سال‌های طلایی
مروری بر پیشینه ورزش مشهد در 100 سال گذشته
پس از توقف و سکونی که در دوران مشروطیت رخ داد، ورزش بار دیگر پس کودتای اسفند سال ۱۲۹۹، به‌عنوان یکی از جلوه‌های امروزی‌شدن، به‌سرعت در میان مردم رواج یافت آنچنان که در‌های بسته رشته‌های مختلف ورزشی، نه تنها بر مردان که بر روی زنان نیز گشوده شد. این اتفاق چنان سریع رخ داد که تاریخ درستی از ورود رشته‌های ورزشی به کشور و مشهد وجود ندارد، آن‌گونه که گویی این رشته‌ها با هم یا با فاصله بسیار اندکی از هم وارد و به سرعت فراگیر شده‌اند.
تاریخ می‌گوید که در روز یکشنبه دوم اردیبهشت سال ۱۳۱۳ نخستین «انجمن ملی تربیت بدنی» با عنوان «انجمن کوشش» به صورت رسمی و قانونی در منزل «حکیم‌الملک علی اصغر حکمت» وزیر فرهنگ و معارف وقت، تشکیل شد و آقایان «حسین علاء»، «امان ا... جهانبانی»، «عیسی صدیق»، «سلیمان اسدی» و «ابراهیم شمس‌آوری» دور هم جمع می‌شوند تا تشکیلاتی را پی بریزند که بعد‌ها می‌شود بنای نخست ورزش و تربیت بدنی در کشور.
طبق اسناد به‌جای‌مانده، «تهیه کتاب‌ها و مقررات ورزش و پیشاهنگی مدرن اروپایی برای ورزشکاران ایرانی»، «استخدام یک کارشناس تربیت بدنی از آمریکا به نام گیبسون»، «ساخت یک ساختمان برای دفتر انجمن ملی تربیت بدنی ایران» و «تربیت تعدادی ورزشکار داوطلب برای آموزش مقررات ورزشی و آزادگذاشتن این افراد برای تبلیغ و گسترش آموخته‌هایشان به دیگران»، از مهم‌ترین فعالیت‌های این انجمن در گام‌های نخستش بوده است.
در مهرماه سال ۱۳۱۳ «ادیب السلطنه سمیعی» کرسی ریاست انجمن را به‌عهده‌گرفت و ترتیب استخدام مسترگیبسون آمریکایی کارشناس ورزش را داد. در همین نشست، اعتبار حقوق گیبسون و مترجم او نیز معین شد. گیبسون و همکاران او «پازارگاد» و «بیرجندی»، در این دوران برای ترویج ورزش در میان بانوان تلاش بسیاری کردند. تشکیل سازمان پیشاهنگی برای دختران، از کار‌های آنان بود که به‌سختی انجام شد. آن‌طور که یکی از فعالیت‌های سخت دوران ریاست ادیب‌السلطنه، جذب دختران و بانوان ایرانی به محیط‌های ورزشی بود. دوره ریاست سمیعی ۶ سال طول کشید و روز دوم شهریور ۱۳۱۷ گیبسون که مأموریتش در ایران پایان یافته بود، به کشورش بازگشت.
