا چنین روزی راه درازی در پیش است. علاوه بر این به طور کامل مشخص نیست آیا کارایی واکسن‌هایی که امروز تزریق می‌شوند، با گذشت زمان کاهش پیدا می‌کند یا خیر. اما امیدواری‌ها به کاهش مرگ و میر و عادی شدن این بیماری با تزریق هرچه بیشتر واکسن‌ها قوت می‌گیرد.