همایش بین‌المللی گفتگو‌های بینافرهنگی در دانشگاه فردوسی مشهد گشایش یافت

محمد عنبرسوز | شهرآرانیوز - آیین گشایش همایش بین المللی گفتگو‌های بینافرهنگی صبح شنبه در تالار دکتر رجایی بخارایی دانشکده ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد. این رویداد فرهنگی که با همکاری سازمان‌های مختلفی از جمله دانشگاه فردوسی مشهد، اداره کل فرهنگ و ارشاد خراسان رضوی، آستان قدس رضوی، سازمان فرهنگ و ارتباطات خراسان رضوی و چند مجموعه دیگر برنامه ریزی شده بود، از ساعت ۸ صبح شنبه کار خود را، با سخنرانی استادان کشور‌های منطقه، آغاز کرد. این همایش که رویداد مهمی در فرهنگ خراسان به شمار می‌رود، در شرایطی به صورت حضوری و مجازی پوشش داده شد که مشکلات اجرایی و در رأس آن‌ها برقراری نامناسب ارتباطات آنلاین مشکلاتی را ایجاد کرده بود.

مهمانان سرشناس

در بخش اول این مراسم یوسف امینی، سرپرست اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی که به تازگی مسئولیت این نهاد فرهنگی را بر عهده گرفته است، به ایراد سخنرانی درباره همایش بین المللی گفتگو‌های بینافرهنگی پرداخت.

سپس محمد کافی، رئیس دانشگاه فردوسی مشهد، با تأکید بر ظرفیت‌های فرهنگی استان خراسان رضوی، اظهار امیدواری کرد این همایش شروعی باشد بر سلسله نشست‌های مشابه در حوزه مراودات فرهنگی کشور‌های منطقه برای تقویت و یکپارچگی فرهنگی فارسی زبانان در کشور‌های هم جوار.

سومین سخنران بخش اول مراسم، علیرضا اسماعیلی، مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بود که سخنان خود را با اشاره به امضای تفاهم نامه میان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و تولیت آستان قدس رضوی آغاز کرد و توضیح داد که این تفاهم می‌تواند موجب برگزاری رویداد‌های فرهنگی متعددی از جنس همایش بین المللی گفتگو‌های بینافرهنگی در خراسان شود. اسماعیلی در ادامه بر قدرت و تأثیر فرهنگ در دوران جنگ نرم اشاره کرد و با تأکید بر اهمیت زبان فارسی به عنوان زبان دوم عالم اسلام، نقش فرهنگ و زبان در حوزه همکاری‌های بین المللی و هم افزایی بین کشور‌های مختلف منطقه را نیازمند توجه ویژه به زبان فارسی که ثروت ملی ما در حوزه فرهنگ است، دانست.

سخنرانان خارجی

نخستین چهره‌ای که از میان پنج دعوت شده به همایش بین المللی گفتگو‌های بینافرهنگی سخنرانی کرد، عبدالغفور آرزو از کشور افغانستان بود که بحث خود را به نقش زبان فارسی در همگرایی منطقه‌ای اختصاص داد. او سخنرانی شنیداری خود را بر مدار تبیین اهمیت خراسان بزرگ پیش برد و بر نقش همگرایی و همدلی میان مردمانی که به این فرهنگ تعلق دارند، تأکید کرد. آرزو، به ادبیات و عناصر فرهنگی مشترک در نواحی و دوره‌های مختلف این خطه اشاره کرد و در میان سخنانش به ذکر نمونه‌های ادبی پرداخت. جریان سازی فرهنگی اقلیم خراسان، نقش تمدنی زبان فارسی و لزوم تن ندادن به مرزبندی‌های تحمیلی فرهنگ در روزگار کنونی، دیگر محور‌های مهم سخنرانی عبدالغفور آرزو را تشکیل می‌دادند.

آرزو تأکید داشت که مردم و فرهیختگان کشور‌های منطقه باید جهان فرهنگی خودشان را با محوریت زبان فارسی احیا کنند و از این منظر نیاز بنیادین به یک نظریه فرهنگی مؤثر و مستحکم احساس می‌شود. او سپس بحث خود را به مسائل روز کشور افغانستان گره زد و توضیح داد که ثبات، امنیت و همگرایی در منطقه می‌تواند ارتباط تمدنی مردم کشور‌های مختلف را تقویت کند و فائق آمدن بر اختلافات، کشور‌های منطقه را از ناآرامی‌ها نجات دهد. آرزو در پایان سخنان خود شعری از سعدی خواند و در ابیاتی دیگر به عبارت مشهور «جان پدر کجاستی» هم اشاره کرد.

در بخش بعدی، عالم جان دولت، از کشور ازبکستان صحبت‌های خود را، با موضوع «نسبت شخصیت علی شیرنوایی و زبان فارسی»، آغاز کرد؛ اما کیفیت صدا و تصویر او به قدری بد بود که تنها چند جمله جسته گریخته را از میان این سخنرانی می‌توانستیم بشنویم. با این حال، مشخص بود که عالم جان دولت، در تلاش است تا سخنرانی خود را بر نقش علی شیرنوایی در تقریب کشور‌های منطقه و احیای روابط فرهنگی با محوریت زبان فارسی مبتنی کند. عبدالنبی ستارزاده از کشور تاجیکستان به عنوان سخنران بعدی این بخش صحبت‌های خود را درباره روابط ادبی و زبانی بین خراسان بزرگ و آسیای مرکزی بیان کرد و با وجود نامفهوم بودن برخی جملات، می‌شد فهمید که بحث او بر محور‌های ادبی و زبانی متمرکز است و نقش این موارد را در ارتباط فرهنگی کشور‌های منطقه مورد تأکید قرار داده است.