پس از سمیعی، پازارگاد به کفالت سازمان تربیت بدنی و پیشاهنگی منصوب شد. او دانشسرای تربیت بدنی را با هدف تربیت مربیان و آموزگارانی که موظف بودند آموزش تربیت بدنی در کشور را بر عهده بگیرند، پایه‌ریزی کرد. بعد از پازارگاد، به ترتیب «اللهیار صالح»، «ابوالحسن ابتهاج» و سپس در سال ۱۳۲۰، بار دیگر ریاست انجمن را «حسین علاء» عهده‌دار شد. در این دوران مجددا استخدام مربیان جدید فرنگی آغاز شد و علاء، «فوکل» را به عنوان کارشناس استخدام کرد و به او ماموریت داد تا برای خرید وسایل ورزشی، با نمایندگان کشور‌های آمریکا وانگلستان مذاکره کند. در همین ایام بود که چند تیم خارجی نیز برای مسابقه با تیم‌های گوناگون دعوت شدند. ادامه این روال، سبب ترویج ورزش در کشور و ایجاد زیرساخت‌های بسیاری مانند ساخت دهکده المپیک و مجموعه ورزشی آزادی تهران برای برگزاری بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ را ضروری کرد. ساختِ این مجموعه که شامل ورزشگاه ۱۰۰ هزار نفری فوتبال، سالن ۱۲۰۰ هزار نفری، سالن‌های تیراندازی، پیست اسکیت، پیست اتومبیل‌رانی، پیست موتورسواری، دریاچه (برای ورزش‌های آبی)، پیست کارتینگ، سالن بسکتبال، سالن والیبال، سالن وزنه‌برداری، سالن کشتی، سالن بانوان، زمین‌های تنیس، کمپ تیم ملی فوتبال، مجموعه سوارکاری، استخر آزادی، ورزشگاه دوچرخه‌سواری، تعدادی زمین فوتبال، زمین بیسبال و کریکت و جاده تندرستی می‌شود، به داشته‌های ایران برای میزبانی مسابقات خارجی افزود.
اما بنیانگذاران ورزش نوین خراسان، مربیان و دبیران ورزش مدارس بوده‌اند. بر طبق اسناد، تا سال ۱۳۱۴ قدیمی‌ترین آموزگار ورزش که تاکنون مدرکی از وی به‌دست‌آمده، ناصرقلی‌خان رفیعا است که از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۸۸ در مشهد بوده و به‌عنوان نخستین دبیر ورزش دبیرستان دانش خدمت کرده است. پس از او، محمود مویدزاده، بین سال‌های ۱۳۱۴ تا ۱۳۸۰ از دبیران ورزش دبیرستان دانش و دبستان‌های دولتی مشهد بوده است. در دوره او، مسابقات فوتبال دسته‌جات آزاد دبیرستان‌ها و باشگاه‌ها برای نخستین بار انجام شد و دانش‌آموزان در شمشیربازی پیشرفت فراوانی داشتند. پس از آن، مشهد در کنار سایر شهر‌های ایران توانست با مدال‌آوری در رشته‌های گوناگون و پرورش ورزشکاران بسیار، راه پیشرفت در ورزش را هموار کند.
پس از انقلاب اسلامی هم با وجود مشکلات سال‌های نخستین انقلاب و همچنین درگیرشدن کشور در جنگی ۸ ساله، ورزش همچنان روزگار اوجش را حفظ کرد. اهمیت ورزش سبب شد تا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز چنین ذکر شود: «دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم، همه امکانات خود را برای امور زیر به کار ببرد: آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه، در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی.»
بر اساس آمار‌های موجود، در سال ۱۳۵۸ تنها در ۱۲ روستا زمین‌های ورزشی وجود داشت، اما تاکنون بیش از ۲ هزار و ۲۰۰ روستای کشور از زمین‌های ورزشی برخوردار شده‌اند. همچنین شمار سالن‌های ورزشی روستایی در سال ۱۳۵۸، فقط ۵ مورد بود که حالا به رقمی بیش از ۴۰۰ روستا رسیده است. افزون بر این، در سال‌های پس از انقلاب شکوهمند اسلامی در ایران و پس از جنگ تحمیلی، پروژه‌های عمرانی رشد چشمگیری داشته و تاکنون حدود ۳۰۰ پروژه ورزشی در کشور راه‌اندازی شده است. همچنین در نخستین سال‌های پس از پیروزی انقلاب، سرانه ورزشی کشور به‌ازای هر فرد، تنها ۲ سانتی‌متر بود که این عدد امروزه به ۷۶ سانتی‌متر رسیده که نشان‌دهنده رشد تقریبا ۳۸ برابری است. ساخت ۱۸ ورزشگاه ۱۵ هزار نفری، ۸ سالن مسابقاتی ۶ هزار نفری با قابلیت بهره‌برداری، ۴ پیست دوچرخه‌سواری، ۲ استخر قهرمانی، ۳ سالن تخصصی دو و میدانی، ۴ ورزشگاه ۵ هزار نفری در این پروژه‌های ورزشی، از مهم‌ترین کار‌های زیربنایی است که پس از انقلاب اسلامی در کشور انجام شده است.
