معلولان؛ آسیب‌ها و راهکار‌ها

هر سال با آغاز مهر، انبوهی از مناسبت‌های جهانی و ملی در حوزه افراد دارای معلولیت گرامی داشته می‌شود و آسیب‌های رایج در دنیای این افراد به بررسی می‌رسد. دو مناسبت در این ماه از جایگاه مهم‌تری برخوردار است؛ روز جهانی ناشنوایان و روز جهانی عصای سفید. هدف این یادداشت، معرفی این معلولیت‌ها نیست و در صفحات بعد به‌صورت جامع به آن‌ها پرداخته‌ایم، اما نکته مدنظر، آسیب‌هایی است که در فضای شهری می‌تواند تبعات بسیار بدی برای این قشر به‌همراه داشته باشد. مشهد، کلان‌شهری است که جمعیت افراد دارای معلولیت آن از ۱۸ استان کشور بیشتر است و چیزی حدود ۱۲ درصد از همشهریان ما را شامل می‌شود. در این تنوع وخیم باید دانست که آسیب‌های بینایی و شنوایی، به‌ترتیب ۱۳ و ۱۱ درصد از کل جمعیت معلول شهر را دربر گرفته است و در رده‌های سوم و چهارم انواع معلولیت‌ها قرار می‌گیرد. حال برای مدیریت کیفی سطح زندگی این قشر در شهر چه می‌توان کرد؟

معلولان با آسیب شنوایی بدون هیچ نماد ویژه‌ای به‌عنوان معلول خاموش، احتیاج فراوانی به دسترس‌پذیری‌های گفتاری براساس زبان اشاره، نصب تابلو‌های نوشتاری و علائمی دارند که بدون دردسر و حتی درخواست کمک بتوانند امور خود را بگذرانند. تمهیداتی مانند پیش‌بینی راهنمای زبان اشاره در فروشگاه‌ها، ایستگاه‌های قطارشهری، ادارات مهم دولتی، بانک‌ها و نظایر آن کمک زیادی به رفع نیاز‌های آنان می‌کند. از وظایف مشترک شهرداری و بهزیستی درقبال ۵ هزارو ۸۲۵ شهروند ناشنوا از درجه خفیف تا خیلی شدید، می‌تواند تعامل گسترده در حوزه آموزش و تامین تجهیزات لازم برای این شهروندان باشد تا بتوانند حضوری فعال در جامعه مدرن شهری داشته باشند.

از سوی دیگر مناسب‌سازی‌های شهری برای جامعه نابینای مشهد که ۶ هزارو ۳۶۲ نفر را شامل می‌شود، مناسب و کافی نیست. بهسازی‌های اخیر که در معابر شهری انجام گرفته، اگرچه سیمای پیاده‌راه‌ها را زیباتر کرده است، آن‌گونه که باید نیاز تردد معلولان به‌ویژه نابینایان را برآورده نکرده و پیشنهاد این است که پیش از انجام هرگونه بهسازی یا اقدام عمرانی در سطح کلان، پیمانکاران و مشاوران با هم‌فکری تخصصی با افراد دارای معلولیت نابینایی، اقدامات لازم را انجام دهند. شکی نیست که یک شهروند نابینا با اتکا به توانایی‌اش در جهت‌یابی، می‌تواند با محیط و مبلمان شهری هم‌سو شود و نیازهایش را برطرف کند، اما این مسئله مستلزم رعایت تمام نکاتی است که به‌صورت فنی و قانونی باید لحاظ شود. نصب علائم صوتی در معابر پرتردد، تجهیز چراغ‌های راهنمایی به بوق‌های هشدار ایست و حرکت برای تردد امن نابینایان، نصب آسانسور‌های خط دوم قطارشهری و بازگشایی مسیر دارای علائم نابینایی در سکو‌های این خط، استقرار همیار معلول در فروشگاه‌ها و ادارات مهم برای نگارش درخواست‌های مدنظر نابینایان یا حتی بریل کردن اطلاعیه‌ها و بخشنامه‌های عمومی، گامی مثبت و سازنده به‌سمت شهری است که در آن شرایط مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری برای تمام شهروندان، به‌ویژه شهروندان معلول، میسر خواهد بود.