در این بخش از مراسم بود که دست اندرکاران برگزاری همایش راه تازه‌ای برای حل مشکل ارتباط اینترنتی پیدا کردند و مخاطبان توانستند صحبت‌های سخنران بنگلادشی نشست را با کیفیت مناسبی بشنوند. محمد ابوکلام سرکار از کشور بنگلادش، با نگاهی به جایگاه شاعران خراسانی در بنگلادش، سخنرانی جذابی در این بخش ارائه کرد و با ستایش جایگاه ادیبانی همچون رودکی، فردوسی، خیام و مولوی در کشور بنگلادش، مطالبی را مطرح کرد که از جنبه‌های علمی خوبی برخوردار بود.

محمد ابوکلام سرکار، در میان صحبت‌های خود، به پایان نامه‌ها و مقالاتی که درباره شاعران خراسانی در بنگلادش نوشته شده، اشاره کرد و از ترجمه‌های متعددی سخن گفت که به زبان بنگالی شاهنامه و دیگر متون ادبی خراسان را به مردم این کشور معرفی کرده اند. اعداد ارائه شده این پژوهشگر و گستردگی تمایل محققان بنگلادشی به ادبیات خراسان از نکات مهم همایش بین المللی گفتگو‌های بینافرهنگی بود.

جمع بندی

در بخش پایانی این نشست، احسان قبول، مدیر همکاری‌های علمی بین المللی و امور دانشجویان غیر ایرانی دانشگاه فردوسی مشهد، سخنانی را درباره تصویرشناسی و اهمیت آن در گفتگو‌های بینافرهنگی بیان کرد. قبول توضیح داد که تصویرشناسی، فرهنگ و ادبیات یک قوم را در میان قوم دیگر مورد توجه قرار می‌دهد و به نوعی بخشی از یک دیپلماسی علمی و فرهنگی محسوب می‌شود که در میان عوامل افتراق زا، بر اشتراکات تأکید می‌کند. او سپس بحث خود را به خراسان مرتبط کرد و با ذکر مثال از منازعات تاریخی در حوزه ادبیات بین اقوام مختلف، توضیح داد که رویکرد تصویرشناسی می‌تواند مانع از این قبیل سوءتفاهم‌های فرهنگی شود.

آخرین سخنران این همایش دکتر محمدجعفر یاحقی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و استاد برجسته دانشگاه فردوسی مشهد، بود که سخنان خود را با موضوع زبان و میراث مشترک ایران و آسیای مرکزی بیان کرد. یاحقی قبل از هر چیز، به تجلیل از احمدعلی رجایی بخارایی، استاد درگذشته دانشگاه فردوسی مشهد که در سال ۱۳۵۷ از دنیا رفته، پرداخت و یاد او را گرامی داشت. یاحقی در ادامه، با اشاره به مشکلات در بخش ارتباط اینترنتی، توضیح داد که به دلیل برخی ناهماهنگی ها، امکان سخنرانی صفر عبدا... از کشور قزاقستان در این جلسه فراهم نشده است. یاحقی در ادامه سخنان خود مروری داشت بر مهم‌ترین نکاتی که سخنرانان مطرح کرده بودند و تأکید کرد که رویداد‌های فرهنگی می‌توانند در تحکیم زبان فارسی به عنوان زبان مشترک فرهنگی بین کشور‌های منطقه مؤثر باشند.

اجرا و پوشش رسانه‌ای

آیین گشایش همایش بین المللی گفتگو‌های بینافرهنگی در شرایطی برگزار شد که، پیش از هر چیز دیگری، جای خالی نسل جوان به چشم می‌آمد. نظر به شرایط عجیبی که شیوع ویروس کرونا در دانشگاه‌های کشور به وجود آورده، این همایش نیز بیشتر محل حضور دانشجویان تحصیلات تکمیلی و استادان بود، در حالی که دانشجو‌های جوان مقطع کارشناسی در آن حضور کمرنگی داشتند. به نظر می‌رسد ارتباط دانشجویان جوان‌تر با دانشگاه کم شده و ادامه دار بودن رویداد‌هایی از این دست، می‌تواند این رابطه را دوباره مستحکم گرداند. اجرای این مراسم نیز به آشکارا نمره ضعیف گرفت و کیفیتش بسیار کمتر از حد انتظار بود.

از میان پنج سخنران مجازی همایش فقط یک نفر موفق به ارتباط تصویری شد که همان ارتباط هم به لحاظ صوتی نارسا بود. دست اندرکاران این نشست مجازی، زیرساخت فنی و ارتباطی برگزاری چنین رویداد بزرگی را به درستی ارزیابی نکرده بودند و کار به جایی رسید که صحبت دو تن از سخنرانان تقریبا نامفهوم ماند. پوشش مراسم با بیش از پنج دوربین حرفه‌ای و چندین تلفن همراه باعث شلوغی سالن شده بود و در مقاطعی به نظر می‌رسید که تعداد برگزارکنندگان، دست اندرکاران و خبرنگاران بیش از کسانی است که به قصد شنیدن مطالب در محل حضور یافته اند. اداره این جلسه حتی در مورد انتخاب و شیوه پخش کلیپ‌های میان برنامه هم خالی از اشکال نبود؛ به طوری که ویدئو‌هایی که برای این رویداد فرهنگی انتخاب شده بودند و وضعیت صدا، برخلاف روال طبیعی چنین رویدادهایی، نابسامان به نظر می‌رسید.