تاریخ می‌گوید که در روز یکشنبه دوم اردیبهشت سال ۱۳۱۳ نخستین «انجمن ملی تربیت بدنی» با عنوان «انجمن کوشش» به صورت رسمی و قانونی در منزل «حکیم‌الملک علی اصغر حکمت» وزیر فرهنگ و معارف وقت، تشکیل شد و آقایان «حسین علاء»، «امان ا... جهانبانی»، «عیسی صدیق»، «سلیمان اسدی» و «ابراهیم شمس‌آوری» دور هم جمع می‌شوند تا تشکیلاتی را پی بریزند که بعد‌ها می‌شود بنای نخست ورزش و تربیت بدنی در کشور.
طبق اسناد به‌جای‌مانده، «تهیه کتاب‌ها و مقررات ورزش و پیشاهنگی مدرن اروپایی برای ورزشکاران ایرانی»، «استخدام یک کارشناس تربیت بدنی از آمریکا به نام گیبسون»، «ساخت یک ساختمان برای دفتر انجمن ملی تربیت بدنی ایران» و «تربیت تعدادی ورزشکار داوطلب برای آموزش مقررات ورزشی و آزادگذاشتن این افراد برای تبلیغ و گسترش آموخته‌هایشان به دیگران»، از مهم‌ترین فعالیت‌های این انجمن در گام‌های نخستش بوده است.
در مهرماه سال ۱۳۱۳ «ادیب السلطنه سمیعی» کرسی ریاست انجمن را به‌عهده‌گرفت و ترتیب استخدام مسترگیبسون آمریکایی کارشناس ورزش را داد. در همین نشست، اعتبار حقوق گیبسون و مترجم او نیز معین شد. گیبسون و همکاران او «پازارگاد» و «بیرجندی»، در این دوران برای ترویج ورزش در میان بانوان تلاش بسیاری کردند. تشکیل سازمان پیشاهنگی برای دختران، از کار‌های آنان بود که به‌سختی انجام شد. آن‌طور که یکی از فعالیت‌های سخت دوران ریاست ادیب‌السلطنه، جذب دختران و بانوان ایرانی به محیط‌های ورزشی بود. دوره ریاست سمیعی ۶ سال طول کشید و روز دوم شهریور ۱۳۱۷ گیبسون که مأموریتش در ایران پایان یافته بود، به کشورش بازگشت.
پس از سمیعی، پازارگاد به کفالت سازمان تربیت بدنی و پیشاهنگی منصوب شد. او دانشسرای تربیت بدنی را با هدف تربیت مربیان و آموزگارانی که موظف بودند آموزش تربیت بدنی در کشور را بر عهده بگیرند، پایه‌ریزی کرد. بعد از پازارگاد، به ترتیب «اللهیار صالح»، «ابوالحسن ابتهاج» و سپس در سال ۱۳۲۰، بار دیگر ریاست انجمن را «حسین علاء» عهده‌دار شد. در این دوران مجددا استخدام مربیان جدید فرنگی آغاز شد و علاء، «فوکل» را به عنوان کارشناس استخدام کرد و به او ماموریت داد تا برای خرید وسایل ورزشی، با نمایندگان کشور‌های آمریکا وانگلستان مذاکره کند. در همین ایام بود که چند تیم خارجی نیز برای مسابقه با تیم‌های گوناگون دعوت شدند. ادامه این روال، سبب ترویج ورزش در کشور و ایجاد زیرساخت‌های بسیاری مانند ساخت دهکده المپیک و مجموعه ورزشی آزادی تهران برای برگزاری بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ را ضروری کرد. ساختِ این مجموعه که شامل ورزشگاه ۱۰۰ هزار نفری فوتبال، سالن ۱۲۰۰ هزار نفری، سالن‌های تیراندازی، پیست اسکیت، پیست اتومبیل‌رانی، پیست موتورسواری، دریاچه (برای ورزش‌های آبی)، پیست کارتینگ، سالن بسکتبال، سالن والیبال، سالن وزنه‌برداری، سالن کشتی، سالن بانوان، زمین‌های تنیس، کمپ تیم ملی فوتبال، مجموعه سوارکاری، استخر آزادی، ورزشگاه دوچرخه‌سواری، تعدادی زمین فوتبال، زمین بیسبال و کریکت و جاده تندرستی می‌شود، به داشته‌های ایران برای میزبانی مسابقات خارجی افزود.
اما بنیانگذاران ورزش نوین خراسان، مربیان و دبیران ورزش مدارس بوده‌اند. بر طبق اسناد، تا سال ۱۳۱۴ قدیمی‌ترین آموزگار ورزش که تاکنون مدرکی از وی به‌دست‌آمده، ناصرقلی‌خان رفیعا است که از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۸۸ در مشهد بوده و به‌عنوان نخستین دبیر ورزش دبیرستان دانش خدمت کرده است. پس از او، محمود مویدزاده، بین سال‌های ۱۳۱۴ تا ۱۳۸۰ از دبیران ورزش دبیرستان دانش و دبستان‌های دولتی مشهد بوده است. در دوره او، مسابقات فوتبال دسته‌جات آزاد دبیرستان‌ها و باشگاه‌ها برای نخستین بار انجام شد و دانش‌آموزان در شمشیربازی پیشرفت فراوانی داشتند. پس از آن، مشهد در کنار سایر شهر‌های ایران توانست با مدال‌آوری در رشته‌های گوناگون و پرورش ورزشکاران بسیار، راه پیشرفت در ورزش را هموار کند.
پس از انقلاب اسلامی هم با وجود مشکلات سال‌های نخستین انقلاب و همچنین درگیرشدن کشور در جنگی ۸ ساله، ورزش همچنان روزگار اوجش را حفظ کرد. اهمیت ورزش سبب شد تا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز چنین ذکر شود: «دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم، همه امکانات خود را برای امور زیر به کار ببرد: آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه، در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی.»
بر اساس آمار‌های موجود، در سال ۱۳۵۸ تنها در ۱۲ روستا زمین‌های ورزشی وجود داشت، اما تاکنون بیش از ۲ هزار و ۲۰۰ روستای کشور از زمین‌های ورزشی برخوردار شده‌اند. همچنین شمار سالن‌های ورزشی روستایی در سال ۱۳۵۸، فقط ۵ مورد بود که حالا به رقمی بیش از ۴۰۰ روستا رسیده است. افزون بر این، در سال‌های پس از انقلاب شکوهمند اسلامی در ایران و پس از جنگ تحمیلی، پروژه‌های عمرانی رشد چشمگیری داشته و تاکنون حدود ۳۰۰ پروژه ورزشی در کشور راه‌اندازی شده است. همچنین در نخستین سال‌های پس از پیروزی انقلاب، سرانه ورزشی کشور به‌ازای هر فرد، تنها ۲ سانتی‌متر بود که این عدد امروزه به ۷۶ سانتی‌متر رسیده که نشان‌دهنده رشد تقریبا ۳۸ برابری است. ساخت ۱۸ ورزشگاه ۱۵ هزار نفری، ۸ سالن مسابقاتی ۶ هزار نفری با قابلیت بهره‌برداری، ۴ پیست دوچرخه‌سواری، ۲ استخر قهرمانی، ۳ سالن تخصصی دو و میدانی، ۴ ورزشگاه ۵ هزار نفری در این پروژه‌های ورزشی، از مهم‌ترین کار‌های زیربنایی است که پس از انقلاب اسلامی در کشور انجام شده است.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
